Με το συνολικό ιδιωτικό χρέος να έχει ήδη ξεπεράσει τα 250 δισ. ευρώ –χωρίς μάλιστα στο ποσό αυτό να συμπεριλαμβάνονται οι οφειλές μεταξύ ιδιωτών αλλά και οι απλήρωτοι λογαριασμοί σε εταιρείες– ο συναγερμός έχει ήδη σημάνει: θα δημιουργήσει το πληθωριστικό κύμα νέα έκρηξη απλήρωτων υποχρεώσεων προς το Δημόσιο και τις τράπεζες;
Η κατακόρυφη αύξηση των τιμών βρίσκει νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε μια περίοδο που καλούνται να διαχειριστούν τους πολύ υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας, τις συσσωρευμένες υποχρεώσεις της πανδημίας, τα ρυθμισμένα χρέη προς τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης οφειλών και φυσικά τις τρέχουσες φορολογικές υποχρεώσεις, οι οποίες από το επόμενο δίμηνο θα αρχίσουν να «φουσκώνουν»: Μάιο ξεκινάει ο ΕΝΦΙΑ, Ιούνιο οι δόσεις των επιστρεπτέων προκαταβολών και Ιούλιο ο φόρος εισοδήματος, ο οποίος αναμένεται να είναι αυξημένος σε σχέση με πέρυσι λόγω αύξησης των δηλωθέντων εισοδημάτων. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς, με την πίεση των πολύ αυξημένων τιμών, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα θέσουν προτεραιότητες: η μέχρι τώρα εμπειρία έχει δείξει ότι προηγούνται οι λογαριασμοί του ρεύματος, ακολουθούν οι ρυθμίσεις ή οι υποχρεώσεις των τραπεζών, ενώ για το… τέλος μένουν ασφαλιστικά ταμεία και εφορία.
Η πίεση το επόμενο χρονικό διάστημα προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα αυξηθεί εξαιτίας των ακόλουθων συγκυριών:
1. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις «βγαίνουν» από τα προγράμματα επιδότησης των δανειακών τους υποχρεώσεων (τα περίφημα προγράμματα «Γέφυρα 1 και 2») και μπαίνουν ή έχουν ήδη μπει στην περίοδο υποχρεωτικής καταβολής των συμφωνημένων δόσεων προκειμένου να μην ενεργοποιηθούν οι ρήτρες (σ.σ. το πρόγραμμα «Γέφυρα» προβλέπει επιστροφή της κρατικής επιδότησης σε περίπτωση που δεν πληρωθούν εμπρόθεσμα οι δόσεις των δανείων για χρονικό διάστημα 6 έως 18 μήνες μετά τη λήξη της επιδότησης). Μένει να φανεί πόσοι από τους δεκάδες χιλιάδες οφειλέτες που μπήκαν στα δύο προγράμματα θα βρεθούν αντιμέτωποι με αυτές τις ρήτρες.
Κρας τεστ για τις αντοχές των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων το κύμα λογαρια- σμών που έρχεται μετά το Πάσχα.
2. Υστερα από αλλεπάλληλες παρατάσεις, τον Ιούνιο ξεκινάει η αποπληρωμή των επιστρεπτέων προκαταβολών. Προς το παρόν, κυβερνητικά στελέχη δεν εξετάζουν νέα παράταση αν και όλα θα εξαρτηθούν από τις συνθήκες που θα επικρατούν στην αγορά τον Ιούνιο σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από τεράστια αβεβαιότητα. Η υπόθεση «επιστρεπτέες προκαταβολές» αφορά ένα άθροισμα υποχρεώσεων της τάξεως των 3 δισ. ευρώ που θα πρέπει να επιστραφούν στο Δημόσιο. Ηδη από τον Μάρτιο έχει ανακοινωθεί η επέκταση της περιόδου αποπληρωμής στους 96 μήνες, ήτοι στα 8 χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι πολλοί από τους 700.000 επαγγελματίες θα κουβαλούν μια ακόμη δόση μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
3. Τους πολύ υψηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, επαγγελματίες και νοικοκυριά τους αντιμετωπίζουν με ρυθμίσεις. Μόνο που μετά τις ρυθμίσεις ακολουθούν νέοι φουσκωμένοι λογαριασμοί καθώς οι πολύ υψηλές τιμές παραμένουν, με αποτέλεσμα να «διπλώνουν» οι καταβολές και προς τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για μεγάλο πονοκέφαλο καθώς χωρίς ρύθμιση ελλοχεύει ο κίνδυνος της διακοπής ηλεκτροδότησης. Το υφιστάμενο πλαίσιο προστατεύει από αυτόν τον κίνδυνο μόνο τα πολύ φτωχά νοικοκυριά και αυτό απαιτεί υποβολή της σχετικής αίτησης υπαγωγής στον μηχανισμό που έχει αναπτύξει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
4. Καθώς προχωράμε προς το δεύτερο εξάμηνο του έτους, θα αρχίσουν να καταφτάνουν τα ειδοποιητήρια για τους φόρους της φετινής χρονιάς. Αθροιστικά, η επιβάρυνση από ΕΝΦΙΑ και φόρο εισοδήματος αναμένεται ότι θα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με πέρυσι. Ναι μεν τα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ θα φέρουν ελάφρυνση 350 εκατ. ευρώ, αλλά από την άλλη, ο φόρος εισοδήματος αναμένεται να είναι περισσότερος καθώς το 2021 καταγράφηκε σημαντική αύξηση των δηλωθέντων εισοδημάτων σε σχέση με το 2020, χωρίς να έχει γίνει κάποια προσαρμογή στην κλίμακα υπολογισμού του φόρου. Μείωση συντελεστή υπάρχει για τις επιχειρήσεις αλλά και εκεί τα κέρδη αναμένεται να είναι πολύ περισσότερα. Με την αύξηση του αριθμού των δόσεων (10 για τον ΕΝΦΙΑ από τον Μάιο και 8 για τον φόρο εισοδήματος από τον Ιούλιο) το οικονομικό επιτελείο ελπίζει ότι θα συγκρατήσει τους συντελεστές εισπραξιμότητας των δύο φόρων που φέτος εκτιμάται ότι θα αποφέρουν πάνω από 8 δισ. ευρώ από νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Το καλάθι του ιδιωτικού χρέους περιλαμβάνει ήδη τα περισσότερα από 113 δισ. ευρώ οφειλών προς την εφορία (σ.σ. μάλιστα η αύξηση κατά 1,7 δισ. ευρώ τον Φεβρουάριο προκάλεσε μεγάλη ανησυχία ακόμη και αν τα 800 εκατ. ευρώ αφορούσαν μόνο έναν φορολογούμενο), τα 42 δισ. ευρώ που είναι οι συσσωρευμένες οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά και τα τουλάχιστον 80 δισ. ευρώ που διαχειρίζονται οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις. Περίπου 20 δισ. ευρώ κόκκινων δανείων έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οι τράπεζες, οπότε το «κόκκινο» ιδιωτικό χρέος έχει ήδη ξεπεράσει τα 250 δισ. ευρώ. Οι οφειλέτες στην εφορία είναι πάνω από τέσσερα εκατομμύρια, ενώ τουλάχιστον οι μισοί εξ αυτών έχουν ταυτόχρονα χρέη και στα ασφαλιστικά ταμεία.