Ηταν αργά το βράδυ της Τρίτης 14 Ιουνίου όταν τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δέχθηκαν στα κινητά τους την ειδοποίηση από την Κριστίν Λαγκάρντ ότι την επόμενη ημέρα, την Τετάρτη 15 Ιουνίου στις 11.00 ώρα Φρανκφούρτης, θα γίνει έκτακτη εξ αποστάσεως συνεδρίαση για να συζητηθούν οι τρέχουσες συνθήκες στις αγορές. Οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ αιφνιδιάστηκαν καθώς μόλις πριν από λίγες ημέρες είχαν συναντηθεί για την τακτική συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής της κεντρικής τράπεζας στο Αμστερνταμ, και τίποτα δεν έδειχνε τότε ότι θα τα «ξαναπούν» τόσο σύντομα.
Ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Λουίς ντε Γκίντος ταξίδευε για Μιλάνο όταν ενημερώθηκε για το ad hoc meeting, ο Φάμπιο Πανέτα, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ, βρισκόταν στις Βρυξέλλες, ενώ τα περισσότερα άλλα μέλη και κεντρικοί τραπεζίτες βρίσκονταν στις χώρες τους, ανησυχώντας –προφανώς– για το ισχυρό sell-off που είχε σημειωθεί εκείνη την ημέρα στην αγορά ομολόγων. Αυτή ήταν και η αφορμή για να πει η Λαγκάρντ πως «ήρθε η ώρα να δράσουμε», ενώ βρισκόταν στο Λονδίνο σε προγραμματισμένο ταξίδι για την απονομή τιμητικού τίτλου από το London School of Economics. Οι 25 της ΕΚΤ είχαν δεχθεί ανάλογη ειδοποίηση 27 μήνες πριν, τον Μάρτιο του 2020 όταν η Λαγκάρντ, από το τραπέζι της κουζίνας της στη Φρανκφούρτη εν μέσω lockdown –όπως έχει αποκαλύψει– έδινε το σήμα για την ενεργοποίηση του έκτακτου προγράμματος PEPP.
Αυτό που προκάλεσε «συναγερμό» και την ξαφνική απόφαση της Λαγκάρντ για την έκτακτη συνεδρίαση, ήταν η ταχύτητα της εκτόξευσης των αποδόσεων και των spreads των χωρών του Νότου, ειδικά της Ιταλίας, μέσα σε λίγες μόνο μέρες, με τις ανησυχίες για νέα κρίση να επιστρέφουν ξεκάθαρα και την αγορά να τεστάρει έτσι την αποφασιστικότητα της κεντρικής τράπεζας. Φυσικά σε αυτό έπαιξαν ρόλο και οι συστάσεις των «γερακιών» του Δ.Σ. σε διάφορες δηλώσεις τους, για επιθετικότερη αύξηση επιτοκίων.
Δεν είναι τυχαίο που ο στενός οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού της Ιταλίας και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, ο Φραντσέσκο Τζιαβάτζι, δήλωσε την περασμένη Δευτέρα, δύο 24ωρα πριν από την έκτακτη συνεδρίαση, ότι η ΕΚΤ κάνει λάθος με τη στρατηγική για τα επιτόκια και χρησιμοποιεί λάθος εργαλείο για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Ούτε είναι τυχαίο που ο ίδιος ο Ντράγκι μία εβδομάδα νωρίτερα και πριν από τη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής, προειδοποίησε για τον κίνδυνο της ταχείας σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής, στέλνοντας ένα μήνυμα που τα «γεράκια» της ΕΚΤ επέλεξαν να αγνοήσουν.
Παράλληλα, η ΕΚΤ έκανε και το «λάθος» να μην παράσχει κατά τη συνεδρίαση της 9ης Ιουνίου καμία λεπτομέρεια σχετικά με την εφαρμογή ενός νέου μέσου στήριξης των spreads, με τις αγορές να δοκιμάζουν το «whatever it takes» της Λαγκάρντ, η οποία αρκέστηκε να δηλώσει εκείνη την ημέρα ότι «η ΕΚΤ θα αναπτύξει νέα εργαλεία εάν χρειαστεί για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός στις αγορές κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης».
Η εκτίναξη του ιταλικού spread πάνω από τις 250 μ.β. την περασμένη Τρίτη –ένα επίπεδο που κατά πολλούς αναλυτές θεωρείται «επικίνδυνη ζώνη» και το οποίο είχε σημειωθεί ξανά τον Μάρτιο του 2020 και τον Μάιο του 2018 όταν η χώρα βίωνε πολιτική κρίση– με την απόδοση του 10ετούς ομολόγου να ξεπερνάει το 4% και να κινείται στα υψηλότερα επίπεδα από τα τέλη του 2013, έστειλε κύματα ανησυχίας σχετικά με τη βιωσιμότητα του ιταλικού χρέους και έφερε στο προσκήνιο τη λέξη «κατακερματισμός». Αυτό σε συνδυασμό με την εκτόξευση των spreads και σε άλλες ευάλωτες χώρες όπως η Ελλάδα (25% αύξηση μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες, πάνω από τις 300 μ.β.), δεν γινόταν να μην «κινητοποιήσει» την Κριστίν Λαγκάρντ.
Αλλωστε, εμμέσως πλην σαφώς παραδέχθηκε ουσιαστικά το επικοινωνιακό λάθος. «Οι κρίσεις είναι πάντα περίοδοι βαθιάς αβεβαιότητας, γιατί δεν είναι ποτέ ίδιες δύο φορές. Και όταν είμαστε αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα, πρέπει να έχουμε θάρρος – το θάρρος να ενεργήσουμε ακόμα και όταν δεν έχουμε τις πλήρεις πληροφορίες στη διάθεσή μας, και να αλλάξουμε γνώμη όταν τα γεγονότα γίνουν πιο ξεκάθαρα». Με αυτή τη φράση ξεκίνησε η επικεφαλής της ΕΚΤ την ομιλία της στο London School of Economics το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης, λίγες ώρες μετά την ολοκλήρωση της έκτακτης συνεδρίασης της ΕΚΤ. Η Λαγκάρντ συνέχισε την ομιλία της στον ίδιο τόνο, υπογραμμίζοντας τη φράση του νομπελίστα δραματουργού Τζορτζ Μπέρναρντ Σο: «Η πρόοδος είναι αδύνατη χωρίς αλλαγή και όσοι δεν μπορούν να αλλάξουν γνώμη δεν μπορούν να αλλάξουν τίποτα»…
Τα σημάδια από τις αγορές, οι δηλώσεις και η στάση των «γερακιών» – Ετοιμο έως τις 20 Ιουλίου το νέο εργαλείο στήριξης των ομολόγων.
Αν και αναφερόταν σε γεγονότα που αντιμετώπισε κατά τη θητεία στην κυβέρνηση της Γαλλίας, στο ΔΝΤ και τώρα στο «τιμόνι» της ΕΚΤ, αυτές οι δύο φράσεις μπορούν να θεωρηθούν ως παραδοχή ότι «κάτι πήγε λάθος» και ως μία «εξήγηση» προς τις αγορές για την ξαφνική στροφή που έκανε η κεντρική τράπεζα μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, από την τακτική της συνεδρίαση στις 9 Ιουνίου έως και την απόφαση της έκτακτης συνεδρίασης της 15ης Ιουνίου. Από το… «δεν συζητήσαμε για τον κατακερματισμό της αγοράς», όπως είχε δηλώσει η ίδια η Λαγκάρντ στη συνέντευξη Τύπου, στην έκτακτη απόφαση του διοικητικού συμβουλίου «να δράσει ενάντια στους κινδύνους κατακερματισμού που αναζωπυρώνονται», με την ενεργοποίηση άμεσα της ευελιξίας των επανεπενδύσεων του PEPP και την εντολή για επιτάχυνση του σχεδιασμού του νέου εργαλείου, ο οποίος είχε ξεκινήσει τον Απρίλιο αλλά στη συνέχεια «πάγωσε» λόγω διαφωνιών από ορισμένα μέλη.
Η μικρή και λιτή ανακοίνωση που ακολούθησε την αρκετά σύντομη συνεδρίαση, θεωρείται από την αγορά ως νίκη των «περιστεριών», αν και τα «γεράκια» της ΕΚΤ έχουν λόγους να δεχτούν ότι πρέπει να υπάρχει κάποιο backstop καθώς κάτι τέτοιο θα… διευκολύνει και τις πιο επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων (μεγαλύτερες των 25 μ.β.) τις οποίες και συστήνουν.
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», στόχος είναι το Δ.Σ. να έχει στα χέρια του ολοκληρωμένο προς ανακοίνωση το νέο εργαλείο, έως τη συνεδρίαση στις 20-21 Ιουλίου. Αλλωστε, δεν πρέπει να μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα από τη στιγμή της απόφασης της περασμένης εβδομάδας, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος οι αγορές να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητα της ΕΚΤ και πάλι.
Το προσωπικό της ΕΚΤ ήδη δουλεύει πάνω στις τεχνικές λεπτομέρειες αυτού, με κύριο άξονα να μπορέσει να συμφωνηθεί από όλες τις χώρες, να μην αποτελεί –όπως και αυτό των επανεπενδύσεων– ένα πρόγραμμα καθαρών αγορών ομολόγων, και να μην αμφισβητηθεί νομικά, όπως έχει συμβεί με άλλα προγράμματα στο παρελθόν.
Σύμφωνα με αναφορές πάντως, οι προτάσεις σχετικά με τη μορφή που μπορεί να έχει το νέο πρόγραμμα είναι αρκετές. Για παράδειγμα, να περιλαμβάνει πολύ light προϋποθέσεις, όπως η συμμόρφωση των χωρών με τις ετήσιες οικονομικές συστάσεις της Κομισιόν ή με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων του NGEU – κάτι που έτσι και αλλιώς γίνεται, οπότε δεν μπορεί να θεωρηθεί conditionality με την έννοια της ύπαρξης ενός μνημονίου όπως είχε το πρόγραμμα ΟΜΤ.
Παράλληλα, στόχος είναι τα spreads κάθε χώρας να διαμορφωθούν σε τέτοιο επίπεδο που να αντανακλούν τα οικονομικά της μεγέθη και να υπάρξει σταθεροποίηση, όχι «κλείσιμο» των spreads. Ετσι, η ενεργοποίησή του θα γίνεται όταν τα spreads δείχνουν ότι «ξεφεύγουν» και ειδικά όταν αυτή η εκτόξευση είναι ταχεία και δεν οφείλεται σε ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες (π.χ. δημοσιονομική πορεία, πολιτική αστάθεια), με το επίπεδο ανά χώρα που η ΕΚΤ θεωρεί «μη αποδεκτό» να μην είναι ωστόσο γνωστό.
Οι αγορές ομολόγων υπό το νέο πρόγραμμα, σύμφωνα πάντα με αναφορές, μπορεί επίσης να είναι «αποστειρωμένες» (sterilized) ώστε η παρέμβαση να έχει ουδέτερο αντίκτυπο στην αγορά (πουλώντας άλλους τίτλους για την αγορά νέων ομολόγων). Ωστόσο αυτό είναι δύσκολο να εφαρμοστεί και αποτελεί ένα παζλ για την ΕΚΤ καθώς σημαίνει ότι για κάποιες χώρες θα πραγματοποιεί ουσιαστικά νομισματική σύσφιγξη (QT), ενώ σε κάποιες άλλες νομισματική χαλάρωση (QE).
Σε ό,τι αφορά τις επανεπενδύσεις του PEPP, η ευελιξία, εκτός από τον χρόνο, τις κατηγορίες ενεργητικού και τις χώρες, ενδέχεται να αφορά και την εμπροσθοβαρή αγορά τίτλων, δηλαδή η ΕΚΤ να αγοράζει νέα ομόλογα πριν από την ωρίμανση παλαιότερων. Το ζήτημα αυτό ήδη εξετάζεται έτσι ώστε να υπολογιστεί το μέγεθος στο οποίο μπορούν να φτάσουν οι συγκεκριμένες αγορές. Σημειώνεται πως οι λήξεις ομολόγων του PEPP στο επόμενο 12μηνο διαμορφώνονται στα 185 δισ. ευρώ περίπου.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr