Σε νέο ισχυρό ανταγωνιστή της Ελλάδας στον τουρισμό αναδεικνύεται η Κροατία. Τα τελευταία στοιχεία από τις πανευρωπαϊκές δημοσκοπήσεις για τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς που θέλουν να επισκεφθούν οι Ευρωπαίοι, τις οποίες διενεργεί η European Travel Commission, δείχνουν ότι τον Μάιο η παράκτια αυτή χώρα των Δυτικών Βαλκανίων εκτόπισε από την πρώτη πεντάδα την Πορτογαλία. Βρίσκεται πλέον μόλις μία θέση κάτω από την Ελλάδα στις προτιμήσεις των δυνητικών ταξιδιωτών, ενώ σταθερά στην πρώτη τριάδα παραμένουν η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία.
Η δυναμική άνοδος της Κροατίας τα τελευταία έτη δεν φαίνεται να αποτελεί περιστασιακή εξέλιξη. Κοιτώντας πίσω τα χρόνια διαπιστώνει κανείς εύκολα πως ο τουρισμός της μεγεθύνεται με σταθερούς ισχυρούς ετήσιους ρυθμούς. Και εμφανίζεται πλέον ευθέως ανταγωνιστική της Ελλάδας, διότι διαθέτει και αυτή πολυάριθμο νησιωτικό σύμπλεγμα, φυσική ομορφιά και μεσογειακό κλίμα, αλλά και πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό περιεχόμενο.
Οπως εξηγεί ο Θεόφιλος Κυρατσούλης, επικεφαλής της Mindhaus, της εταιρείας που πραγματοποιεί τις κυλιόμενες δημοσκοπήσεις για την European Travel Commission, η Κροατία εμφανίζεται πλέον ευθέως ανταγωνιστική προς την Ελλάδα όχι τόσο στο καθετοποιημένο μαζικό τμήμα του τουρισμού, δηλαδή αυτό που διενεργείται μέσω tour operators, αλλά κυρίως στο νευραλγικό τμήμα των ελεύθερων, ανεξάρτητων ταξιδιωτών οι οποίοι παράγουν και τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για τους προορισμούς που επισκέπτονται.
Στο ακριβό τμήμα της ξενοδοχειακής αγοράς οι τιμές για τα ξενοδοχεία πέντε αστέρων της Κροατίας και της Ελλάδας είναι πλέον σε παρόμοια επίπεδα, ενώ και η μέση κατά κεφαλήν δαπάνη των ξένων ταξιδιωτών είναι παρόμοια. Ωστόσο τα μεγέθη της Κροατίας είναι σημαντικά μικρότερα της Ελλάδας: η ακτογραμμή της είναι 5.835 χιλιόμετρα έναντι 14.800 χιλιομέτρων της ελληνικής και ο πληθυσμός της κινείται κοντά στα 4,3 εκατομμύρια κατοίκους έναντι 10,6 εκατομμυρίων της Ελλάδας. Μεγάλες ξένες ξενοδοχειακές αλυσίδες που είναι παρούσες και στην Ελλάδα έχουν μπει ή μπαίνουν τώρα στην αγορά της Κροατίας, ενώ δυσανάλογα ισχυρή σε σχέση με τα ευρύτερα τουριστικά μεγέθη της είναι η θέση της χώρας στο yachting. Να σημειωθεί πως η Κροατία διαθέτει περισσότερα από 1.000 μεγάλα και μικρά νησιά και ανεπτυγμένο σύστημα σύγχρονων μαρινών.
Το 2019, τελευταίο έτος πριν από την πανδημία, ο αριθμός των ξένων που επισκέφθηκαν την Κροατία ανήλθε στα 12 εκατομμύρια, σύμφωνα με τον Κροατικό Οργανισμό Τουρισμού, έναντι περίπου 30 εκατομμυρίων στην Ελλάδα. Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις της Κροατίας όμως διαμορφώθηκαν το 2019 στα 12 δισ. ευρώ έναντι 18,2 δισ. στην Ελλάδα.
Μεγέθη που παραπέμπουν σε υψηλή μέση κατά κεφαλήν δαπάνη. Υψηλότερη από αυτή στην Ελλάδα.
Το Ντουμπρόβνικ αποτελεί πλέον διεθνές παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής για τη διαχείριση της κρουαζιέρας.
Σύμφωνα με κύκλους της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας, το προφίλ των επισκεπτών και των αγορών στις οποίες είναι δημοφιλής και απευθύνεται η Κροατία είναι παρόμοιο με αυτό της Ελλάδας. Μάλιστα, η άμεση εξάρτησή της από τον τουρισμό εμφανίζεται στο 20% του ΑΕΠ και εκτιμάται από την Παγκόσμια Τράπεζα ότι είναι μεγαλύτερη από αυτήν της Ελλάδας.
Πώς λοιπόν η Κροατία κατάφερε να αναρριχηθεί στο top 5 των αγαπημένων προορισμών των Ευρωπαίων και να ανταγωνίζεται πλέον ευθέως την Ελλάδα; Τόσο η Παγκόσμια Τράπεζα όσο και συμβουλευτικοί οργανισμοί του κλάδου, όπως η Mabrian και η Mindhaus, αλλά και Ελληνες ξενοδόχοι ξεχωρίζουν, πέραν της φυσικής ομορφιάς του κλίματος και του νησιωτικού χαρακτήρα της, μια σειρά πρόσθετων σημαντικότατων παραμέτρων.
Κατ’ αρχήν η Κροατία έχει διακριθεί τα τελευταία χρόνια για τις στοχευμένες ποιοτικές και αποτελεσματικές εκστρατείες προώθησης των προορισμών της διεθνώς. Εκστρατείες που γίνονται τόσο κεντρικά όσο και από τους τοπικούς οργανισμούς διαχείρισης προορισμών. Αυτοί οι τελευταίοι, η Destination Management Organizations ή απλά DMO, είναι φορείς που διασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία των προορισμών ακόμα και στις περιόδους αιχμής, αποφεύγοντας ή θεραπεύοντας τα φαινόμενα υπερ-τουρισμού αλλά και των δαιδαλωδών γραφειοκρατικών διαδικασιών για όλους τους κρίκους της τουριστικής αλυσίδας, όπως είναι οι αεροπορικές εταιρείες, οι εταιρείες κρουαζιέρας, τα ξενοδοχεία, οι tour operators και η διαθέσιμη πληροφόρηση προς τους δυνητικούς επισκέπτες.
Είναι χαρακτηριστικό πως το Ντουμπρόβνικ αποτελεί πλέον διεθνές παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής για τη διαχείριση των τουριστικών ροών της κρουαζιέρας, και όχι μόνο, οι οποίες όπως και στη Βενετία απείλησαν ναι αλλοιώσουν το προφίλ του προορισμού.
Επίσης, ως χώρα που κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία πριν από τρεις μόλις δεκαετίες, προχώρησε με σχέδιο την ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών και υπηρεσιών, σημειώνει η Παγκόσμια Τράπεζα. Σημαντικά δημόσια έργα και βελτίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων αναφέρονται μεταξύ των πολιτικών που μετατρέπουν την Κροατία σε τουριστική δύναμη στη Μεσόγειο αλλά και διεθνώς. Η χώρα εκτιμάται ότι είναι πλέον μέσα στους 15 δημοφιλέστερους προορισμούς στον κόσμο.
Πρόσθετη παράμετρος που ενισχύει τις τουριστικές ροές προς την Κροατία είναι βεβαίως και η εγγύτητά της με τις μεγάλες αγορές της Κεντρικής Ευρώπης και ειδικά τη Γερμανία, την Αυστρία και την Πολωνία. Η δυναμική της ανάκαμψης που καταγράφει μετά την πανδημία η Κροατία εξηγείται και από αυτήν ακριβώς την εύκολη οδική πρόσβαση την οποία έχει από την κεντρική Ευρώπη, καθώς τα ταξίδια με τα μαζικά μέσα μεταφοράς όπως το αεροπλάνο θεωρήθηκαν την προηγούμενη διετία υψηλότερου ρίσκου, αναφέρουν Ελληνες ξενοδόχοι.
Πρέπει λοιπόν η Ελλάδα να ανησυχεί από την άνοδο της Κροατίας; Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Γιάννης Ρέτσος είναι σαφής: «Θέλουμε καλό και υγιή ανταγωνισμό γιατί μας βοηθάει να γίνουμε κι εμείς καλύτεροι αλλά και να διευρυνθεί η διεθνής απήχηση της ευρύτερης περιφέρειας της Ανατολικής Μεσογείου διεθνώς. Εμείς πρέπει να κάνουμε αυτό που ξέρουμε να κάνουμε καλά, δηλαδή να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε τις υποδομές μας και τις υπηρεσίες μας και να διορθώνουμε τις αδυναμίες μας», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Ελλειμμα πολυτελών ξενοδοχείων και σύγχρονων υποδομών στην Ελλάδα
Ο ελληνικός τουρισμός και ειδικότερα η ξενοδοχία βιώνει τεκτονικές αλλαγές, χωρίς ωστόσο να γίνονται αντιληπτές από όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά.
Κατ’ αρχάς, η Ελλάδα πλέον έχοντας φτάσει κοντά ή και παραπάνω από τη φέρουσα ικανότητα των περισσότερων αναπτυγμένων προορισμών της, τείνει να απευθύνεται σε υψηλότερου εισοδήματος ξένους ταξιδιώτες και να ανταγωνίζεται έτσι ευθέως μεσογειακές χώρες – κολοσσούς στον κλάδο, όπως η Ισπανία και η Ιταλία.
Ωστόσο, δεν διαθέτουν όλοι οι ελληνικοί προορισμοί τις απαραίτητες υποδομές, δημόσιες και ιδιωτικές, για να μπορέσουν –παρά τη φυσική ομορφιά τους– να καταστήσουν εύκολα όσους ταξιδιώτες υψηλής προστιθέμενης αξίας έρχονται στη χώρα επαναλαμβανόμενους επισκέπτες. Είναι χαρακτηριστικό πως οι μονάδες πέντε αστέρων είναι μόλις 651 σε σύνολο 10.052, σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Παράλληλα οι δημόσιες υποδομές πρόσβασης, όπως τα αεροδρόμια, έχουν εκσυγχρονιστεί σε μόνο 16 από τα συνολικά 40 αεροδρόμια διεθνούς ενδιαφέροντος.
Δεύτερον, ο υπερτουρισμός και η υψηλή εποχικότητα παραμένουν σημαντικά προβλήματα, που δεν έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς με την ανάπτυξη νέων προορισμών από τους εκατοντάδες που διαθέτει η Ελλάδα, ειδικά εκτός καλοκαιρινής περιόδου (τουρισμός σε ορεινές περιοχές, αγροτουρισμός, ιατρικός τουρισμός, οικοτουρισμός).
Το «ήλιος και θάλασσα» παραμένει μακράν το βασικό προϊόν της χώρας, που διαθέτει ωστόσο τεράστια πολιτιστική κληρονομιά και εξαιρετικούς ορεινούς προορισμούς. Ακόμα και στην κατηγορία του «ήλιος και θάλασσα», όμως, νησιά που έχουν όλες τις φυσικές προδιαγραφές να προσελκύσουν μεγάλους αριθμούς τουριστών, όπως για παράδειγμα η Θάσος ή η Λήμνος παραμένουν εκτός χάρτη αγοράς λόγω απουσίας υποδομών και προωθητικών ενεργειών.
Παράλληλα η συμπεριφορά των ταξιδιωτών πλέον και τα κριτήρια επιλογής προορισμών έχουν μεταβληθεί δραστικά. Παράμετροι όπως η βιωσιμότητα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή των διακοπών τους, όπως βεβαίως και η αναζήτηση μοναδικών, εξατομικευμένων εμπειριών.
Ο μαζικός τουρισμός των all inclusive «πακέτων διακοπών» που μετακινείται με πούλμαν χάνει καθημερινά συγκριτικά με τους ανεξάρτητους ιδιώτες ταξιδιώτες, που θέλουν διακοπές κομμένες και ραμμένες στα δικά τους ενδιαφέροντα.
Νέα ταξιδιωτικά πρότυπα τα οποία συνδέονται με την ευελιξία στην αγορά εργασίας, όπως οι μακροχρόνιες άδειες, τα sabbaticals, η τηλεργασία αλλά και με τη γήρανση του πληθυσμού, η οποία δημιουργεί προοπτικές για την ανάπτυξη νέων αγορών στον τουριστικό τομέα, μεταλλάσσουν επίσης τη ζήτηση, διαπιστώνει πρόσφατη μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.
Επιπλέον, η ίδια η φύση της φιλοξενίας που αναζητούν οι Δυτικοί ταξιδιώτες στην Ελλάδα έχει αρχίσει να διαφοροποιείται και να οδηγεί και προς τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, που παρέχουν την εμπειρία τού «ζήσε σαν τον ντόπιο» και να απομακρύνεται από τα mega ξενοδοχεία των 1.000 και πλέον κλινών. Αυτή η τάση των εξατομικευμένων με γεμάτες ιδιαίτερες εμπειρίες διακοπών δεν μπορούν ακόμα να καλυφθούν από το κυρίαρχο μοντέλο της ελληνικής ξενοδοχίας, παρά μόνον με μικρές εξαιρέσεις επιχειρήσεων που έχουν αναπτύξει τον τομέα αυτό σημαντικά.
Και ενόσω ο υψηλής προστιθέμενης αξίας ταξιδιώτης αναζητεί όλα τα παραπάνω, που πλέον τα βρίσκει και σε νέες ανταγωνίστριες χώρες όπως η Κροατία, ο χαμηλότερου εισοδηματικού επιπέδου επισκέπτης έχει πλέον να διαλέξει πολύ φθηνότερες διακοπές σε χώρες με τις οποίες η Ελλάδα βρισκόταν στην ίδια κατηγορία πριν από μερικά χρόνια, όπως η Τουρκία ή η Αίγυπτος. Χώρες που κερδίζουν ξανά φέτος χαμένα μερίδια από τη διεθνή τουριστική αγορά.
Ανακάμπτει δυναμικά ο τουρισμός στην Τουρκία λόγω φθηνής λίρας
Ο αριθμός των ξένων που επισκέφθηκαν την Τουρκία τον περασμένο μήνα υπερτριπλασιάστηκε σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ενισχύοντας τις προσδοκίες ότι ο αριθμός των τουριστών φέτος θα επιστρέψει στα επίπεδα του 2019 παρά τις επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Τουρκία έχει γίνει ξανά ένας πολύ ελκυστικός προορισμός λόγω της φθηνής λίρας. Η αξία του τουρκικού νομίσματος έχει μειωθεί κατά το ήμισυ τον τελευταίο χρόνο, προσελκύοντας την προσοχή από χώρες που προηγουμένως ήταν μόνο μικρές πηγές τουρκικού τουρισμού. Ο Piotr Henicz, πρόεδρος του μεγαλύτερου πολωνικού tour operator, Itaka, αποκάλυψε ότι οι κρατήσεις για Τουρκία τριπλασιάστηκαν από πέρυσι. «Με μια λέξη: εξαιρετική σχέση ποιότητας – τιμής», σημειώνει.
Πέρυσι, τα έσοδα της Τουρκίας από τον τουρισμό διπλασιάστηκαν σε σχεδόν 25 δισ. δολάρια – ακόμα κάτω από τα 34,5 δισ. δολάρια του 2019, όταν 45,1 εκατομμύρια ξένοι επισκέφθηκαν την Τουρκία.
Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού, η Τουρκία πρόκειται να είναι ο τέταρτος πιο δημοφιλής ευρωπαϊκός προορισμός αυτό το καλοκαίρι για επισκέπτες από όλη την υφήλιο. Και αυτό παρά την απουσία των Ρώσων και των Ουκρανών που ήταν η πρώτη και η τρίτη μεγαλύτερη πηγή επισκεπτών της χώρας, αντίστοιχα. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλος της Nirvana Hotels, Korhan Alsan, δήλωσε πριν από λίγες ημέρες στο Reuters ότι κρατήσεις από όλες τις άλλες χώρες έρχονται και η Τουρκία θα μπορέσει να φτάσει τα επίπεδα του 2019. «Υπολογίζω ότι η Τουρκία θα λάβει έσοδα από τον τουρισμό αξίας 32 δισ. δολαρίων και θα φιλοξενήσει 39 εκατ. τουρίστες», είπε χαρακτηριστικά.