Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φαίνεται ότι ήταν τελικά ο παράγοντας που έλειπε για την… τέλεια καταιγίδα σε ό,τι αφορά τις ανατιμήσεις στα τρόφιμα. Μάλιστα, εκεί που αναμένονται οι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών είναι ακριβώς στα προϊόντα στα οποία το προηγούμενο διάστημα είχαν, για άλλους λόγους, αυξηθεί υπέρογκα οι τιμές, με πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα τα ενεργειακά προϊόντα, τα σιτηρά, το καλαμπόκι, η σόγια και τα φυτικά έλαια. Ο λόγος; «Οσο σιτάρι εξάγει η Ρωσία δεν εξάγουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μαζί», επισημαίνει χαρακτηριστικά στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος πολύ μεγάλης ελληνικής αλευροβιομηχανίας. Ας σημειωθεί ότι ήδη οι καταναλωτές τον Φεβρουάριο, πριν δηλαδή από τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις, είδαν νέες ανατιμήσεις σε σειρά προϊόντων –ζυμαρικά, αναψυκτικά, μπίρες, όσπρια–, οι οποίες δεν είχαν περάσει το προηγούμενο διάστημα.
Η Ρωσία και η Ουκρανία προσφέρουν σχεδόν το 1/3 των εξαγωγών σιταριού παγκοσμίως, το 19% του καλαμποκιού και το 80% του ηλιελαίου. Οι παλιότεροι ίσως θυμούνται το σκάνδαλο το 2008 με το ουκρανικό ηλιέλαιο που είχε εξαχθεί στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και περιείχε… ορυκτέλαιο. Οι μεγάλες αλευροβιομηχανίες της Ελλάδας εισάγουν από αυτές τις χώρες από 20% έως 33% (σε αξία) των συνολικών αγορών σιτηρών, ποσοστό που σε όρους όγκου είναι σαφώς μεγαλύτερο, δεδομένου ότι τα ρωσικά και τα ουκρανικά σιτάρια είναι φθηνότερα από άλλα ευρωπαϊκά, όπως τα γαλλικά και τα γερμανικά. Τα περιθώρια αναζήτησης εναλλακτικών προμηθευτών σε χώρες πέραν αυτών που βρίσκονται στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, είναι εξαιρετικά περιορισμένα στην παρούσα χρονική συγκυρία, επισημαίνουν ειδικοί αναλυτές του κλάδου. Ταυτόχρονα αποτελεί και αρκετά ακριβότερη επιλογή, ειδικά εάν οι προμήθειες γίνουν από χώρες της Δυτικής Ευρώπης: τα γαλλικά σιτάρια είναι ακριβότερα περίπου κατά 40 ευρώ/τόνο σε σχέση με τα ρωσικά και τα υψηλής πρωτεϊνικής αξίας κατά 50 ευρώ φθηνότερα σε σύγκριση με τα γερμανικά.
Εκτίναξη τιμών
Δεν είναι τυχαίο ότι την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου, πρώτη ημέρα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η τιμή του μαλακού σιταριού στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων στο Παρίσι, τιμή που αποτελεί «βαρόμετρο» για τις διεθνείς τιμές των σιτηρών, έφτασε στα 344 ευρώ/τόνο (συμβόλαια παράδοσης Μαρτίου), ενώ μία ημέρα πριν είχε κλείσει στα 287 ευρώ/τόνο. Μέσα δηλαδή σε μερικές ώρες είχε αυξηθεί κατά 20%. Τελικώς την Πέμπτη έκλεισε στα 316,50 ευρώ/τόνο, τιμή κατά 10,5% υψηλότερη. Την Παρασκευή η τιμή είχε φτάσει μέχρι τα 314,25 ευρώ/τόνο. Το 2020, πριν δηλαδή από την εκδήλωση των πληθωριστικών πιέσεων, η τιμή βρισκόταν στα επίπεδα των 210 ευρώ, για να φτάσει στη συνέχεια τα 300 ευρώ.
Ρωσία και Ουκρανία είναι σημαντικοί εξαγωγείς σίτου, καλαμποκιού, ηλιελαίου, προσφέροντας μάλιστα ιδιαίτερα ανταγωνι- στικές τιμές.
Πριν από την κλιμάκωση της ρωσο-ουκρανικής κρίσης οι τιμές είχαν αρχίσει να υποχωρούν, ωστόσο τώρα είναι εξαιρετικά αμφίβολο τι θα συμβεί. «Υπάρχει μεγάλος προβληματισμός και όλα θα εξαρτηθούν από την ένταση και κυρίως τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Το προηγούμενο διάστημα αναγκαστήκαμε να προχωρήσουμε σε ανατιμήσεις λόγω της μεγάλης επιβάρυνσης του ενεργειακού κόστους και των πρώτων υλών, αν και αρχικά τις είχαμε αποφύγει. Μία νέα αύξηση στο ενεργειακό και μεταφορικό κόστος και φυσικά στα άλευρα που αποτελεί τη βασική πρώτη ύλη για τα προϊόντα μας, σημαίνει αναπόφευκτα νέες ανατιμήσεις», προειδοποιεί ανώτερο στέλεχος μεγάλης αρτοβιομηχανίας που μίλησε στην «Καθημερινή» της Κυριακής.
«Την Πέμπτη είχαμε ήδη εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου και προβλέπω αύξηση της τιμής των σιτηρών, κάποιων φυτικών ελαίων, αλλά και της ενέργειας γενικότερα με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το κόστος παραγωγής. Επίσης, θεωρώ ότι θα υπάρξει επίπτωση στο κόστος μεταφορών», επεσήμανε στην «Κ» η κ. Ιωάννα Παπαδοπούλου, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της γνωστής βιομηχανίας μπισκότων «Ε.Ι. Παπαδόπουλος Α.Ε.».
Τα φυτικά έλαια
Εντονος προβληματισμός επικρατεί και στις εταιρείες που τυποποιούν σπορέλαια και χρησιμοποιούν γενικώς φυτικά έλαια για την παραγωγή των προϊόντων τους. Πρόκειται για προϊόντα που επίσης για άλλους λόγους είχαν ανατιμηθεί σημαντικά το προηγούμενο διάστημα, ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού του 2021. «Τους τελευταίους μήνες έχουμε δει σημαντικές αυξήσεις κόστους για τις πρώτες ύλες σε όλο τον κόσμο. Προσπαθούμε πάντα να αντισταθμίζουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος αυτού του κόστους, διασφαλίζοντας ότι οι διαδικασίες παραγωγής και λειτουργίας μας παραμένουν αποτελεσματικές, χωρίς συμβιβασμούς στην ποιότητα, την απόδοση και τη γεύση των προϊόντων μας», τόνισε στην «Κ» ο κ. Νίκος Λαβίδας, γενικός διευθυντής της Upfield Ελλάδος, Κύπρου και Βαλκανίων. Η Upfield, έχοντας αποκτήσει τις δραστηριότητες της «ΕΛΑΪΣ», δραστηριοποιείται, ως γνωστόν, και στην κατηγορία της τυποποίησης ηλιελαίου. Για να αντιληφθεί κάποιος το πρόβλημα που συνεπάγεται για την τσέπη των καταναλωτών ενδεχόμενες νέες αυξήσεις στις τιμές των αλεύρων και των φυτικών ελαίων, αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι τον Ιανουάριο του 2022 η τιμή λιανικής του αλευριού είχε αυξηθεί σε ετήσια βάση κατά 6,6%, του ψωμιού κατά 5% και των άλλων βρώσιμων ελαίων (δηλαδή σπορέλαια κατά βάση) κατά 17,3%. Οι τιμές των ζυμαρικών σε πρώτη φάση τουλάχιστον δεν αναμένεται να επηρεαστούν άμεσα, καθώς για την παραγωγή τους χρησιμοποιείται σκληρό σιτάρι και όχι μαλακό στο οποίο εντοπίζεται τώρα το πρόβλημα. Βεβαίως, η τιμή του σκληρού σιταριού λόγω προβλημάτων στην παραγωγή του Καναδά, του μεγαλύτερου προμηθευτή στον κόσμο σε αυτή την κατηγορία, διπλασιάστηκε τους προηγούμενους μήνες.
Το χειρότερο; Οι ανατιμήσεις, σε περίπτωση συνέχισης της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου, του ηλεκτρικού ρεύματος και του πετρελαίου, δεν θα περιορίζονται σε όσα τρόφιμα έχουν ως πρώτη ύλη τα σιτηρά και τα φυτικά έλαια, αλλά θα επεκταθούν σε όλο τον κλάδο των τροφίμων, λόγω της νέας αύξησης του κόστους παραγωγής και του μεταφορικού κόστους.
Στις εισαγωγές πρώτων υλών εντοπίζεται το βασικό πρόβλημα
Τα φρούτα και λαχανικά αποτελούν την πρώτη κατηγορία ελληνικών προϊόντων που υφίσταται πλήγμα από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς οι εξαγωγές τους από την περασμένη Πέμπτη σταμάτησαν. Πρόκειται για εξαγωγές αρκετά αξιοσημείωτες, καθώς το 2021 διαμορφώθηκαν σε αξία στα 17,60 εκατ. ευρώ και σε ποσότητα ανήλθαν σε 32.078 τόνους. Αποτελούν, δε, το 2% του συνόλου των εξαγωγών φρούτων και λαχανικών που έγιναν το 2021.
Η κρίση στην ευρύτερη περιοχή έχει οδηγήσει σε δραματική μείωση και τις έμμεσες εξαγωγές προς τη Ρωσία, αυτές, για παράδειγμα, που γίνονταν μέσω Λετονίας και Λιθουανίας με ενδιάμεσο σταθμό τη Λευκορωσία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών INCOFRUIT-HELLAS, λόγω του εμπάργκο που επέβαλε η Λευκορωσία στα κοινοτικά προϊόντα ως αντίποινα στις κυρώσεις που είχε επιβάλει νωρίτερα η Ε.Ε., οι εξαγωγές φράουλας στη Λετονία στο διάστημα 1/1/2022-25/2/2022 ήταν μόλις 54 τόνοι έναντι 1.062 τόνων το αντίστοιχο διάστημα του 2021. Μειωμένες συνολικά κατά περίπου 1.000 τόνους είναι και οι εξαγωγές ντομάτας, στους 4.880 τόνους έναντι 5.894 τόνων πέρυσι. Συνολικά οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την Ουκρανία διαμορφώθηκαν το 2020 σε 193,7 εκατ. ευρώ.
Από την Πέμπτη, εξάλλου, διέκοψαν τη λειτουργία τους οι θυγατρικές εταιρείες ελληνικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία, παραγωγικές και εμπορικές. Σε αυτές συγκαταλέγονται η Coca-Cola HBC, η οποία διαθέτει εργοστάσιο παραγωγής στην Ουκρανία που διέκοψε τη λειτουργία του, και ο όμιλος Σαράντη, ο οποίος διαθέτει επίσης εργοστάσιο παραγωγής στο Κίεβο, της θυγατρικής του στη χώρα, που είναι η Ergopack. Τη λειτουργία της έχει διακόψει και η θυγατρική που έχει η εμπορική εισαγωγική εταιρεία ELTON, η οποία είναι επίσης εισηγμένη στο ελληνικό Χρηματιστήριο.
Εκτός από τις πλέον άμεσες συνέπειες, υπάρχουν και οι έμμεσες που αφορούν κυρίως τις εταιρείες που έχουν την Ουκρανία και τη Ρωσία ως βασικούς προμηθευτές πρώτων υλών. Πρόκειται για αλευροβιομηχανίες οι οποίες προμηθεύονται από τις δύο παραπάνω χώρες μέχρι και το 1/3 των συνολικών σε αξία αγορών τους σε σιτηρά, βιομηχανίες ζωοτροφών που προμηθεύονται σιτηρά και κυρίως σόγια και καλαμπόκι, καθώς και βιομηχανίες με δραστηριότητα στον μεταλλουργικό τομέα και στην κατασκευή χαλύβδινων σωλήνων. Κι αυτό διότι η Ουκρανία και η Ρωσία αποτελούν επίσης σημαντικό προμηθευτή σε χάλυβα και σίδηρο.
Μια λιγότερο γνωστή πτυχή των εμπορικών συναλλαγών της Ελλάδας με την Ουκρανία, η οποία αναμένεται να επηρεάσει τον κλάδο των κατασκευών και την εφοδιαστική αλυσίδα, είναι αυτή που αφορά την εισαγωγή ξυλείας που χρησιμοποιείται για την κατασκευή παλετών, εμπορευματοκιβωτίων και οικοδομικής ξυλείας (ξύλα για καλούπωμα). Οι ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή παλετών εισάγουν ξυλεία κατά κύριο λόγο από την Ουκρανία, με την εν λόγω πρώτη ύλη να έχει πολύ συμφέρουσα τιμή. Η αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών δεν είναι καθόλου εύκολη στην παρούσα συγκυρία, όπως επίσης και η χρήση άλλης πρώτης ύλης, π.χ. πλαστικού, για την κατασκευή κιβωτίων για εμπορεύματα. Οπως επισημαίνουν στην «Κ» γνώστες της αγοράς, αφενός τα πλαστικά κιβώτια είναι για άλλες χρήσεις, αφετέρου η τιμή του πλαστικού έχει εκτοξευθεί στα ύψη ήδη από τους προηγούμενους μήνες.
Ακόμη και οι επιχειρήσεις που έχουν παραγωγική δραστηριότητα στην Ουκρανία δεν μπορούν να υπολογίσουν το μέγεθος των επιπτώσεων, καθώς τα γεγονότα είναι σε εξέλιξη. Το βέβαιο είναι ότι μετά τη δεκαετή χρηματοοικονομική κρίση και στη συνέχεια την πανδημία, οι επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν μία ακόμη μεγάλη πρόκληση με πολλές παραμέτρους, από τη ζωή και την ασφάλεια των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτές έως την πιθανή αύξηση του κόστους του χρήματος σε περίπτωση που οι πληθωριστικές πιέσεις οδηγήσουν σε αύξηση των επιτοκίων.