Εναλλακτικά σενάρια προμήθειας φυσικού αερίου και σχέδια εκτάκτου ανάγκης μελετάει η Ευρώπη, καθώς η κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα στη Δύση και στη Ρωσία για την Ουκρανία εντείνει την αγωνία για την ασφάλεια εφοδιασμού. Στο τραπέζι βρίσκεται και το άκρως προβληματικό σενάριο της πλήρους διακοπής των ροών ρωσικού φυσικού αερίου, αν και σε επίπεδο κορυφής αναγνωρίζεται «ως πολύ δύσκολο όχι μόνο για τη Ε.Ε., αλλά και για τη Ρωσία με τη μονοδιάστατη οικονομία της», όπως τόνισε χαρακτηριστικά από το Μπακού, όπου βρέθηκε την περασμένη εβδομάδα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Σε μια τέτοια κατάσταση θα κάναμε επίσης τα πάντα για να αμβλύνουμε την πίεση στα νοικοκυριά και στους καταναλωτές», επισήμανε η ίδια, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά την αδυναμία της Ευρώπης να υποκαταστήσει από άλλες πηγές το 40% των εισαγωγών της που έρχεται από τη Ρωσία.
Στη σύσκεψη της περασμένης Παρασκευής, για την Ελλάδα εξετάστηκε ποιες μονάδες φυσικού αερίου διαθέτουν δυνατότητα λειτουργίας με εναλλακτικό καύσιμο.
Χωρίς να διαθέτει ρεαλιστική λύση υποκατάστασης του αερίου της Gazprom, η κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων εκτάκτου ανάγκης στην περίπτωση ολικής απώλειας των ρωσικών εξαγωγών προβάλλει ως αδήριτη ανάγκη. Τα εργαλεία είναι περιορισμένα και θα λειτουργήσουν ανάδρομα στις πολιτικές και στους στόχους της ενεργειακής μετάβασης. Πέρα από τον περιορισμό των βιομηχανικών φορτίων, για να διασφαλισθούν η θέρμανση και η ηλεκτροδότηση των νοικοκυριών, η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να ξαναβάλει στο φουλ τα φουγάρα των ανθρακικών σταθμών της και τη λειτουργία των πυρηνικών μονάδων, για να υποκαταστήσει μέρος της ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο. Τέτοια μέτρα διερευνώνται ήδη σε επίπεδο ομάδων εργασίας μεταξύ των κρατών-μελών.
Μία από αυτές τις ομάδες με κωδικό 19-88, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας και των διαχειριστών συστημάτων φυσικού αερίου, καθώς και των αρμόδιων υπουργείων της Ελλάδας και των γειτονικών χωρών, πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή στην Αθήνα. Σκοπός της ομάδας εργασίας ήταν να καταγράψει τα προβλήματα που θα προκαλέσει ενδεχόμενη γενικευμένη διακοπή ρωσικού αερίου στην περιοχή και τις δυνατότητες αντίδρασης, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» αντίστοιχες ομάδες εργασίας δουλεύουν με τον ίδιο σκοπό καλύπτοντας τέσσερις γεωγραφικές περιοχές της Ευρώπης, όπως έχουν διαχωριστεί κεντρικά βάσει των διασυνδέσεων και της γειτνίασης. Η στροφή προς την ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη, αλλά και πετρέλαιο, για όσες μονάδες φυσικού αερίου διαθέτουν δυνατότητα λειτουργίας με εναλλακτικό καύσιμο, είναι το σενάριο που εξετάστηκε στη σύσκεψη της περασμένης Παρασκευής για την περίπτωση της Ελλάδας. Πρόκειται για τις μονάδες της Κομοτηνής και Λαύριο 4 της ΔΕΗ, συνολικής ισχύος άνω των 1.000 MW, τις δύο μονάδες της Elpedison στη Θεσσαλονίκη και στη Θίσβη, συνολικής ισχύος 800 MW, και τις μικρές μονάδες του Ηρων, ισχύος 120 MW. Στη σύσκεψη αξιολογήθηκε και η συνεισφορά της Ρεβυθούσας για τη διοχέτευση μεγαλύτερων ποσοτήτων LNG στην εγχώρια αγορά αλλά και στις χώρες των Βαλκανίων με τη λειτουργία του υφιστάμενου αγωγού σε αντίστροφη ροή.
Ηδη στη Ρεβυθούσα έφτασαν τον Ιανουάριο 9 φορτία LNG (Mytilineos, Elpedison, ΔΕΠΑ και ΔΕΗ), αφίξεις που θεωρούνται από τις υψηλότερες τα τελευταία χρόνια και σχεδόν διπλάσιες από τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι. Στην ίδια σύσκεψη αξιολογήθηκε και η συμβολή του αγωγού Tap για την ενίσχυση και των βαλκανικών χωρών που εξαρτώνται σχεδόν 100% από το ρωσικό αέριο, στον βαθμό που το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να αυξήσει τη δυναμικότητα της παραγωγής του. Η πρόεδρος της Ε.Ε. κ. Σίμσον με δηλώσεις της μετά την επίσκεψή της στο Μπακού εξέφρασε την ελπίδα πως ο αγωγός Tap θα ενισχύσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη από το Αζερμπαϊτζάν και ότι θα αυξήσει την εξαγωγική του ικανότητα στα 10 δισ. κ.μ. ετησίως από περίπου 8 δισ. κ.μ. σήμερα.
Το πιθανότερο ωστόσο είναι η Ευρώπη να μη βρεθεί αντιμέτωπη με το εφιαλτικό σενάριο που η Μόσχα θα κλείσει όλες τις στρόφιγγες φυσικού αερίου, αλλά με τον περιορισμό των ποσοτήτων που διέρχονται μέσω της Ουκρανίας, σενάριο που την Ελλάδα δεν την επηρεάζει αφού όλες οι ποσότητες της Gazpom φτάνουν μέσω του αγωγού Τurkish Stream στη Βουλγαρία και από εκεί μέσω του Σιδηροκάστρου στο ελληνικό σύστημα φυσικού αερίου. Σε αυτή την περίπτωση η υποκατάσταση των ποσοτήτων με LNG από το Κατάρ και τις ΗΠΑ μπορεί να διασφαλίσει την ασφάλεια εφοδιασμού, θα οδηγήσει όμως αναπόφευκτα τις τιμές σε πολύ υψηλά επίπεδα, εξέλιξη που θα συμπαρασύρει και τις τιμές ηλεκτρισμού λόγω της διασύνδεσης των δύο αγορών, παρατείνοντας την ενεργειακή κρίση και τις πληθωριστικές πιέσεις στο εσωτερικό της ΕΕ. Οπως χαρακτηριστικά σχολιάζει παράγοντας της αγοράς: «LNG θα έχουμε, αλλά θα το πληρώνουμε για κονιάκ». Σύμφωνα με το πρακτορείο Platts, λόγω της έντασης στην Ουκρανία, οι ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μειώθηκαν περαιτέρω τον Ιανουάριο του 2022. Μέσω των τεσσάρων κύριων διαδρόμων του –Nord Stream, Yamal-Europe, Ουκρανία και TurkStream– ανήλθαν συνολικά σε μόλις 7,1 Bcm, στηρίζοντας τις υψηλές τιμές που διαμορφώθηκαν σε μέσα επίπεδα τον Ιανουάριο στα 81,86 ευρώ/MWh έναντι 20,30 ευρώ/MWh τον Ιανουάριο του 2021.