Σε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την εκτέλεση έργων υποδομής που σχετίζονται με τον τουρισμό και τη βιωσιμότητα καίριων προορισμών εντός των επόμενων τριών – τεσσάρων εβδομάδων θα προβεί το υπουργείο Τουρισμού. Πρόκειται για ένα σημαντικό μέρος των 39 έργων που έχουν επιλεγεί ως ζωτικής σημασίας για την ανακούφιση βεβαρημένων από τον τουρισμό προορισμών, όπως η Αθήνα και η Σαντορίνη, αλλά και άλλων περιοχών, η ανάπτυξη των οποίων έχει καταστήσει τις υφιστάμενες υποδομές παρωχημένες. Αυτό αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας μιλώντας αποκλειστικά στην «Καθημερινή».
Παράλληλα διατυπώνει συγκρατημένη αισιοδοξία ότι το 2023 θα εξελιχθεί σε μια χρονιά – ρεκόρ για τον τουρισμό, που θα ξεπεράσει με ουσιαστικό τρόπο τις επιδόσεις του 2019. Επιδόσεις που η χώρα έφθασε πέρυσι, παρά το γεγονός πως οι πρώτοι μήνες του 2022 επηρεάστηκαν από την πανδημία, αλλά και το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Στο κρίσιμο ερώτημα για τη μακροπρόθεσμη στρατηγική του για τον τουρισμό απαντάει ξεκάθαρα: «Ναι, θέλω περισσότερους τουρίστες, αλλά θέλω και επισκέπτες με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για την εθνική οικονομία όλο τον χρόνο, αλλά και στις 13 περιφέρειες της χώρας και όχι μόνο σε δυο-τρεις, όπως γίνεται τώρα».
Ποια έργα λοιπόν είναι αυτά που δρομολογούνται άμεσα και πώς αυτά θα βοηθήσουν τη διάχυση του τουρισμού σ’ ολόκληρο τον χρόνο και εναλλακτικούς προορισμούς, ανακουφίζοντας παράλληλα τους πλέον βεβαρημένους; «Μιλάμε για έργα σε λιμάνια και μαρίνες, σε λιμενοβραχίονες και αγκυροβόλια, αλλά και για υποδομές χιονοδρομικών κέντρων, ορεινών περιπάτων, διαχείριση απορριμμάτων, λυμάτων αλλά και χώρων στάθμευσης. Είναι έργα συγκριτικά μικρά με τους μεγάλους οδικούς άξονες ή το μετρό, που όμως έχουν πολύ μεγάλο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ποιότητα ζωής, στο περιβάλλον αλλά και στην εξυπηρέτηση των επισκεπτών της χώρας», εξηγεί ο Β. Κικίλιας.
Για παράδειγμα, η διαμόρφωση χώρου στάθμευσης για τα τουριστικά λεωφορεία στο κέντρο της Αθήνας δεν είναι ένα ακριβό έργο, αλλά έχει τεράστια σημασία για την ποιότητα ζωής των Αθηναίων, αλλά και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της πρωτεύουσας. Το ίδιο ισχύει και με τους χώρους στάθμευσης σε προορισμούς που πιέζονται ασύμμετρα από τον υπερτουρισμό, όπως η Σαντορίνη, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον υπουργό, το σύνολο των επενδύσεων που θα κινητοποιηθούν άμεσα, αρχής γενομένης από τον επόμενο μήνα, οπότε και θα γίνουν οι πρώτες σχετικές προκηρύξεις, είναι της τάξης του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ. Τα 350 εκατομμύρια προέρχονται από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, άλλα τόσα περίπου θα είναι οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις και το υπόλοιπο θα προέλθει από ιδιωτικά κεφάλαια που μπορεί να αναλάβουν παραχωρήσεις σε μαρίνες ή σε διαχείριση αποβλήτων και άλλα έργα. Τι όμως άραγε θα προλάβει να προχωρήσει από αυτά τα έργα, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που αναπόφευκτα συνοδεύουν τις μεγάλες ροές τουριστών; Ο υπουργός είναι καθησυχαστικός καθώς, όπως εξηγεί, έχει ρυθμιστεί ήδη το ζήτημα των προκηρύξεων με την Προεδρία της Κυβέρνησης και τη διυπουργική επιτροπή να εγκρίνουν τα έργα και να τα εντάσσουν σε καθεστώς fast track, ανεξάρτητα από το ύψος του προϋπολογισμoύ τους και κατόπιν το υπουργείο να λειτουργεί ως ο επισπεύδων. Την περίοδο αυτή η Προεδρία της Κυβέρνησης ολοκληρώνει τη διαμόρφωση των χρηματοδοτικών σχημάτων και γι’ αυτό τον Μάρτιο θα γίνουν και οι πρώτες προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Επεξεργαζόμαστε ρύθμιση η οποία θα κλείσει τα παράθυρα σε εκείνους που χρησιμοποιούν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, λειτουργώντας ξενοδοχεία.
«Η προστασία του χαρακτήρα και του περιβάλλοντος των προορισμών, το ζήτημα της βιωσιμότητας του τουρισμού εν γένει, είναι προτεραιότητα που έχει προσδιορίσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός και την οποία συμμερίζεται απόλυτα αυτή η κυβέρνηση και το υπουργείο», εξομολογείται. Γι’ αυτό άλλωστε και το τελευταίο έτος έγινε μια πολύ σοβαρή και αναλυτική δουλειά καταγραφής των προβλημάτων με τη βοήθεια ανεξάρτητων συμβουλευτικών οίκων, αλλά και θεσμικών φορέων του τουρισμού όπως ο ΣΕΤΕ, μέσα από την οποία επιλέχθηκαν τα εν λόγω 39 έργα άμεσης προτεραιότητας.
Αραγε, αρκούν αυτές οι παρεμβάσεις; «Σίγουρα όχι, αλλά είναι ένα πρώτο βήμα», λέει ο Βασίλης Κικίλιας, «και μην ξεχνάτε, μόλις πριν από δύο εβδομάδες θεσμοθετήσαμε τα εργαλεία που χρειάζονται ώστε να περάσουμε σε μια νέα εποχή ορθής διαχείρισης των προορισμών. Δημιουργήσαμε το πλαίσιο των οργανισμών διαχείρισης προορισμού μέσα από το οποίο η τοπική αυτοδιοίκηση, οι εμπλεκόμενοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς και η Πολιτεία θα μπορούν να δίνουν προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε προορισμού λύσεις». Το παράδειγμα της διαχείρισης της προσέλευσης κρουαζιερόπλοιων στη Σαντορίνη και του προσδιορισμού μέγιστου αριθμού ταξιδιωτών ανά εποχή που θα μπορεί να αποβιβάζεται ημερησίως μέσω σύγχρονου συστήματος berth allocation, είναι ένα από τα παραδείγματα που αναφέρει ο υπουργός. «Οι οργανισμοί διαχείρισης ιδανικά θα μπορέσουν να προωθήσουν επιτέλους αποτελεσματικά και τις πιο υποβαθμισμένες περιφέρειες της χώρας και όχι μόνο να ρυθμίζουν τις ροές σε αυτές που πλημμυρίζουν με επισκέπτες».
«Εχει γίνει σαφές πλέον σε όλους, ειδικά τα τελευταία λίγα χρόνια, πως ο τουρισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την πορεία της εθνικής οικονομίας και για τον λόγο αυτό χρειάζεται σχεδιασμό, στρατηγική, συναίνεση και πολλή δουλειά. Ετσι κατέστη εφικτό το επιτυχημένο άνοιγμα του τουρισμού ακόμη και το καλοκαίρι του 2020, πριν καν το δεύτερο κύμα της πανδημίας χτυπήσει τη χώρα, και έτσι το 2021 και το 2022 ο ελληνικός τουρισμός ανέκαμψε με εντυπωσιακούς ρυθμούς συγκριτικά με τους ανταγωνιστές του. Η αντίληψη λοιπόν ορισμένων πως ο τουρισμός είναι στον αυτόματο πιλότο είναι ίσως υπεραπλουστευτική», υπογραμμίζει σκωπτικά.
Εξάλλου αναγνωρίζει ξεκάθαρα πως ο τουρισμός πια έχει μετεξελιχθεί σε μια πολύ πιο σύνθετη δραστηριότητα που δεν περιλαμβάνει μόνο το «ήλιος και θάλασσα» και τα ξενοδοχεία, αλλά περιλαμβάνει και τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, τη μακροπρόθεσμη φιλοξενία επισκεπτών, όπως οι ψηφιακοί νομάδες, οι συνταξιούχοι αλλά και τα πολύ υψηλής καθαρής αξίας άτομα. «Εχουμε περάσει σε μια εποχή που ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο της οικονομίας της φιλοξενίας καλύπτεται από νέα μοντέλα. Ενα από αυτά είναι βεβαίως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις. Εδωσαν και εξακολουθούν να δίνουν μια διέξοδο σε πρόσθετο εισόδημα σε πολλούς μικροϊδιοκτήτες ακινήτων, αλλά θα επαναλάβω εδώ πως μαζί με το υπουργείο Οικονομικών επεξεργαζόμαστε ρύθμιση η οποία θα κλείσει τα παράθυρα σε εκείνους τους επιχειρηματίες που χρησιμοποιούν αυτή τη δραστηριότητα με μαζικό τρόπο, λειτουργώντας στην πραγματικότητα ξενοδοχεία ως βραχυχρόνιες μισθώσεις. Για αυτή τη δραστηριότητα σχεδιάζεται ξεχωριστή ρυθμιστική και φορολογική αντιμετώπιση», αναφέρει ο Βασίλης Κικίλιας.
Οσον αφορά τη συζήτηση για δύο ταχύτητες στον ελληνικό τουρισμό, με τα ξενοδοχεία 5 και 4 αστέρων να ευημερούν και τα ξενοδοχεία 3 και 2 αστέρων να παραμένουν υπό μεγάλη πίεση, ξεκαθαρίζει πως δουλειά και πολιτική του υπουργείου και της κυβέρνησης είναι να υπάρχουν ευκαιρίες για όλους στον βαθμό που μπορούν να προσφέρουν καλό προϊόν και καλές υπηρεσίες φιλοξενίας. «Δίνονται και θα δοθούν επιπλέον κίνητρα σε αυτούς που θέλουν να προχωρήσουν στην αναβάθμιση της δραστηριότητάς τους», υπόσχεται.
Ενδείξεις για άνοδο των τουριστικών εισπράξεων έως και 20% φέτος
«Εκτιμώ πως αν δεν υπάρχουν δυσάρεστα απρόοπτα, τα οποία δυστυχώς έχουν πληθύνει τα τελευταία χρόνια, ο ελληνικός τουρισμός θα καταφέρει κατά το 2023 να ξεπεράσει από 10% έως και 20% σε όρους εισπράξεων τα μεγέθη του 2019». Ξεκαθαρίζοντας πως ούτε μπορεί ούτε θέλει να κάνει τον προφήτη, ο Βασίλης Κικίλιας εξηγεί ωστόσο γιατί πιστεύει πως ένα τέτοιο σενάριο είναι πιθανόν να επαληθευθεί. «Πέρυσι φθάσαμε τα μεγέθη του 2019. Τα ακριβή νούμερα θα μάθουμε σε λίγες μέρες από την Τράπεζα της Ελλάδος. Αλλά η ανάκαμψη αυτή έγινε κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς που ξεκίνησε με την πανδημία σε πλήρη εξέλιξη τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, μήνας ο τελευταίος όπου έγινε και η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Είναι η περίοδος, αν θυμάστε, που είχαν παγώσει οι κρατήσεις και όλοι ανησυχούσαν για μια νέα κρίση στον τουρισμό. Κάτι τέτοιο όμως ευτυχώς δεν συνέβη και από τον Μάιο η δραστηριότητα ανέκαμπτε με ζωηρούς ρυθμούς. Είχαμε λοιπόν μια πολύ καλή χρονιά παρά το κακό πρώτο τετράμηνο και παρά το γεγονός πως απουσίασε ολόκληρο το έτος τόσο η κινεζική αγορά όσο και η ρωσική και η ουκρανική, που στο παρελθόν έδωσαν μεγάλα νούμερα στον ελληνικό τουρισμό. Φέτος ο προγραμματισμός των θέσεων που κάνουν οι αεροπορικές εταιρείες, αλλά και οι προκρατήσεις δείχνουν άνοδο της τάξης του 20% σε σχέση με πέρυσι και σε σχέση με το 2019. Την ίδια ώρα, ο αριθμός των πτήσεων από το εξωτερικό έχει αυξηθεί σε νέα ιστορικά υψηλά ήδη από το 2022, ενώ για φέτος έχουν προγραμματιστεί δεκάδες επιπλέον πτήσεις. Η χώρα παραμένει ψηλά στις προτιμήσεις των Ευρωπαίων, ενώ κατέχει μια θέση στη δεκάδα και σε μεγάλες αγορές μακρινών αποστάσεων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς αλλά και η Ασία και η Αυστραλία. Βρίσκεται στο νούμερο 5 για τους Ευρωπαίους, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία και η αμερικανική αγορά εξακολουθεί να δίνει σημάδια ισχυρής δυναμικής. Ποιος άλλωστε θα περίμενε πως αεροπορικές, όπως η Delta θα σταματούσε το περυσινό πτητικό της πρόγραμμα στις 10 Ιανουαρίου φέτος και θα ξεκινούσε το πρόγραμμα του 2023 από τον Μάρτιο». «Εξάλλου», συνεχίζει, «αν δεν σας αρκούν αυτά για να είστε αισιόδοξος τότε αναλογιστείτε και το γεγονός ότι στην Ελλάδα βρίσκονται πλέον όλες οι μεγάλες διεθνείς αλυσίδες διαχείρισης ξενοδοχείων και μάλιστα επιζητούν να αυξήσουν την έκθεσή τους εδώ». «Παράλληλα επενδύονται δισεκατομμύρια στην ανέγερση νέων συγκροτημάτων, στις αναβαθμίσεις υπαρχόντων αλλά και στις εξαγορές», προσθέτει.
Τις σκέψεις του αυτές μοιράζεται ο υπουργός Τουρισμού με την «Καθημερινή», τονίζοντας πως θετικό πρόσημο προσθέτουν πια στον τουρισμό και περιφέρειες που δεν είχαν ιδιαίτερα αξιόλογες επιδόσεις στο παρελθόν. Η Ηπειρος που έχει μετατραπεί σε δωδεκάμηνο προορισμό είναι μια τέτοια περίπτωση, σημειώνει. Και αντίστοιχη φιλοδοξία έχει και για τη Δυτική Μακεδονία, όπου θεωρεί πως το Νυμφαίο και οι Πρέσπες σε συνδυασμό με δύο ακόμη σημαντικούς προορισμούς της συγκεκριμένης περιφέρειας, θα αρχίσουν να προσελκύουν ολοένα περισσότερους Ελληνες και ξένους για μεγάλα χρονικά διαστήματα του έτους. «Δουλεύουμε άλλωστε επ’ αυτού, όπως δουλεύουμε και για όλη τη χώρα. Τα προγράμματα συνδιαφήμισης που “τρέξαμε” αυτόν τον χειμώνα σε συνεργασία με ξένες αεροπορικές επιχειρήσεις και τουριστικά γραφεία είναι από τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε και τα οποία εκ του αποτελέσματος αποδεικνύονται επιτυχημένα», ισχυρίζεται ο υπουργός. Καθίσταται σαφές πως για τον Βασίλη Κικίλια το υπουργείο Τουρισμού έχει μετεξελιχθεί σε ένα από τα λεγόμενα παραγωγικά υπουργεία. Και αυτό γιατί, θυμίζει, ο τουρισμός είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένος με την πορεία της εθνικής οικονομίας, αφού άμεσα και έμμεσα παράγει περίπου το 25% του ΑΕΠ.
Εθνική επιτυχία
«Θυμηθείτε πριν από 10 χρόνια, που ήμασταν, όπως παραμένουμε και σήμερα, περήφανοι για την ελληνική ναυτιλία. Η οποία ναυτιλία έφερνε τότε το 10% περίπου του ελληνικού ΑΕΠ σε εισπράξεις, σε συνάλλαγμα. Την περίοδο εκείνη τη συγκρίναμε μόνο με τον τουρισμό, ο οποίος βρισκόταν τότε σε παρόμοια επίπεδα. Από την εποχή εκείνη, τις αρχές της δεκαετίας του 2010, μέχρι σήμερα ο ελληνικός τουρισμός, μέσα σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες υπερδιπλασιάστηκε ξεπερνώντας την εμπορική ναυτιλία, παρά το γεγονός ότι και αυτή συνεχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά. Και αυτό είναι αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς των επιχειρηματιών και των εργαζομένων του κλάδου, αλλά και της ενεργητικής στήριξης που απολαμβάνει η δραστηριότητα και όλοι οι εμπλεκόμενοι ιδιαίτερα τα τελευταία τρία χρόνια από την Πολιτεία και την παρούσα κυβέρνηση. Τα στοχευμένα πακέτα στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων κατά την πανδημία αναδείχθηκαν άλλωστε σε διεθνές παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής. Είναι εν τέλει μια επιτυχία όλων των Ελλήνων, την οποία πρέπει να διαφυλάξουμε, διασφαλίζοντάς της πλέον και όρους βιωσιμότητας».