Να «παγώσουν» ή έστω να επιβραδύνουν τις αυξήσεις των επιτοκίων συνιστά σε Fed και ΕΚΤ ο σύμβουλος της Partners Group, πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Ενωσης Τραπεζών, Τσαρλς Νταλάρα, ο οποίος μιλώντας στην «Κ» εκφράζει την ανησυχία του για την πιθανότητα ύφεσης που θα αυξήσει τα ρίσκα στις τράπεζες. Ο ίδιος θεωρεί ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να μεταχειριστούν διαφορετικά το πρόσφατο χρηματοπιστωτικό επεισόδιο, τονίζοντας ότι τα ομόλογα της SVB θα μπορούσαν να καλύψουν περισσότερο από το 70% των καταθέσεων που εξείχαν από το όριο της εγγύησης. Ασκεί επίσης κριτική στην Ελβετία, για το γεγονός ότι στην υπόθεση της Credit Suisse δεν κάλυψε τους κατόχους ομολόγων ΑΤ1, σε αντίθεση με τους μετόχους. Κληθείς να περιγράψει τις ώρες της διαπραγμάτευσης για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, εξαίρει τον ρόλο του Λουκά Παπαδήμου και αποστρέφεται τους εμπνευστές της πρότασης να μπουν εγγύηση για τη διάσωση της Ελλάδας η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας.
– Το τελευταίο διάστημα απασχόλησαν τη διεθνή οικονομία ορισμένα χρηματοπιστωτικά επεισόδια. Εσείς βλέπετε συνθήκες επέκτασης του κινδύνου;
– Θεωρώ πως συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε κάποια ρίσκα ευαλωτότητας και αστάθειας. Αυτό βεβαίως είναι αντανάκλαση του θεαματικού ρυθμού με τον οποίο οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια. Αν κοιτάξουμε τόσο τη Silicon Valley Bank στις ΗΠΑ όσο και την Credit Suisse στην Ελβετία, μπορoύμε να ισχυριστούμε ότι επρόκειτο για σχετικά ειδικές περιπτώσεις, οι οποίες αφορούσαν είτε αποτυχίες στη διαχείριση κινδύνου, είτε φτωχές επιδόσεις που σχετίζονταν με χρόνια προβλήματα. Ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι ποτέ δεν έχουμε ξαναδεί τόσο ραγδαία αύξηση των επιτοκίων. Θεωρώ ότι η Fed και η ΕΚΤ καθυστέρησαν να ξεκινήσουν τη διαδικασία και τώρα αυτός ο ρυθμός των αυξήσεων θα εγείρει προκλήσεις στην αγορά, αυξάνοντας σημαντικά το ρίσκο της ύφεσης.
– Η αλήθεια είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν πλέον ένα σύνθετο περιβάλλον να διαχειριστούν. Από τη μία τον πληθωρισμό, από την άλλη τις πιέσεις στις οικονομίες από τα υψηλά επιτόκια. Το ερώτημα είναι τι θα πρέπει να κάνουν τώρα.
– Αναμφίβολα οι κεντρικές τράπεζες είναι σε δύσκολη θέση. Βρέθηκαν όμως σε αυτήν τη θέση διότι περίμεναν πολύ προτού ξεκινήσουν τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής. Δυστυχώς, θα πρέπει αναγκαστικά να συνεχίσουν τις αυξήσεις των επιτοκίων, αλλά νομίζω ότι ο ρυθμός θα πρέπει να είναι πολύ ήπιος και προμελετημένος. Αυτή είναι μια καλή στιγμή είτε για να «παγώσουν», είτε έστω για να επιβραδύνουν τις αυξήσεις των επιτοκίων, ώστε να αξιολογήσουν το χρηματοοικονομικό σκηνικό που έχουν μπροστά τους πριν συνεχίσουν σε αυτήν την πορεία. Φυσικά, και ο πληθωρισμός πρέπει να μειωθεί. Ομως υπάρχουν πολλοί παράγοντες που τον κρατούν ψηλά. Κάποιοι είναι διαρθρωτικοί και άλλοι δεν επηρεάζονται τόσο από τις κεντρικές τράπεζες, όπως οι τιμές στην ενέργεια ή η διαθεσιμότητα και οι τιμές των τροφίμων.
– Στην περίπτωση της SVB, η αμερικανική κυβέρνηση εγγυήθηκε το σύνολο των καταθέσεων, υπερβαίνοντας το όριο των 250.000 δολ. Εκανε καλά κατά τη γνώμη σας;
– Προφανώς απασχόλησε τις αμερικανικές αρχές ο κίνδυνος της μετάδοσης στο υπόλοιπο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, δεν έχω πειστεί προσωπικά ότι ήταν αναγκαίο να εγγυηθούν απολύτως όλες τις καταθέσεις. Η SVB διέθετε ομόλογα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να καλύψουν το υπόλοιπο των καταθέσεων που ξεπερνούσαν το όριο της εγγύησης. Εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να είχαν πληρώσει περισσότερο από το 70% του ποσού των καταθέσεων που εξείχε από το όριο της εγγύησης. Για εμένα αυτή θα ήταν μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση. Γιατί τώρα δημιουργήθηκε μεγάλη αβεβαιότητα σε όλο το τραπεζικό σύστημα στις ΗΠΑ ως προς το πώς θα αντιμετωπιστούν οι καταθέτες σε ένα νέο τραπεζικό σοκ.
– Ποια είναι η εικόνα που αποκομίζετε από το ελβετικό χρηματοπιστωτικό σύστημα; Ηταν η Credit Suisse ειδική περίπτωση ή υπάρχει κάποιο ευρύτερο πρόβλημα στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Ελβετία στις τράπεζες;
– Ηταν ειδική περίπτωση, υπό την έννοια ότι το επιχειρηματικό της μοντέλο είχε χάσει τον δρόμο της κερδοφορίας. Τα τελευταία δύο χρόνια είχε αυξανόμενες απώλειες, μαζί με άλλα προβλήματα. Το ελβετικό σύστημα παραμένει στέρεο, αν και οι αρχές έχουν θέσει πλέον ερωτήματα για το πώς θα τύχουν μεταχείρισης τα ομόλογα ΑΤ1 στο μέλλον – εξανεμίστηκαν σε αντίθεση με τους μετόχους που έλαβαν ένα 20%-25%. Αυτό ήταν αναπάντεχο και θα πρέπει να αποσαφηνιστεί για το μέλλον. Κατά τα άλλα, το ελβετικό χρηματοπιστωτικό σύστημα παραμένει ισχυρό.
Το 2012 κάποιοι ζητούσαν τον Παρθενώνα ως εγγύηση για να εγκρίνουν τις αποφάσεις τους για την Ελλάδα.
– Είδαμε πρόσφατα να δημιουργείται ένας μίνι πανικός στις αγορές γύρω από την Deutsche Bank. Κάποιοι το εξέλαβαν ως καμπανάκι κινδύνου για την ποιότητα του χαρτοφυλακίου της τράπεζας. Αλλοι άσκησαν κριτική στον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν τα CDS. Εσείς τι λέτε;
– Αν κοιτάξουμε την Deutsche Bank τα τελευταία δύο χρόνια, τα έχει πάει πολύ καλά σε κερδοφορία. Εχει πολύ υψηλά επίπεδα κεφαλαίων και ρευστότητας. Δεν νομίζω ότι αποτελεί συστημικό κίνδυνο. Γενικώς, οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι καλά κεφαλαιοποιημένες. Βεβαίως, συνεχίζεται η συζήτηση για την ποιότητα ορισμένων περιουσιακών στοιχείων στους ισολογισμούς τους. Αλλά σε γενικές γραμμές το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται σε καλή φόρμα.
– Τι διδάσκουν οι τελευταίες εξελίξεις για τους κανόνες εποπτείας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος; Υπάρχει η άποψη ότι η κυβέρνηση Τραμπ χαλάρωσε το ρυθμιστικό πλαίσιο –το οποίο είχε αυστηροποιηθεί μετά την κρίση του 2008– και πως η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει περίπου στην ίδια γραμμή.
– Είναι εύλογο σε αυτήν τη φάση να εγείρονται αντίστοιχα ερωτήματα. Πριν απ’ όλα, θα διαχώριζα το ρυθμιστικό πλαίσιο από την εποπτεία. Η κυβέρνηση Τραμπ έκανε πράγματι ορισμένες αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο για κάποιες προδιαγραφές που αφορούν μεσαίου μεγέθους τοπικές τράπεζες. Ομως η SVB θα κρινόταν επαρκής και με τις προηγούμενες προδιαγραφές. Εκεί που πάσχει το σύστημα είναι στην αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης, της διοίκησης στο διοικητικό συμβούλιο, και της εποπτείας. Θα πρέπει να εστιάσουμε δηλαδή περισσότερο στην ποιότητα της εποπτείας και της διαχείρισης ρίσκου στις ίδιες τις τράπεζες. Μην ξεχνάμε ότι οι τράπεζες προάγουν σήμερα το κοινό καλό στην παγκόσμια οικονομία, γι’ αυτό και θα πρέπει οι επόπτες να ελέγχουν με μεγάλη λεπτομέρεια τους διαχειριστές κινδύνου και τα διοικητικά συμβούλια. Δεν καταλαβαίνω γιατί οι επόπτες της Fed συνεχίζουν να επιτηρούν την κατάσταση στην SVB χωρίς να αναλαμβάνουν δράση. Εκεί είναι που θα πρέπει να κοιτάξουμε. Είναι περισσότερο κακή διοίκηση παρά κακό ρυθμιστικό πλαίσιο.
– Ησασταν επικεφαλής της Διεθνούς Ενωσης Τραπεζών την περίοδο της ελληνικής κρίσης και, αν μη τι άλλο, είχατε παρακολουθήσει τις εξελίξεις εκείνης της περιόδου. Τι θυμάστε από τότε;
– Πράγματι. Για την ακρίβεια, ήμουν στη μέση εκείνων των εξελίξεων ως ο επικεφαλής διαπραγματευτής των τραπεζών για το ελληνικό χρέος το 2011-12. Και έχω πολύ γλαφυρές αναμνήσεις, ορισμένες από τις οποίες έχω συμπεριλάβει και σε ένα βιβλίο που ετοίμασα το φθινόπωρο με τον τίτλο, «Ευρωσόκ: Πώς η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους στην Ιστορία βοήθησε να σωθεί η Ελλάδα και να σταθεροποιηθεί η Ευρωζώνη». Θυμάμαι τις συναντήσεις με την Αγκελα Μέρκελ, τον Νικολά Σαρκοζί, και τον Γιώργο Παπανδρέου, όπως και τον Λουκά Παπαδήμο. Κάποιες από αυτές ήταν επώδυνες στιγμές. Η Ελλάδα είχε ανεργία 28% και οι άνθρωποι διαδήλωναν στους δρόμους. Η οικονομία της συρρικνωνόταν, μαζί με την κεφαλαιακή βάση της. Θυμάμαι όμως και την πραγματικά ισχυρή ηγεσία από τον Λουκά Παπαδήμο, όπως και την ανθεκτικότητα των Ελλήνων πολιτών, η οποία ήταν αξιοθαύμαστη. Χαιρετίζω τους Ελληνες, διότι άλλοι θα είχαν πραγματικά καταρρεύσει μπροστά σε εκείνες τις τρομερές πιέσεις. Οι Ελληνες ωστόσο αντεπεξήλθαν, παρά το γεγονός ότι πολλοί παράγοντες σε κάποιες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θεωρούσαν ότι η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα έξω από την Ευρωζώνη. Ποτέ δεν το πίστεψα αυτό. Πάντα θεωρούσα πως η Ελλάδα ανήκε στην Ευρωζώνη και ότι ένα Grexit θα ήταν καταστροφικό. Θεωρώ ότι σήμερα η Ελλάδα έχει αποκαταστήσει την αξιοπιστία της. Και έχει σήμερα μια πολύ ισχυρή ηγεσία, η οποία κατά τη γνώμη μου κάνει πολλά για να ενδυναμώσει την οικονομία της χώρας.
– Πόσο απτός ήταν ο κίνδυνος ενός Grexit εκείνες τις ώρες;
– Ηταν απολύτως απτός. Είχαμε ανώτατους κυβερνητικούς αξιωματούχους, ανάμεσα στους οποίους και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, ο οποίος υποστήριζε ανοιχτά ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να τελειώσει με την Ελλάδα, πετώντας την έξω από την Ευρωζώνη. Αλλοι ζητούσαν ως όρο να μπουν εγγύηση η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας και τα νησιά, για να εγκρίνουν τις αποφάσεις για την Ελλάδα, το οποίο έβρισκα απαράδεκτο. Οι πιέσεις για Grexit ήταν εντυπωσιακά ισχυρές, διότι πολλοί ηγέτες δεν ήθελαν να δουν μια αναδιάρθρωση και μείωση του ελληνικού χρέους όσο η Ελλάδα βρισκόταν μέσα στην Ευρωζώνη. Ηταν μια δύσκολη απόφαση. Η δική μου άποψη, η οποία επιβεβαιώθηκε, ήταν υπέρ της αναδιάρθρωσης, διότι αν μειώναμε το βάρος του χρέους τότε θα μειώναμε και την πίεση μιας μετάδοσης σε Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία.
Οι ελληνικές τράπεζες έχουν ενισχυθεί
– Οι ελληνικές τράπεζες; Είστε από αυτούς που πιστεύουν ότι έχουν βγει δυνατές από την ελληνική κρίση ή χρειάζεται προσοχή εδώ;
– Οταν κοιτάζουμε την ελληνική οικονομία χρειάζεται πάντα προσοχή. Ομως οι ελληνικές τράπεζες έχουν επανατοποθετηθεί αρκετά καλά, σε όρους κεφαλαιοποίησης και περιουσιακών στοιχείων. Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια, παρά την COVID-19, αντικατοπτρίζοντας και τη βελτίωση των ισολογισμών των τραπεζών. Βεβαίως, οι τράπεζες έχουν μεταφέρει τα παλιά μη εξυπηρετούμενα χρέη σε άλλα οχήματα. Τα οχήματα αυτά δεν συνιστούν πρόκληση για τις τράπεζες, συνιστούν όμως πρόκληση για την οικονομία ευρύτερα. Διότι αυτά τα μη εξυπηρετούμενα assets θα πρέπει να εξυγιανθούν σε κάθε περίπτωση, ώστε να μπορέσουν οι υποκείμενες εταιρείες να επανεκκινήσουν την οικονομική δραστηριότητα. Γενικώς πήρα πάντως μια καλή εικόνα από τις ελληνικές τράπεζες όταν ήμουν στην Αθήνα πριν από ένα χρόνο. Εχουν ισχυρές διοικήσεις που ενισχύουν τις θέσεις των τραπεζών σε κεφάλαια και ρευστότητα.
* Ο κ. Τσαρλς Νταλάρα θα συμμετάσχει στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί στις 26-29 Απριλίου στους Δελφούς.