Ζητούνται μέτρα στήριξης που θα διασφαλίσουν ότι δεν θα χαθούν θέσεις εργασίας λόγω του νέου κύματος της πανδημίας, πάνω που η οικονομία προσπαθεί να… σηκώσει κεφάλι, που θα προστατεύουν τις επιχειρήσεις από το υψηλό ενεργειακό κόστος, που θα αποτρέπουν ένα γενικευμένο πληθωριστικό κύμα στις αρχές του νέου έτους και που θα διασφαλίζουν ότι με την ολοκλήρωση του 5ου κύματος της πανδημίας η χώρα δεν θα μετράει επιχειρηματικά λουκέτα. Και όλα αυτά με το χαμηλότερο δυνατό δημοσιονομικό κόστος, καθώς το χρέος έχει εκτιναχθεί στα 350 δισ. ευρώ, το 2022 έχει ούτως ή άλλως προϋπολογιστεί να έχει αρνητικό δημοσιονομικό ισοζύγιο, ενώ η κυβέρνηση καλείται να συγκρατήσει τα ελλείμματα ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων για την έξοδο από τη μεταμνημονιακή επιτήρηση, αλλά και την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Οι πολλοί και αλληλοσυγκρουόμενοι στόχοι εν μέσω της αβεβαιότητας που δημιουργεί η «επέλαση» της «Ομικρον», αλλά και η ενεργειακή – πληθωριστική κρίση παραπέμπουν σε γόρδιο δεσμό. Στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς, το οικονομικό επιτελείο είναι σαφές ότι δεν έχει στα χέρια του τον… δημοσιονομικό αέρα που διέθετε στις αρχές του 2020 όταν ξέσπασε η πανδημία ή ακόμη και στις αρχές του 2021 όταν ήταν σαφές ότι θα συνεχιστεί η «ρήτρα διαφυγής». Το 2022 ξεκινάει με αυστηρά προαπαιτούμενα, παρά το γεγονός ότι η ρήτρα διαφυγής –δηλαδή το δικαίωμα να κλείσει και ο προϋπολογισμός του 2022 με ελλείμματα– παραμένει σε ισχύ.
Με δεδομένο τον «εθνικό στόχο» για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας στα ελληνικά ομόλογα το ταχύτερο δυνατό, αλλά και την πρόθεση η έξοδος από τη μεταμνημονιακή εποπτεία να γίνει υπό τους καλύτερους δυνατούς όρους, το ζητούμενο για διασφάλιση των δημοσιονομικών στόχων, στο μέτρο του εφικτού, παραμένει. Πώς θα επιτευχθεί; Το οικονομικό επιτελείο έχει καταλήξει στους βασικούς «κανόνες» που θα πρέπει να τηρηθούν όσον αφορά τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων από εδώ και στο εξής:
1. Τα μέτρα θα ανακοινώνονται προκειμένου να καλυφθεί μια διαπιστωμένη ανάγκη και όχι προκαταβολικά, όπως συνέβη στις προηγούμενες φάσεις της πανδημίας. Προτεραιότητα σε αυτή τη φάση κρίνεται ότι είναι η διασφάλιση των θέσεων εργασίας, γι’ αυτό και το μέτρο της αναστολής των συμβάσεων εργασίας θα επανέλθει στο προσκήνιο άμεσα. Από την άλλη, τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων θα ανακοινωθούν σε δεύτερο στάδιο και στον κατάλληλο χρόνο που οι πληγέντες θα πρέπει να καλύψουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις.
Βασικός στόχος είναι η προστασία των θέσεων εργασίας, γι’ αυτό το πρώτο μέτρο θα είναι η αναστολή συμβάσεων.
2. Τόσο για την ενεργειακή όσο και για την υγειονομική κρίση θα επιδιωχθεί οι παρεμβάσεις ανακούφισης να είναι απολύτως στοχευμένες. Προς αυτή την κατεύθυνση άλλωστε πιέζει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ετσι, η στήριξη των νοικοκυριών για την επιδότηση του ηλεκτρικού ρεύματος θα γίνει με κριτήρια, ενώ για τα μέτρα της πανδημίας θα πέσει πολύ μεγάλο βάρος στην επιλογή των Κωδικών Αριθμών Δραστηριότητας (ΚΑΔ) που θα μπορούν να κάνουν χρήση, ώστε αυτοί που θα βοηθηθούν να είναι αυτοί που αποδεδειγμένα πλήττονται (έμμεσα ή άμεσα) από τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
3. Οι παρεμβάσεις θα είναι στοχευμένες ώστε να αποφευχθούν οι απολύσεις, να μην καταγραφούν «λουκέτα» λόγω έλλειψης ρευστότητας στις επιχειρήσεις και να περιοριστούν τα φαινόμενα γενίκευσης των πληθωριστικών πιέσεων.
Η αναβίωση του μέτρου της αναστολής των συμβάσεων εργασίας θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, καθώς με την επιβολή αυστηρού ωραρίου ειδικά στη νυχτερινή διασκέδαση θα υπάρξουν εργαζόμενοι που θα βρεθούν χωρίς αντικείμενο εργασίας με… κρατική εντολή. Το επόμενο στάδιο θα είναι η αναστολή των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων.
Προς το παρόν, μετά και την αναβολή στις επιστρεπτέες προκαταβολές, οι πρώτες υποχρεώσεις με τις οποίες θα βρεθούν αντιμέτωποι οι επαγγελματίες, τοποθετούνται χρονικά στο τελευταίο 10ήμερο του Ιανουαρίου. Μέχρι τότε εκτιμάται ότι θα υπάρχει καλύτερη εικόνα για την επίπτωση της πανδημίας στην οικονομική δραστηριότητα ώστε να αποφασιστεί και το τελικό μείγμα των μέτρων στήριξης.
Στο τραπέζι είναι ήδη η περαιτέρω παράταση της ρύθμισης των 36 ή 72 δόσεων (σ.σ. πρέπει να γίνει αίτηση μέχρι τις 26 Ιανουαρίου και καταβολή της 1ης δόσης από το τέλος Ιανουαρίου) η αναστολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, ενώ υπάρχει η συζήτηση και για τα ενοίκια. Ανοικτή είναι η συζήτηση και για το περαιτέρω κούρεμα των οφειλών από τις επιστρεπτέες προκαταβολές, καθώς είναι ένα μέτρο χωρίς δημοσιονομικό κόστος το οποίο ταυτόχρονα ενισχύει ουσιαστικά τη ρευστότητα διά της απαλλαγής από μια σημαντική υποχρέωση. Το δημοσιονομικό κόστος είναι μηδενικό, καθώς τα 3,5 δισ. ευρώ που καλούνται να επιστρέψουν οι εταιρείες και οι επαγγελματίες (από τα συνολικά 8,5 δισ. ευρώ που έλαβαν μέσα από τις επτά φάσεις) δεν είναι προϋπολογισμένα ως έσοδα.
Με κριτήρια οι επιδοτήσεις για ρεύμα και αέριο
Οι βασικές αρχές βάσει των οποίων θα ανακοινώνονται τα μέτρα στήριξης ισχύουν και για την ενεργειακή κρίση. Δηλαδή, θα εξαντλούνται τα χρονικά περιθώρια ώστε να υπάρχει η καλύτερη δυνατή εικόνα για την έκταση του φαινομένου, τα μέτρα θα είναι στοχευμένα, ενώ θα λαμβάνεται μέριμνα ώστε να περιορίζεται το δημοσιονομικό κόστος.
Για τα μέτρα καταπολέμησης της ενεργειακής κρίσης υπάρχουν οι πόροι που συγκεντρώνεται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, οπότε και για τους πρώτους μήνες του 2022 η στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων είναι εξασφαλισμένη, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα υπάρξει «τρελή κούρσα» στις τιμές.
Προς το παρόν η κρίση βρίσκεται σε ύφεση, με την τιμή χονδρικής του ρεύματος να περιορίζεται την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε κάτω από τα 200 ευρώ κατά μέσον όρο και να «συγκρατεί» τη μέση τιμή του μήνα στα επίπεδα των 240 ευρώ.
Αντίστοιχα, και το φυσικό αέριο αποκλιμακώθηκε στα 100 ευρώ. Αν η τάση συγκράτησης των τιμών διατηρηθεί, αντίστοιχα θα προσαρμοστεί και η επιδοματική πολιτική.
Για το 2022 τα νοικοκυριά θα επιδοτηθούν για το ηλεκτρικό ρεύμα με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Στο οικονομικό επιτελείο υποστηρίζουν πάντως ότι τα κριτήρια δεν θα είναι αυστηρά, ώστε να συμπεριληφθούν στα μέτρα στήριξης όλα τα νοικοκυριά με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Από την άλλη, στην κυβέρνηση αναζητούν τρόπο στήριξης και των επιχειρήσεων, ειδικά των μικρομεσαίων, οι οποίες έχουν ήδη έρθει αντιμέτωπες με πάρα πολύ υψηλούς λογαριασμούς και ρεύματος και φυσικού αερίου. Το πρόβλημα συνίσταται στο ότι τίθεται ζήτημα κρατικών ενισχύσεων, κάτι που απαγορεύεται από τη νομοθεσία της Ε.Ε. Ωστόσο, στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι θα βρεθεί τρόπος, λόγω των έκτακτων συνθηκών, να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, κάτι άλλωστε που έγινε και με τα μέτρα καταπολέμησης της πανδημίας.