• Τεκτονικοί κραδασμοί στο νόμισμα. Η οικονομία της Ρωσίας του 1,5 τρισ. δολαρίων αντιμετωπίζει την τέλεια καταιγίδα μετά το «πάγωμα» όσων από τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα βρίσκονται σε τράπεζες του εξωτερικού και τα οποία εκτιμάται ότι ανέρχονται σε τουλάχιστον 300 δισ. δολάρια, με το σύνολο των διαθεσίμων της να ανέρχεται σε περίπου 640 δισ. δολάρια. Οι κυρώσεις που αποφάσισαν να επιβάλουν στη χώρα οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. έχουν προκαλέσει μαζικές εκροές από το χρηματιστήριο της Μόσχας και τεκτονικούς κραδασμούς που κλονίζουν τους τίτλους της και το νόμισμά της. Από την αρχή της συνεδρίασης το ρούβλι βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση 29% έναντι του δολαρίου, με την ισοτιμία του να διαμορφώνεται στα 119 ρούβλια προς ένα δολάριο, όταν είχε κλείσει την προηγούμενη συνεδρίαση στα 84 ρούβλια προς ένα δολάριο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πτώση που έχει σημειώσει το ρωσικό νόμισμα μετά την κρίση της ρωσικής οικονομίας το 1998 και τη στάση πληρωμών στο χρέος της χώρας. Η δραματική πτώση εξώθησε την Τράπεζα της Ρωσίας να προχωρήσει σε υπερδιπλασιασμό των επιτοκίων από το 9,5% στο 20% αλλά και στην επιβολή ελέγχων στις κινήσεις κεφαλαίου, απαγορεύοντας στους ξένους να πωλούν μετοχές και τίτλους της χώρας. Παράλληλα ανακάλεσε το καθεστώς που ίσχυε στην ισοτιμία του νομίσματος από το 2014, όταν επετράπη ελεύθερη διακύμανση στο ρούβλι, καθώς η Τράπεζα της Ρωσίας καθόρισε όρια στην ισοτιμία του. Σύμφωνα, δε, με δήλωση της προέδρου της Τράπεζας της Ρωσίας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα, την περασμένη εβδομάδα η κεντρική τράπεζα δαπάνησε περισσότερο από ένα δισ. δολάρια με παρέμβαση στην αγορά για να στηρίξει το ρούβλι.
• Υποβάθμιση του χρέους της. Προτού ακόμη αποφασιστεί το τελευταίο και πιο αποφασιστικό κύμα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που περιλαμβάνει και τον αποκλεισμό των μεγαλύτερων τραπεζών της από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT, ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P Global υποβάθμισε το ρωσικό χρέος στο επίπεδο των «ομολόγων σκουπιδιών» και υπογράμμισε πως η στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας ενδέχεται να αποβεί εξαιρετικά ζημιογόνα για τις αγορές της χώρας. Παράλληλα, ο δεύτερος μεγάλος οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης, η Moody’s, που βαθμολογεί το ρωσικό χρέος μία βαθμίδα πάνω από τα «ομόλογα σκουπίδια», ανακοίνωσε ότι το θέτει υπό αναθεώρηση με ενδεχόμενη υποβάθμιση. Μερίδα επενδυτών και αναλυτών της αγοράς πιθανολογεί στάση πληρωμών από πλευράς Ρωσίας, ενώ σύμφωνα με δεδομένα της Tradeweb το μεγαλύτερο ομόλογο που έχει εκδώσει η χώρα σε ξένο νόμισμα αξίας 7 δισ. δολαρίων, που λήγει το 2047, σημείωσε ραγδαία πτώση χάνοντας πάνω από τη μισή αξία του, που τώρα ανέρχεται μόλις σε 30 σεντς ανά δολάριο. Την ανησυχία τους συμμερίζεται το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF) που χθες προειδοποίησε ότι είναι πολύ πιθανή μια στάση πληρωμών στο χρέος της Ρωσίας και μια διψήφια ύφεση στη ρωσική οικονομία. Η Goldman Sachs πιθανολογεί, άλλωστε, την αποπομπή των ρωσικών ομολόγων από τον δείκτη Κρατικών Ομολόγων Αναδυόμενων Αγορών της J.P. Morgan.
Ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P Global υποβάθμισε το ρωσικό χρέος στο επίπεδο των «ομολόγων σκουπιδιών».
• Αυξάνεται και το κόστος ασφάλισης έναντι κινδύνου πτώχευσης. Το κόστος ασφάλισης του χρέους έφτασε χθες σε επίπεδα-ρεκόρ, με τα συμβόλαια έναντι κινδύνου πτώχευσης (credit default swaps) για την ασφάλιση των ομολόγων του ρωσικού δημοσίου επί πέντε χρόνια να σημειώνουν χθες άνοδο 56%. Τα στοιχεία έδωσε χθες στη δημοσιότητα η ICE Data Services, ο κυριότερος οίκος εκκαθάρισης ευρωπαϊκών CDS. Παράλληλα, τα συμβόλαια ασφάλισης του ρωσικού χρέους ενός έτους σημείωσαν επίσης άνοδο 40%. Η Ρωσία έχει εκδώσει ομόλογα σε δολάρια συνολικής αξίας 33 δισ. δολαρίων.
• Ανησυχία μπροστά στα ΑΤΜ. Οι Ρώσοι υποδέχθηκαν την είδηση ότι η Δύση επέβαλε κυρώσεις στις ρωσικές τράπεζες σχηματίζοντας ουρές έξω από τις τράπεζες και τα μηχανήματα ανάληψης, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσουν μετρητά είτε σε ρούβλια, είτε σε δολάρια, είτε σε οποιοδήποτε νόμισμα μπορούσαν. Μιλώντας σε δημοσιογράφους των Financial Times εξέφραζαν φόβους για κατάρρευση του νομίσματός τους αλλά και για την ακύρωση κάθε κάρτας πληρωμών Visa και Mastercard, συνεπεία του αποκλεισμού των ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα SWIFT. Την Κυριακή η Τράπεζα της Ρωσίας επιχείρησε να καθησυχάσει τον κόσμο υποσχόμενη πως θα εξακολουθήσει να διοχετεύει άφθονη ρευστότητα στις τράπεζες της χώρας, που θα ανατροφοδοτούν τα μηχανήματα αυτόματης ανάληψης. Εν αναμονή αυτής της ανατροφοδότησης, κάποιοι παρέμειναν υπομονετικά μέχρι αργά το Σάββατο μπροστά από ΑΤΜ που είχαν στερέψει. Και πολλά υποκαταστήματα των διεθνών τραπεζών της χώρας έμειναν χωρίς δολάρια μέχρι το μεσημέρι της Κυριακής.
• Πτώχευση ρωσικών τραπεζών στην Ευρώπη. Συνεπακόλουθο των μαζικών αναλήψεων μετρητών ήταν, άλλωστε, χθες και η κατάρρευση ευρωπαϊκών θυγατρικών της μεγαλύτερης ρωσικής τράπεζας, Sberbank. Την είδηση ανέφερε χθες τα ξημερώματα η ΕΚΤ διευκρινίζοντας ότι πρόκειται για τη Sberbank Europe που έχει έδρα στην Αυστρία και ακόμη δύο θυγατρικές της Sberbank of Russia στην Κροατία και τη Σλοβενία. Το πλειοψηφικό πακέτο μετοχών της Sberbank Europe ελέγχεται από τη Ρωσική Ομοσπονδία και η κατάρρευσή της ήταν το αποτέλεσμα μαζικών αναλήψεων. Στην ανακοίνωσή της η ΕΚΤ τόνισε πως έλαβε την απόφαση να αναστείλει τη λειτουργία της τράπεζας, καθώς δεν θα είναι πλέον σε θέση να πληρώσει τα χρέη της ή άλλες υποχρεώσεις της. Οι τράπεζες βαίνουν προς εκκαθάριση.
Μεγάλες αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία από τον πόλεμο
• Κίνδυνος παγκόσμιας διατροφικής κρίσης. Οι τιμές των σιτηρών, σιταριού, καλαμποκιού, σόγιας και πολλών άλλων έχουν εκτοξευθεί κατά 40% από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Οι τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων σίτου στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγου σημείωσαν άλμα σχεδόν 9% χθες, καταγράφοντας το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 13 και πλέον ετών. Παράγοντες της αγοράς αναφέρουν πως γίνεται ακριβότερη η προσφορά σιτηρών από άλλες χώρες που κινείται επίσης ανοδικά, καθώς αυξάνεται το κόστος της ασφάλισης και της φόρτωσής τους.
Οι παρενέργειες του πολέμου, όμως, δεν εξαντλούνται στην ακρίβεια. Η διακοπή των εξαγωγών σιτηρών από τις δύο χώρες-σιτοβολώνες της Ευρώπης, τη Ρωσία και την Ουκρανία, συνεπάγεται ελλείψεις τροφίμων στην παγκόσμια αγορά και περισσότερο, βέβαια, σε όσες χώρες εξαρτώνται από τις δύο εμπόλεμες χώρες. Σύμφωνα με τη S&P Global Platts, προ του πολέμου οι δύο χώρες επρόκειτο να εξαγάγουν 50 εκατ. τόνους σίτου από τη συγκομιδή της διετίας 2021-2022. Ολες αυτές οι εξαγωγές περνούν από τερματικούς σταθμούς στις βόρειες ακτές της Μαύρης Θάλασσας και είναι άγνωστο πότε θα μπορέσουν να επαναλειτουργήσουν τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Στη διάρκεια της ίδιας διετίας, οι ΗΠΑ αναμένεται να εξαγάγουν 22 εκατ. τόνους σίτου, έναν όγκο δηλαδή μικρότερο και από το ήμισυ των αναμενόμενων ρωσικών εξαγωγών. Παράλληλα, ο Καναδάς αναμένεται να εξαγάγει περίπου 15,2 εκατ. τόνους και η Ε.Ε. 37,5 εκατ. τόνους. Παράγοντες της διεθνούς αγοράς εκτιμούν, επίσης, πως οι ποσότητες παλαιότερων σοδειών που έχουν απομείνει είναι οι μικρότερες των τελευταίων τουλάχιστον πέντε ετών, ενώ οι απαισιόδοξες εκτιμήσεις μιλούν για τα χαμηλότερα επίπεδα μετά το 2008. Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ έχει μεσολαβήσει η ξηρασία σε άλλες χώρες που παράγουν σιτηρά, Τουρκία, Αίγυπτο, Ιράν, Ιράκ και Συρία, και το αποτέλεσμα είναι να επεκτείνεται το έλλειμμα στην παγκόσμια προσφορά σιτηρών.
• Επιδεινώνεται η ενεργειακή κρίση. Ο φόβος απέναντι στον κίνδυνο επιδείνωσης της ενεργειακής κρίσης επιβεβαιώνεται πλήρως, καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου παίρνουν την ανιούσα και όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ, ενώ την ίδια στιγμή το πετρέλαιο σημειώνει νέα άνοδο. Τα προθεσμιακά συμβόλαια φυσικού αερίου της Ολλανδίας, που αποτελούν το επίπεδο αναφοράς, παρουσίασαν άνοδο 36% το πρωί ενώ άνοδο σημειώνουν και τα αμερικανικά συμβόλαια φυσικού αερίου, καθώς οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας αυξάνουν ήδη τη ζήτηση για αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Ανοδικά κινούνταν, άλλωστε, οι τιμές του πετρελαίου, με το αργό Δυτικού Τέξας να πλησιάζει τα 96 δολάρια το βαρέλι και το Brent να κινείται σε επίπεδα άνω των 102 δολαρίων το βαρέλι ενώ νωρίτερα είχε υπερβεί τα 103 δολάρια το βαρέλι. Η συγκυρία περιπλέκει τις αποφάσεις του ΟΠΕΚ, που συνεδριάζει αύριο και σχεδιάζει αύξηση της παραγωγής. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, μοναδικός παράγοντας που μπορεί να ανακόψει την ανοδική πορεία του «μαύρου χρυσού» θα ήταν μια πτώση της ζήτησης. Σημειωτέον ότι η εν λόγω επενδυτική προβλέπει πως το Brent θα φτάσει σε διάστημα ενός μηνός τα 115 δολάρια το βαρέλι. Σημειωτέον ότι η Ρωσία άντλησε τον Ιανουάριο 11,3 εκατ. βαρέλια την ημέρα σύμφωνα με την ΙΕΑ.
• Πλήγμα για τις βιομηχανίες. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας πλήττουν την προσφορά βιομηχανικών μετάλλων, ενώ εκτοξεύονται οι τιμές όσων εξάγει η Ρωσία: το αλουμίνιο σημειώνει νέο ρεκόρ με άνοδο 5%, σε 3.500 δολάρια ο τόνος για πρώτη φορά, το παλλάδιο σημειώνει άνοδο 7,8%, το νίκελ καταγράφει τη μεγαλύτερη άνοδο των τελευταίων 13 ετών. Σε περίπτωση παράτασης του πολέμου θα πληγούν επίσης οι εξαγωγές σιδηρομεταλλεύματος, η τιμή του οποίου κατέγραψε χθες άνοδο 3,4% στην αγορά της Σιγκαπούρης. Ταυτοχρόνως επιδεινώνεται το έμφραγμα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και οι ασφαλιστικές είτε αρνούνται να καλύψουν όσα πλοία διέρχονται από τη Μαύρη Θάλασσα είτε ζητούν δυσβάσταχτα υψηλά επασφάλιστρα για να το κάνουν.
• Επιτάχυνση του πληθωρισμού. Με τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη στο 5,% και στις ΗΠΑ στο 7,5%, οι αναμενόμενες αυξήσεις σε τιμές σιτηρών και γενικώς τροφίμων, η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, αλλά και των βιομηχανικών μετάλλων πρόκειται να επιταχύνουν τον πληθωρισμό στις δυτικές οικονομίες. Τον Ιανουάριο ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας έφτασε το 27% τόσο στην Ε.Ε. όσο και στις ΗΠΑ.
• Ο αντίκτυπος στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Οι μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών με έκθεση στη Ρωσία σημείωσαν χθες μεγάλη πτώση, αντανακλώντας τον αντίκτυπο που θα έχουν στις δυτικές οικονομίες οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Τις μεγαλύτερες απώλειες σημείωσε η αυστριακή Raiffeisen Bank International υποχωρώντας κατά 18,5% τις πρώτες ώρες της συνεδρίασης και στη συνέχεια περιορίζοντας τις απώλειες στο 13%. Η έκθεση της τράπεζας στη Ρωσία περιλαμβάνει δάνεια ύψους 11,6 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 11% του συνολικού δανειακού της χαρτοφυλακίου και πάνω από το 30% των κερδών της. Απώλειες 10% σημείωσαν, άλλωστε, η γαλλική Societe Generale και η ιταλική UniCredit SpA. Επίσης η γαλλική BNP Paribas, που παρουσίασε πτώση σχεδόν 9%, ανακοίνωσε ότι η συνολική έκθεσή της σε Ρωσία και Ουκρανία ανέρχεται περίπου σε 500 εκατ. ευρώ. Ο τραπεζικός δείκτης Eurostoxx 600, επιμέρους δείκτης του Eurostoxx 600, κατέγραψε απώλειες από τις πρώτες ώρες της συνεδρίασης. Ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα διασφάλισης πληρωμών Swift θα εμποδίζει εφεξής τα ρωσικά χρηματοπιστωτικά συστήματα να αποπληρώσουν τα χρέη τους σε πιστωτές από την Ευρώπη. Συνολικά οι υποχρεώσεις τους προς ευρωπαϊκές τράπεζες ανέρχονται σε 75 δισ. δολάρια.