Στα υψηλότερα επίπεδα από το 2009 και πριν από την κρίση χρέους της Ευρωζώνης αύξησε τα επιτόκια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, διπλασιάζοντάς τα στο 1,50%, ενώ παράλληλα έκανε το πρώτο βήμα για τη μείωση του ισολογισμού της, ύψους 8,8 τρισ. ευρώ, αυστηροποιώντας τους ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης των τραπεζών, στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό ρεκόρ. Παράλληλα διεμήνυσε πως τον Δεκέμβριο θα αποφασιστεί και θα ανακοινωθεί ο σχεδιασμός για τη μείωση του χαρτοφυλακίου ομολόγων που έχει αγοράσει υπό το πρόγραμμα APP, δηλαδή το QE.
Ειδικότερα, το διοικητικό συμβούλιο προχώρησε στην τρίτη συνεχή αύξηση των τριών βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ, κατά 75 μονάδες βάσης. Κατά συνέπεια, το επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης καθώς και το επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης αυξήθηκαν σε 1,5%, 2,00% και 2,25%, αντιστοίχως.
Σε λίγο περισσότερο από τρεις μήνες η ΕΚΤ έχει πλέον αυξήσει τα επιτόκια συνολικά κατά 200 μ.β. «Πρόκειται για τον πιο απότομο και επιθετικό κύκλο αύξησης που έχει γίνει ποτέ. Στους δύο προηγούμενους κύκλους αυξήσεων από την έναρξη της νομισματικής ένωσης, η ΕΚΤ χρειάστηκε τουλάχιστον 18 μήνες για να αυξήσει τα επιτόκια συνολικά κατά 200 μ.β., σημειώνει ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ING.
Η πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, τόνισε ότι οι αυξήσεις επιτοκίων θα συνεχιστούν «με στόχο εκείνο το επιτόκιο που θα διασφαλίζει τη μείωση του πληθωρισμού στο 2% μεσοπρόθεσμα». Αν και απέφυγε να προσδιορίσει το ύψος στο οποίο θα μπορούσαν να φτάσουν τα επιτόκια, η κ. Λαγκάρντ εξήγησε πως αυτό σημαίνει ότι το τελικό επιτόκιο μπορεί να διαμορφωθεί πάνω από το ουδέτερο επίπεδο – το οποίο, σύμφωνα με εκτιμήσεις αλλά και αναφορές αξιωματούχων, είναι κοντά στο 2%. Η κ. Λαγκάρντ έθεσε πάντως τρεις αρχές στις οποίες θα βασίζεται το διοικητικό συμβούλιο για να ορίζει τον μελλοντικό ρυθμό των αυξήσεων των επιτοκίων: 1) το επίπεδο του πληθωρισμού, τα οικονομικά δεδομένα και τον κίνδυνο ύφεσης, 2) την επίδραση των μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί και 3) τη χρονική υστέρηση με την οποία οι αλλαγές της νομισματικής πολιτικής επηρεάζουν την οικονομία.
Πάντως, οι αναλυτές θεωρούν ότι είναι πιθανή πλέον η επιβράδυνση του ρυθμού σύσφιγξης στο εξής, με τη χθεσινή αύξηση των επιτοκίων να είναι η τελευταία ύψους 75 μ.β., καθώς, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΚΤ, «με αυτήν την τρίτη στη σειρά σημαντική αύξηση των επιτοκίων, το διοικητικό συμβούλιο έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο ως προς την άρση της διευκολυντικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής». Αυτό, όπως εκτιμούν οι αναλυτές, είναι σύμφωνο με μία νέα αύξηση των επιτοκίων κατά 50 μ.β. τον Δεκέμβριο και δύο αυξήσεις επιτοκίων κατά 25 μ.β. το α΄ τρίμηνο του 2023.
Σε λίγο περισσότερο από τρεις μήνες η ΕΚΤ έχει αυξήσει τα επιτόκια συνολικά κατά 200 μ.β.
Και η αντίδραση στα ομόλογα έδειξε πως ανάλογη «μετάφραση» έκαναν και οι αγορές, αναμένοντας μικρότερες αυξήσεις επιτοκίων στη συνέχεια. Ειδικότερα, τα ομόλογα της Ευρωζώνης πραγματοποίησαν ισχυρό ράλι έπειτα από τις ανακοινώσεις της ΕΚΤ, με την απόδοση στα γερμανικά 10ετή να υποχωρεί στο 2% (από 2,5% στις αρχές της εβδομάδας), ενώ βουτιά σημείωσαν και τα ομόλογα της περιφέρειας, με την απόδοση του ελληνικού 10ετούς να υποχωρεί στο 4,48% (και κατά 5%) και του ιταλικού 10ετούς στο 4,1%.
Παράλληλα, το Δ.Σ. αποφάσισε να κάνει το πρώτο βήμα στη μείωση του ισολογισμού της κεντρικής τράπεζας, αλλάζοντας από τις 23 Νοεμβρίου τους όρους των φθηνών μακροπρόθεσμων δανείων TLTRO ΙΙΙ και ενθαρρύνοντας τις τράπεζες να αποπληρώσουν πρόωρα αυτά τα δάνεια. Επειδή η ΕΚΤ έχει αυξήσει τα επιτόκια πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν λόγω της ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού, οι ευρωπαϊκές τράπεζες επωφελούνται τόσο από τα εξαιρετικά φθηνά τριετή δάνεια αξίας 2,1 τρισ. ευρώ (TLTROs) όσο και από τα υψηλότερα επιτόκια, κάτι που ουσιαστικά αποτελεί μια «επιδότηση» της ΕΚΤ προς τις τράπεζες.
Οπως εξήγησε η Κριστίν Λαγκάρντ, κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης της πανδημίας, αυτό το μέσο συνέβαλε σημαντικά στην αντιμετώπιση των κινδύνων για τη σταθερότητα των τιμών. Σήμερα, λόγω της απρόβλεπτης και πρωτοφανούς αύξησης του πληθωρισμού, είναι αναγκαίο να αναπροσαρμοστεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι είναι συμβατό με την ευρύτερη διαδικασία εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής και να ενισχυθεί η μετάδοση των αυξήσεων των επιτοκίων πολιτικής στις συνθήκες τραπεζικών χορηγήσεων.
Συνεπώς, από τις 23 Νοεμβρίου και έως την ημερομηνία λήξης ή τυχόν πρόωρης αποπληρωμής τού κάθε ανεξόφλητου TLTRO III, το επιτόκιο αυτών των πράξεων θα συνδέεται «με τα μέσα εφαρμοστέα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ για τη συγκεκριμένη περίοδο». Επίσης η ΕΚΤ θα παράσχει στις τράπεζες επιπρόσθετες ημερομηνίες πρόωρης αποπληρωμής σε προαιρετική βάση.
Αυτή είναι μια σημαντική αύξηση στο κόστος του συγκεκριμένου δανεισμού –αυτά τα κεφάλαια προσφέρθηκαν αρχικά με αρνητικά επιτόκια–, γι’ αυτό και η κεντρική τράπεζα θα επιτρέψει στις τράπεζες να αποπληρώσουν νωρίτερα τα εν λόγω δάνεια.
Παράλληλα, η ΕΚΤ αυξάνει και το επιτόκιο που πληρώνει για τα υποχρεωτικά ελάχιστα αποθεματικά των τραπεζών στο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ, δηλαδή στο 1,5%, καθώς αυτό «αντικατοπτρίζει καλύτερα το επιτόκιο με το οποίο τα κεφάλαια μπορούν να επενδύονται εάν δεν διατηρούνται ως ελάχιστα αποθεματικά, καθώς και το επιτόκιο στο οποίο οι τράπεζες δανείζονται κεφάλαια στην αγορά χρήματος για να πληρούν τα ελάχιστα αποθεματικά».