Η πρόσφατη παραχώρηση οικονομικών κινήτρων για τον εμβολιασμό πολιτών κατά του ιού SARS-Cov-2 από την ελληνική και άλλες κυβερνήσεις επανέφερε τη συζήτηση για την αποζημίωση δαπανών (compensation) στην υγειονομική αγορά και τη διεθνή της οριοθέτηση.
Η διεθνής αυτή συζήτηση αφορά κυρίως τη συλλογή πλάσματος η οποία γίνεται στις ΗΠΑ με πληρωμή του δότη, ενώ στην Ευρώπη με εθελοντική δωρεά πλάσματος με αποζημίωση δαπανών (Aufwandsentschädigung). Τα φαρμακευτικά προϊόντα που προέρχονται από την κλασματοποίηση ανθρώπινου πλάσματος (plasma-derived therapies, PDTs) χαρακτηρίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αναγκαίες θεραπείες.
Σήμερα περίπου 300.000 Ευρωπαίοι πολίτες με σπάνιες νόσους εξαρτώνται από PDTs για να βελτιώσουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους. Εχει υπολογιστεί ότι, με καλύτερη διάγνωση και πρόσβαση, περίπου 1 εκατομμύριο άτομα θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις θεραπείες αυτές. Για τη θεραπεία ενός ασθενούς με χρόνια ασθένεια μπορεί να χρειαστούν έως και 1.200 προσφορές πλάσματος ετησίως. Η προσφορά πλάσματος σήμερα είναι μια διαδικασία χαμηλού κινδύνου, που περιλαμβάνει σχολαστικά μέτρα ασφαλείας τόσο για τους εθελοντές δότες όσο και τους ασθενείς.
Παρ’ όλα αυτά, η συλλογή πλάσματος για φαρμακευτικούς σκοπούς περιορίζεται σε πολύ λίγες χώρες λόγω νομοθετικού πλαισίου. Η γεωγραφική ανισορροπία και η υπερβολική εξάρτηση από το πλάσμα των Αμερικανών δοτών, αλλά και η μείωση της συλλογής πλάσματος λόγω της πανδημίας COVID-19 διακινδυνεύουν την παγκόσμια προσφορά PDT. Σχεδόν τα 2/3 των PDT του κόσμου παράγονται από πλάσμα που συλλέγεται από δότες στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη μόνο τέσσερις χώρες (Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία, και Ουγγαρία) επιτρέπουν τη συνύπαρξη δημόσιων και ιδιωτικών κέντρων συλλογής και αποζημιώνουν τους δότες για τα έξοδα και τον χρόνο που σχετίζονται με την προσφορά πλάσματος.
Περίπου 300.000 Ευρωπαίοι πολίτες με σπάνιες νόσους εξαρτώνται από PDTs για να βελτιώσουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους.
Η αύξηση του όγκου πλάσματος που συλλέγεται στην Ευρώπη θα την καθιστούσε πιο ανθεκτική στις αλλαγές της παγκόσμιας ζήτησης και θα συνέβαλλε στη διασφάλιση της συνέχειας της φροντίδας των ατόμων με σπάνιες νόσους. Παράλληλα, τα κέντρα προσφοράς πλάσματος μπορούν να έχουν θετική συμβολή στην τοπική οικονομία δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Στη Γερμανία, την Αυστρία, τη Τσεχία και την Ουγγαρία τα κέντρα προσφοράς πλάσματος συνεισφέρουν στο ΑΕΠ 76 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και 1.100 θέσεις πλήρους απασχόλησης! Η φαρμακευτική βιομηχανία πλάσματος προσθέτει επίσης σημαντική αξία στην ευρωπαϊκή οικονομία συμβάλλοντας περίπου με 9,7 δισ. ευρώ κάθε χρόνο.
Η προσφορά πλάσματος από εθελοντές δότες με προβλεπόμενη κατ’ αποκοπήν αποζημίωση δεν είναι η μόνη περίπτωση αποζημίωσης δαπανών για παροχή υγειονομικών υπηρεσιών. Η ελληνική νομοθεσία (εναρμονισμένη με κοινοτικές οδηγίες) προβλέπει αποζημίωση δαπανών στην περίπτωση δωρεάς σπέρματος (Ν. 3305/2005, άρθρο 8) και στην περίπτωση δωρεάς οργάνων (Ν. 3984/2011, άρθρο 6). Αν μάλιστα δεχόμαστε ως αναγκαία την επιβράβευση/αποζημίωση για τον εμβολιασμό ως μέτρο επίτευξης ανοσίας της αγέλης απέναντι σε μια πανδημία, γιατί να μην υιοθετήσουμε ασφαλείς υγειονομικές πρακτικές, όπως η προσφορά πλάσματος για φαρμακευτική χρήση με κατ’ αποκοπήν αποζημίωση δαπανών, ώστε να εξασφαλίσουμε επάρκεια σε αναγκαίες θεραπείες βασισμένες σε πλάσμα;
Η ελληνική πολιτεία πρέπει να υποστηρίξει τη δωρεά πλάσματος για φαρμακευτικούς σκοπούς, οικονομικά ουδέτερης για τον δότη σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης, την ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία. Θα πρέπει επίσης να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τον αλτρουιστικό χαρακτήρα της δωρεάς πλάσματος για φαρμακευτικούς σκοπούς. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητο να θεσπίσει μια «κατ’ αποκοπήν αποζημίωση εξόδων» των εθελοντών δοτών πλάσματος με συγκεκριμένο ανώτατο όρο για τη διάθεση του χρόνου τους και την κάλυψη σχετικών δαπανών.
* Ο κ. Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, πιστοποιημένος υπεύθυνος προστασίας δεδομένων (DPOaaS) και σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR), ιατρικού τουρισμού και ποιότητας.