Μπορεί ο τουρισμός να θεωρείται η… βαριά βιομηχανία της χώρας, όμως οι εξαγωγές αγαθών είναι κυρίως αυτές που λειτούργησαν ως «σανίδα σωτηρίας» για την εθνική οικονομία και τις επιχειρήσεις τόσο στη δεκαετία της οικονομικής κρίσης όσο και στη διάρκεια της πανδημίας. Μάλιστα, παρά την ισχυρή ανάκαμψη του τουρισμού, ήδη από πέρυσι οι εξαγωγές αγαθών κέρδισαν έδαφος έναντι των εξαγωγών υπηρεσιών τη διετία 2021-2022, με την αναλογία τους επί του συνόλου να υπερβαίνει το 50%, για πρώτη φορά από το 1998.
Η σταδιακή βελτίωση της εξωστρέφειας συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το γεγονός ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και η μεγάλη πτώση της εγχώριας ζήτησης ώθησαν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν εξωστρεφή προσανατολισμό, κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Τούτο –σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν– είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εξαγωγικής δραστηριότητας της χώρας μας, ηπιότερα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας και εντονότερα από το 2017 μέχρι το 2020, όταν και διακόπηκε η ανοδική πορεία των εξαγωγών –κυρίως των υπηρεσιών και δη του τουρισμού– εξαιτίας της πανδημικής κρίσης.
Την τελευταία διετία οι εξαγωγές αγαθών υπερβαίνουν το 50% του συνόλου των εξαγωγών, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά από το 1998.
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει η Alpha Bank στην ειδική έκδοση «Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων», οι εξαγωγές αγαθών σε τρέχουσες τιμές –συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών– αυξήθηκαν κατά σχεδόν 30% το 2021 και 37% το 2022 και διαμορφώθηκαν σε ιστορικά υψηλό επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ, άνω του 20%. Η ανοδική πορεία των ελληνικών εξαγωγών αγαθών συνεχίστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2023, καθώς διαμορφώθηκαν σε 13,7 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 17,8% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022.
Η αύξηση της αξίας των εξαγωγών δεν συνδέεται μόνο με την αύξηση του όγκου των εξαγόμενων προϊόντων, αλλά και με την αύξηση των εξαγωγών προϊόντων τυποποιημένων και επεξεργασμένων που έχουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, πωλούνται ακριβότερα και παράγουν και υψηλότερα κέρδη για τις επιχειρήσεις. Ειδικά, την τελευταία διετία η ετήσια συμβολή των κλάδων που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά (σ.σ. θεωρούνται η γεωργία, βιομηχανία, χονδρικό και λιανικό εμπόριο, τουρισμός και μεταφορές) ήταν καθοριστική. Συγκεκριμένα, το 2021 και το 2022 η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (σε ονομαστικές τιμές) αυξήθηκε κατά 9,4% και 15,1% αντίστοιχα, με το 71% (6,6 ποσοστιαίες μονάδες) και 74% (11,3 ποσοστιαίες μονάδες) της ανόδου να αποδίδεται στην αύξηση της ΑΠΑ των διεθνώς εμπορεύσιμων κλάδων. Ως αποτέλεσμα, το μερίδιο των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών σταδιακά ανήλθε στο 49,3% το 2022, από 40,9% το 2012.
Επιπλέον, αν και σε μεγάλο βαθμό η Ελλάδα εξακολουθεί να εξάγει αγροτικά προϊόντα μη τυποποιημένα, οι επενδύσεις που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια στο σύνολο της μεταποίησης, από τα διυλιστήρια μέχρι τη βιομηχανία τροφίμων, είχαν ως συνέπεια την αύξηση των εξαγωγών επεξεργασμένων αγαθών έναντι πρωτογενών. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στη μελέτη που έχει εκδώσει το ΚΕΠΕ και τιτλοφορείται «Εξαγωγές αγαθών της Ελλάδας: Επιδόσεις, εξειδίκευση και διαφοροποίηση».
Το 2001 το μερίδιο των πρωτογενών αγαθών στην κατηγορία τροφίμων και ποτών ήταν 44,3% και το 2019 είχε πέσει στο 37,9% με τα επεξεργασμένα να αποτελούν το 62,1%. Σε ό,τι αφορά τα πετρελαιοειδή, τα επεξεργασμένα αγαθά αποτελούν πλέον το 98,5% των εξαγόμενων καυσίμων και λιπαντικών από 91,7% το 2001.