Στις αρχές Μαρτίου, όταν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν το πρώτο κύμα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δήλωσε πως ζητούμενο είναι «να καταφέρουμε καίριο πλήγμα στην πολεμική μηχανή του Πούτιν». Τώρα, όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία πλησιάζει τις 100 ημέρες και η πολεμική μηχανή είναι απολύτως λειτουργική, αποδεικνύοντας μάταιες τις κυρώσεις. Η Ρωσία ενισχύεται από μαζικές εισροές κεφαλαίων που κυμαίνονται κατά μέσον όρο στα 800 εκατ. δολάρια την ημέρα. Γιατί τόσα εισπράττει από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου η υπερδύναμη της ενέργειας και των πρώτων υλών.
Εχει τα πάντα…
Επί χρόνια και χρόνια, η Ρωσία αποτελούσε ένα τεράστιο σούπερ μάρκετ εμπορευμάτων που πωλούσε όσα χρειάζεται η ακόρεστη παγκόσμια οικονομία: όχι μόνον ενέργεια, αλλά και σιτηρά, νικέλιο, αλουμίνιο και παλλάδιο. Η εισβολή στην Ουκρανία ανάγκασε τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. να επανεξετάσουν τη σχέση τους αυτή με τη Ρωσία. Η Ρωσία δεν έχει μείνει αλώβητη από τις κυρώσεις που τη μετατρέπουν σε παρία του ανεπτυγμένου κόσμου. Την εγκαταλείπουν μαζικά οι επιχειρηματικοί κολοσσοί της Δύσης και η οικονομία της οδεύει προς βαθύτατη ύφεση. Προς το παρόν, όμως, ο Πούτιν έχει τη δυνατότητα να αγνοεί αυτή τη ζημία, καθώς τα ταμεία της Ρωσίας «ξεχειλίζουν» από τα έσοδα των εμπορευμάτων της. Και οι πωλήσεις αυτών των εμπορευμάτων έχουν γίνει πολύ πιο προσοδοφόρες από ποτέ επειδή οι τιμές τους έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, εν μέρει και εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Ακόμη και τώρα που πολλές χώρες είτε διακόπτουν πλήρως είτε περιορίζουν τις αγορές ενέργειας από τη Ρωσία, τα έσοδά της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου αναμένεται να φτάσουν φέτος στα 285 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Bloomberg Economics βάσει στοιχείων του ρωσικού υπουργείου Οικονομικών. Πρόκειται για ποσό κατά τουλάχιστον 29% υψηλότερο από τα αντίστοιχα έσοδα του περασμένου έτους. Και αν συμπεριλάβει κανείς τις πωλήσεις των άλλων εμπορευμάτων, τότε τα έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές καλύπτουν άνετα τα 300 δισ. δολάρια από τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα, που παραμένουν «παγωμένα» εξαιτίας των κυρώσεων.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες γνωρίζουν πως θα έπρεπε να διακόψουν τις εισαγωγές από τη Ρωσία, που έμμεσα χρηματοδοτούν τον ολέθριο πόλεμο στην πόρτα της Ευρώπης. Οσο κι αν έχουν, όμως, αυτή τη φιλοδοξία, γνωρίζουν πως κάτι τέτοιο συνεπάγεται επιπτώσεις στις δικές τους οικονομίες. Και μόνον έπειτα από εβδομάδες διενέξεων και διαφωνιών συμφώνησαν σε μια μερική απαγόρευση στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, προλειαίνοντας το έδαφος για το έκτο πακέτο κυρώσεων. «Υπάρχουν πάντα πολιτικής φύσεως περιορισμοί όταν μια χώρα επιχειρεί να επιβάλει κυρώσεις», σχολιάζει σχετικά ο Τζέφρι Σκοτ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Πέτερσον στην Ουάσιγκτον. Οπως τονίζει ο ίδιος, «προσπαθεί μια χώρα να μεγιστοποιήσει τις συνέπειες για τη χώρα-στόχο και να ελαχιστοποιεί εκείνες για το εσωτερικό της, όμως δυστυχώς αυτό λέγεται εύκολα αλλά επιτυγχάνεται δύσκολα».
Η Δύση καθυστερεί
Η εκτίναξη των τιμών ενισχύει προς το παρόν τη Μόσχα – Κάθε μέρα η Ρωσία εισπράττει 800 εκατ. δολ. από τις πωλήσεις ενέργειας και πρώτων υλών.
Στις ΗΠΑ, τα στελέχη της κυβέρνησης αναζητούν τρόπους για να εντείνουν την πίεση στη Ρωσία, ενδεχομένως επιβάλλοντας ανώτατο όριο στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου ή επεκτείνοντας τις κυρώσεις σε όποια χώρα ή εταιρεία εξακολουθεί να συναλλάσσεται με ρωσικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν, όμως, πολύ έντονες διαφωνίες για αυτού του είδους τις κυρώσεις, που άλλωστε μπορούν να υπονομεύσουν τις σχέσεις της υπερδύναμης με τρίτες χώρες. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει απαγόρευση στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, αλλά η Ευρώπη προχωράει αργά στον σχεδιασμό της ενεργειακής απεξάρτησής της.
Δίνει έτσι στη Μόσχα τον χρόνο να βρει άλλες αγορές, όπως, για παράδειγμα, τις ενεργοβόρες Κίνα και Ινδία, που χρειάζονται παράλληλα και τα άλλα εμπορεύματά της. Της δίνει δηλαδή τον χρόνο που χρειάζεται για να ελαχιστοποιήσει τη μείωση των εσόδων της από τις εξαγωγές και να εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί τον πόλεμο. Εν ολίγοις όλα αυτά τα χρήματα που διοχετεύονται στους λογαριασμούς της Ρωσίας αποτελούν για τη Δύση συνεχή υπενθύμιση της ανάγκης για δραματική αλλαγή.
Και εξαγωγές σιτηρών
Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, μόνον τα έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές πετρελαίου έχουν αυξηθεί φέτος κατά 50% σε σύγκριση με τα επίπεδα του περασμένου έτους. Η SberCIBInvestment Research υπολογίζει πως το πρώτο τρίμηνο οι μεγαλύτερες πετρελαϊκές της Ρωσίας είχαν τα μεγαλύτερα κέρδη των τελευταίων σχεδόν 10 ετών. Και βέβαια η Ρωσία εξακολουθεί να εξάγει τα σιτηρά της και μάλιστα σε υψηλότερες τιμές, καθώς κανείς δεν έχει διανοηθεί να επιβάλει κυρώσεις στον αγροτικό της τομέα δεδομένου ότι ο κόσμος όλος έχει ανάγκη το σιτάρι της. Το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας υπερτριπλασιάστηκε τους πρώτους τέσσερις μήνες του έτους, φτάνοντας σχεδόν στα 96 δισ. δολάρια.
Πρόκειται για το υψηλότερο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών που έχει σημειώσει από το 1994, αν όχι και παλαιότερα, και αντανακλά την εκτόξευση των τιμών των εμπορευμάτων. Συνηγόρησε, βέβαια, και η μείωση των εισαγωγών που προκάλεσαν οι κυρώσεις.