Συνταξιούχους… τριών ταχυτήτων δημιουργεί η ύπαρξη της «προσωπικής διαφοράς», με περίπου έναν στους τρεις συνταξιούχους να μένει χωρίς πραγματική βελτίωση του εισοδήματός του, τουλάχιστον από τις αυξήσεις που θα δοθούν, για πρώτη φορά έπειτα από δώδεκα χρόνια, το 2023. Από τα υπόλοιπα 2/3, περίπου 1,2 εκατομμύρια θα λάβουν σημαντικές αυξήσεις, κάποιοι και πάνω από 6%, ενώ υπάρχουν και περίπου 250.000 με 350.000 συνταξιούχοι που βρίσκονται κάπου στη μέση και θα δουν πολύ μικρές αυξήσεις.
Ηδη έχει ξεκινήσει η χαρτογράφηση στον ΕΦΚΑ, με την καταγραφή της προσωπικής διαφοράς να «τρέχει» ανάλογα με την εισοδηματική κατηγορία, για παράδειγμα τι ισχύει για όσους έχουν 500 ευρώ, 600 ευρώ, 700 ευρώ κ.ο.κ. κύρια σύνταξη, ποιοι δηλαδή θα δουν αύξηση στην τσέπη και ποιοι στα χαρτιά. Οσο για το ύψος της αύξησης, οι τελικές κυβερνητικές αποφάσεις θα ληφθούν ανάλογα με την πορεία των οικονομικών μεγεθών και τα δημοσιονομικά περιθώρια. Ο νόμος, άλλωστε, ορίζει ότι «το συνολικό ποσό της σύνταξης αυξάνεται από την 1-1-2023 κατ’ έτος, με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, με βάση συντελεστή που προκύπτει από το άθροισμα του ετήσιου ποσοστού μεταβολής του ΑΕΠ συν το ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του προηγούμενου έτους, διαιρούμενου διά του δύο». Αυτό στην παρούσα συγκυρία μεταφράζεται σε ποσοστό κοντά στο 7%, καθώς οι συνταξιούχοι ευνοούνται από τον υπερβολικά υψηλό πληθωρισμό αλλά και την αύξηση του ΑΕΠ. Με βάση αυτά τα οικονομικά μεγέθη, το ποσοστό της αύξησης, όπως πολλές φορές έχει τονίσει ο υπουργός Εργασίας Κωστής Χατζηδάκης, αναμένεται να είναι σημαντικά πάνω από το 6%.
Ωστόσο δεν θα δουν όλοι αυξήσεις. Οπως εκτιμούν στον ΕΦΚΑ, περίπου 850.000 συνταξιούχοι δεν δικαιούνται αυξήσεις, καθώς διατηρούν μεγάλη προσωπική διαφορά, η οποία προέκυψε μετά τον επανυπολογισμό των συντάξεων. Τι σημαίνει αυτό; Οτι η σύνταξη που λαμβάνουν είναι υψηλότερη από αυτή που θα έπαιρναν εάν ο υπολογισμός της είχε γίνει με βάση τα όσα προβλέπονται στον νόμο Κατρούγκαλου. Η διαφορά αυτή ονομάζεται «προσωπική διαφορά» και είναι ουσιαστικά το «κλειδί» που ανοίγει ή κλειδώνει την πόρτα των αυξήσεων και καθορίζει εν πολλοίς και το ποιοι θα λάβουν πραγματικές και ποιοι λογιστικές αυξήσεις. Γιατί και όσοι δεν δουν αυξήσεις στις συντάξεις τους το 2023, μηδενίζουν ή περιορίζουν το ύψος της προσωπικής διαφοράς, προκειμένου να δουν και πραγματικές αυξήσεις κάποια στιγμή στο μέλλον.
Οι κερδισμένοι
Ειδικότερα, οι παλαιοί συνταξιούχοι που έχουν θετική προσωπική διαφορά, μεγαλύτερη των 60 με 70 ευρώ, εκτιμάται ότι δεν θα δουν καμία καθαρή αύξηση το 2023. Σε αυτούς τους ασφαλισμένους, όπως εκτιμούν οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, συγκαταλέγονται και πολλοί με συντάξεις κοντά στα 700 με 800 ευρώ. Πρόκειται άλλωστε για την κατηγορία που θα λάβει φέτος, για πρώτη φορά, την επιταγή ακρίβειας των 250 ευρώ, καθώς ύστερα από εισηγήσεις και του υπουργείου Εργασίας αυξήθηκαν τα εισοδηματικά κριτήρια, διευρύνοντας έτσι τους δικαιούχους.
Οσοι δεν δουν αυξήσεις μηδενίζουν ή περιορίζουν την προσωπική διαφορά, για να έχουν πραγματικές αυξήσεις κάποια στιγμή στο μέλλον.
Για παράδειγμα, στο ενημερωτικό σημείωμα συνταξιούχου με σύνταξη 1.000 ευρώ εμφανίζεται ως προσωπική διαφορά το ποσό των 190 ευρώ. Αν αποφασιστούν το 2023 αυξήσεις 7%, δηλαδή 70 ευρώ τον μήνα, η προσωπική διαφορά του εν λόγω συνταξιούχου θα μειωθεί στα 120 ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση, μάλιστα, μόνο μια πολύ μεγάλη πιθανή αύξηση στις συντάξεις του 2024 θα μπορούσε να οδηγήσει σε μηδενισμό της και πιθανώς σε βελτίωση του εισοδήματος του συνταξιούχου.
Οι χαμένοι
Υπάρχουν βέβαια και πάνω από 1,2 εκατ. συνταξιούχοι που δεν έχουν προσωπική διαφορά. Αυτοί θα δουν αυξήσεις και μάλιστα έπειτα από δώδεκα ολόκληρα χρόνια. Ετσι, για παράδειγμα, συνταξιούχος με ετήσιο εισόδημα 14.000 ευρώ (καθαρό 12.913) το 2022, δηλαδή σύνταξη 1.076 ευρώ καθαρά, χωρίς προσωπική διαφορά, θα δει να αυξάνεται η σύνταξή του κατά π.χ. 7% σε δωδεκάμηνη βάση στα 14.980 ευρώ (καθαρό ποσό 13.701 ευρώ). Το κέρδος του είναι 788 ευρώ τον χρόνο, που αντιστοιχεί σε 65,6 ευρώ τον μήνα, ενώ απαλλάσσεται και από την ετήσια εισφορά αλληλεγγύης ύψους 44 ευρώ.
Και οι ενδιάμεσοι
Κάπου στο ενδιάμεσο, περισσότεροι από 250.000-350.0000 συνταξιούχοι είτε θα δουν την προσωπική τους διαφορά να μηδενίζεται είτε θα λάβουν πολύ μικρές αυξήσεις. Για παράδειγμα, συνταξιούχος με 1.200 ευρώ σύνταξη και 90 ευρώ προσωπική διαφορά, έπειτα από μια πιθανή αύξηση της τάξης του 7%, δεν θα δει πραγματική αύξηση στη σύνταξή του. Θα δει όμως την προσωπική διαφορά του να μειώνεται στα 6 ευρώ.
Να σημειωθεί ότι υπάρχουν και κάποιες δεκάδες χιλιάδες συνταξιούχοι, των οποίων οι συντάξεις δεν έχουν ακόμη επανυπολογιστεί. Σε αυτούς θα δοθεί αρχικά η αύξηση που θα αποφασιστεί, όμως στη συνέχεια, εάν υπάρξει προσωπική διαφορά, θα γίνει εκκαθάριση και τα ποσά θα αναζητηθούν ως αχρεωστήτως καταβληθέντα.
Τον Δεκέμβριο θα δοθεί το επίδομα των 250 ευρώ
Τον Δεκέμβριο θα λάβουν ένα εκατομμύριο συνταξιούχοι την «επιταγή ακρίβειας», το έκτακτο επίδομα των 250 ευρώ, που στην πράξη υποκαθιστά τα τελευταία χρόνια ένα μέρος από την «κομμένη» 13η σύνταξη. Ερχεται, βέβαια, φέτος να καλύψει σημαντικές ανάγκες κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, λόγω των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, το κονδύλι που διατίθεται είναι διευρυμένο, καλύπτοντας στην πράξη και συνταξιούχους με εισόδημα έως και 800 ευρώ τον μήνα.
Αναλυτικά, δικαιούχοι των 250 ευρώ είναι:
• Ενα εκατομμύριο συνταξιούχοι (από 634.000 πέρυσι) με ετήσιο ατομικό φορολογητέο εισόδημα έως 9.600 ευρώ (έναντι 7.200), ετήσιο οικογενειακό εισόδημα έως 16.800 ευρώ (έναντι 14.400) και ακίνητη περιουσία έως 300.000 ευρώ (έναντι 200.000 ευρώ).
• 35.000 ανασφάλιστοι υπερήλικες του ΟΠΕΚΑ.
• 172.000 δικαιούχοι επιδόματος ΑμεΑ.
• 100.000 μακροχρόνια άνεργοι από 12 έως 24 μήνες –στη βάση του μοντέλου που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας– που δεν είναι δικαιούχοι του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, με ετήσιο ατομικό φορολογητέο εισόδημα έως 9.600 ευρώ και ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο εισόδημα έως 16.800 ευρώ.
Με βάση τα νέα κριτήρια, εισοδηματικά και περιουσιακά, δικαιούχοι είναι οι συνταξιούχοι με έως 800 ευρώ που δεν είχαν ενισχυθεί ούτε πέρυσι τα Χριστούγεννα ούτε φέτος το Πάσχα. Βέβαια, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, θα υπάρξουν ζευγάρια συνταξιούχων με ατομικό εισόδημα 800 ευρώ που δεν θα πάρουν εις διπλούν το επίδομα, αφού φέτος το πλαφόν του οικογενειακού εισοδήματος είναι 16.800 ευρώ και όχι το διπλάσιο του ατομικού πλαφόν όπως πέρυσι (από 7.200 στα 14.400 ευρώ).
Να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο στήριξης των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, στο τέλος Δεκεμβρίου θα δοθεί σε 225.000 δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος μία επιπλέον δόση του επιδόματος, ενώ επίσης στο τέλος Δεκεμβρίου, όταν πληρώνονται όλα τα επιδόματα από τον ΟΠΕΚΑ, περίπου 800.000 δικαιούχοι επιδόματος παιδιών θα λάβουν αυξημένο επίδομα κατά 50%.