ΒΡΥΞΕΛΛΕΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Προβλέψεις για υποχρεωτική μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου ανά την Ε.Ε. με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνει το νέο πακέτο μέτρων για την ενέργεια, που παρουσιάστηκε χθες. Tο νέο νομοθετικό εργαλείο που εισηγείται η Επιτροπή, βάσει του άρθρου 122 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ε.Ε. (που αφορά καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης) προβλέπει την υποχρέωση μείωσης της κατανάλωσης αερίου από τα κράτη-μέλη κατά 15% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση των τελευταίων πέντε ετών (2017-2021).
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε την πλήρη διακοπή της παροχής από την Gazprom ως «πιθανό» (likely) σενάριο. Οπως είπε, «η Gazprom έχει αποδειχθεί απολύτως αναξιόπιστος προμηθευτής και, όπως γνωρίζουμε, πίσω από την Gazprom κρύβεται ο Πούτιν».
Η κ. Φον ντερ Λάιεν επικαλέστηκε επανειλημμένως την εμπειρία της πανδημίας για να τονίσει ότι η ισχύς της Ε.Ε. βασίζεται στην κοινή δράση και ότι «ο χειρότερος εχθρός μας» είναι ο κατακερματισμός και οι μονομερείς εθνικές πολιτικές. Υπογράμμισε επίσης την ανάγκη άμεσων ενεργειών: «Οσο πιο γρήγορα δράσουμε, τόσο πιο πολύ θα εξοικονομήσουμε και τόσο πιο ασφαλείς θα είμαστε». Σημείωσε επίσης –απαντώντας έμμεσα στην κριτική κατά του οριζόντιου μέτρου εξοικονόμησης– ότι όλες οι χώρες, ανεξαρτήτως του βαθμού εξάρτησης από το ρωσικό αέριο, θα υποφέρουν οικονομικά αν κάποιο κράτος-μέλος (βλ. Γερμανία) οδηγηθεί σε δραστικά μέτρα περιστολής της κατανάλωσης.
Η απαιτούμενη μείωση της κατανάλωσης αφορά την περίοδο μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου. Τα κράτη-μέλη καλούνται να μειώσουν την κατανάλωση εθελοντικά. Ο προτεινόμενος κανονισμός του Συμβουλίου, ωστόσο, δίνει τη δυνατότητα στην Κομισιόν –κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη-μέλη– να κηρύξει συναγερμό σε επίπεδο Ε.Ε. σχετικά με την ασφάλεια εφοδιασμού, μετατρέποντας το μέτρο σε υποχρεωτικό.
Η κατάσταση συναγερμού μπορεί να πυροδοτηθεί όταν κριθεί ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος σοβαρών ελλείψεων αερίου ή ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση, είτε από την Κομισιόν είτε αν το ζητήσουν τουλάχιστον τρία κράτη-μέλη. Τα κράτη-μέλη καλούνται να καταθέσουν εθνικά σχέδια εκτάκτου ανάγκης έως το τέλος Σεπτεμβρίου στα οποία θα δείχνουν πώς θα πετύχουν τον στόχο της εξοικονόμησης κατά 15%. Στη συνέχεια θα πρέπει να ενημερώνουν την Κομισιόν για την πρόοδό τους κάθε δύο μήνες. Σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος ζητήσει αλληλεγγύη από άλλο κράτος-μέλος σε συνθήκες αδυναμίας εξασφάλισης επαρκών ποσοτήτων αερίου, θα πρέπει να επιδείξει τις πρωτοβουλίες που είχε λάβει προ του αιτήματος για να μειώσει την εγχώρια κατανάλωση.
Οι προτεραιότητες
Για να συνδράμει τα κράτη-μέλη στην προσπάθειά τους, η Επιτροπή υιοθέτησε επίσης το ευρωπαϊκό σχέδιο μείωσης της ζήτησης για αέριο, το οποίο, όπως σημειώνεται στο σχετικό ανακοινωθέν, «παρουσιάζει μέτρα, αρχές και κριτήρια για τη συντονισμένη μείωση της ζήτησης».
Η απαιτούμενη μείωση της κατανάλωσης αφορά την περίοδο μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου.
Βάσει των ισχυόντων ευρωπαϊκών κανόνων για την ασφάλεια εφοδιασμού, δεν επιτρέπεται ο υποχρεωτικός περιορισμός (rationing) στην κατανάλωση νοικοκυριών και παρόχων βασικών δημόσιων υπηρεσιών (νοσοκομεία, σχολεία κ.ά.). Το νέο σχέδιο για τον περιορισμό της ζήτησης δίνει αυξημένη προστασία έναντι περικοπών σε τομείς της βιομηχανίας που παράγουν είδη πρώτης ανάγκης ή που είναι υψηλής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. και τις ενδο-ευρωπαϊκές εφοδιαστικές αλυσίδες.
Τέλος, δίνεται έμφαση στην αποφυγή της αναστολής λειτουργίας εγκαταστάσεων, η επανενεργοποίηση των οποίων θα συνεπαγόταν εξαιρετικά υψηλό κόστος ή μεγάλες καθυστερήσεις για τεχνικούς ή ρυθμιστικούς λόγους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιπλέον, τροποποιώντας το προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις που υιοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2022, δίνει νέες δυνατότητες στα κράτη-μέλη να επιδοτήσουν τη στροφή σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, ειδικά ανανεώσιμες ή λιγότερο ρυπογόνες από το αέριο. Αναγνωρίζεται πάντως ότι βραχυπρόθεσμα θα είναι αναγκαία σε αρκετές χώρες η επαναλειτουργία εργοστασίων καύσης άνθρακα.
Η συντονισμένη μείωση, όπως ανέφερε κοινοτικός αξιωματούχος, είναι σημαντική –μεταξύ άλλων– γιατί θα συμβάλει στην άμβλυνση των τιμών του αερίου. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο θα επιτευχθεί, παρά τις συστάσεις των Βρυξελλών, επαφίεται στα κράτη-μέλη.
Η διαδικασία
Το σχέδιο συζητήθηκε ήδη χθες από τους πρέσβεις των κρατών-μελών και αξιωματούχοι της Κομισιόν εκφράζουν την προσδοκία ότι –βάσει της ταχύτερης διαδικασίας που συνδέεται με το άρθρο 122– θα μπορούσε να υιοθετηθεί ακόμη και την ερχόμενη Τρίτη στο Συμβούλιο Ενέργειας στις Βρυξέλλες. Ιδιαίτερες αντιστάσεις αναμένεται να συγκεντρώσει το σημείο που δίνει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να αποφασίσει η ίδια την κήρυξη του συναγερμού, χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου (με απλή διαβούλευση). Επιπλέον, σύμφωνα με πληροφορίες, η δυνατότητα κήρυξης συναγερμού κατόπιν αιτήματος μόνο τριών κρατών-μελών θα υπάρξει αντικείμενο έντονων διαπραγματεύσεων, όπως και το επίπεδο της ζητούμενης μείωσης (το 15%).
Για την έγκριση του κανονισμού απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο (55% των κρατών-μελών με συνολικό πληθυσμό άνω του 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.). Δεν εμπλέκεται στη διαδικασία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Περικοπές ή πλήρη διακοπή ρωσικού αερίου έχουν υποστεί 12 χώρες της Ε.Ε.
Δώδεκα χώρες της Ε.Ε. έχουν ήδη υποστεί περιστολή ή ολική διακοπή στον εφοδιασμό τους με ρωσικό φυσικό αέριο κατά τους τελευταίους μήνες. Οπως ανέφερε χθες η πρόεδρος της Κομισιόν, ήδη 11 κράτη-μέλη έχουν ενεργοποιήσει τις προβλέψεις του σταδίου πρώιμης προειδοποίησης για την ασφάλεια εφοδιασμού (Γερμανία, Ιταλία, Λετονία, Σουηδία, Σλοβακία, Δανία, Εσθονία, Αυστρία, Κροατία, Φινλανδία, Ολλανδία). Ενα εξ αυτών (η Γερμανία) βρίσκεται ήδη στη φάση του συναγερμού.
Η μείωση της κατανάλωσης στην Ε.Ε. συνολικά κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους ήταν 5% σε σχέση με το 2021, όπως είπε η επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, η πλήρης διακοπή στην τροφοδοσία με ρωσικό αέριο, χωρίς έγκαιρα μέτρα προετοιμασίας και με κρύο χειμώνα, μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ε.Ε. κατά 0,9 έως και 1,5 ποσοστιαίες μονάδες φέτος. Σύμφωνα με τα χθεσινά στοιχεία της AGSI (της ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων για τα αποθέματα αερίου), οι υποδομές αποθήκευσης της Ε.Ε. είναι κατά 64,7% πλήρεις. Η Ε.Ε. έχει θέσει υποχρεωτικό στόχο το ποσοστό αυτό να φτάσει το 80% έως την 1η Νοεμβρίου.
Οι πανευρωπαϊκές εισαγωγές μη ρωσικού LNG το πρώτο εξάμηνο του έτους αυξήθηκαν κατά 21 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) σε σχέση με πέρυσι, φτάνοντας σε επίπεδο ρεκόρ όλων των εποχών. Οι εισαγωγές μέσω αγωγών μη ρωσικού αερίου αυξήθηκαν κατά την ίδια περίοδο κατά 14 bcm. Αξιωματούχος της Κομισιόν ανέφερε ότι οι εισαγωγές LNG αναμένεται να παραμείνουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και κατά το δεύτερο εξάμηνο, αν και θα έχουν «υψηλό κόστος».
Το 2021 η Ε.Ε. εισήγαγε 155 bcm ρωσικού αερίου. Οι προμήθειες από τη Ρωσία έως τον Ιούνιο ήταν μειωμένες κατά 30% σε σχέση με τον μέσο όρο των προηγούμενων πέντε ετών. Η Κομισιόν έχει θέσει στόχο τη μείωση των ρωσικών εισαγωγών κατά τα 2/3 έως το τέλος του χρόνου. Ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν εξέφρασε την –μάλλον αισιόδοξη– εκτίμηση ότι τον χειμώνα του 2023-24 η Ε.Ε. δεν θα χρειάζεται πλέον ρωσικό αέριο.