Η μεσαία τάξη ήταν η μεγάλη χαμένη της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα, καθώς η αύξηση της φορολογίας στη δεκαετία που ακολούθησε τη χρηματοπιστωτική κρίση, εν μέσω των προγραμμάτων λιτότητας, ήταν άνιση στην κατανομή της, καταλήγει έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ. Και αυτό γιατί το μεγαλύτερο βάρος της φορολογικής επιβάρυνσης επωμίσθηκαν τα νοικοκυριά, των οποίων η αγοραστική δύναμη συρρικνώθηκε.
Σύμφωνα με την έκθεση, που εκπονήθηκε από την καθηγήτρια του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ Γεωργία Καπλάνογλου, κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης (2009-2019) και των τριών μνημονίων η αύξηση του φορολογικού βάρους δεν συγκρίνεται με καμία άλλη χώρα του ανεπτυγμένου κόσμου.
Αυτή η αύξηση, της τάξης των 8,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ, είναι με διαφορά η μεγαλύτερη ανάμεσα στις 38 χώρες του ΟΟΣΑ και σχεδόν πενταπλάσια από τον μέσο όρο αυτών των χωρών, ο οποίος βρίσκεται κάτω από 2 ποσοστιαίες μονάδες.
Κι ενώ οι έμμεσοι φόροι αποτελούσαν τη βασικότερη πηγή φορολογικών εσόδων σε όλη τη διάρκεια της σύγχρονης Ιστορίας της χώρας μας, ο ρόλος τους ενισχύθηκε περαιτέρω κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, καθώς το μερίδιο των έμμεσων φόρων στο ΑΕΠ αυξήθηκε από 13,9% το 2009 σε 17,5% το 2019.
Συνδυαστικά, σε κάθε ευρώ φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων αντιστοιχούν πάνω από 2,5 ευρώ φόρων κατανάλωσης, και αυτή η αναλογία σπάνια γίνεται ευθέως αντιληπτή από τους φορολογούμενους πολίτες.
Το 2008, πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, οι έμμεσοι φόροι απορροφούσαν κατά μέσον όρο περίπου το 11,4% της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών, με αυτή την επιβάρυνση να εκτοξεύεται στο 15,2% το 2014 και περαιτέρω στο 15,7% το 2019, ως αποτέλεσμα των εκτεταμένων και αλλεπάλληλων αυξήσεων στους συντελεστές των έμμεσων φόρων. Παράλληλα μεταβλήθηκε και η κατανομή αυτής της επιβάρυνσης στα νοικοκυριά διαφορετικού βιοτικού επιπέδου.
Ο κύριος χαμένος της οικονομικής κρίσης ήταν η μεσαία τάξη, καθώς το μερίδιό της στη δραματικά συρρικνούμενη συνολική κατανάλωση μειώθηκε.
Στην περίπτωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων όπως εφαρμόζεται στη χώρα μας, παρότι η φορολογική κλίμακα έχει όντως σχεδιαστεί με προοδευτικό τρόπο, η προοδευτικότητά της υπονομεύεται –σύμφωνα με την έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ– από το γεγονός ότι δεν υπάγονται σε αυτήν όλα τα εισοδήματα. Και αυτό γιατί είτε αυτά δεν δηλώνονται στις φορολογικές αρχές, είτε ο ίδιος ο νόμος προβλέπει τη φορολόγησή τους σε ξεχωριστή κλίμακα (π.χ. τα ενοίκια) ή με ενιαίο αυτοτελή συντελεστή (π.χ. τα μερίσματα).
Σαφέστατα, βέβαια, το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτό το επίπεδο έγκειται στη δυσκολία να εντοπίσουν οι φορολογικές αρχές τα πραγματικά εισοδήματα.
Ετσι, για παράδειγμα, το επιχειρηματικό εισόδημα φορολογείται από το πρώτο ευρώ ανεξάρτητα από το εάν τα σχετικά εισοδήματα έχουν δηλωθεί με ακρίβεια ή όχι, η μικρή μείωση φόρου που σχετίζεται με τα παιδιά δεν ενεργοποιείται όταν τα εισοδήματα προέρχονται από επιχειρηματική δραστηριότητα, ενώ ένα πολύπλοκο σύστημα τεκμηρίων προσθέτει μεν αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ στη φορολογητέα ύλη, δεν φαίνεται όμως να εντοπίζει υψηλά εισοδήματα που δεν δηλώνονται και από τα οποία θα προέκυπταν σημαντικά φορολογικά έσοδα.