Η εφαρμογή του νέου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. αποτελεί πλέον μια νομοθετικά κατοχυρωμένη πραγματικότητα που αφορά το σύνολο των οικονομιών των 27 κρατών-μελών και των πολιτών τους για τα επόμενα χρόνια.
Η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου έρχεται καθώς η Ε.Ε. προσπαθεί να προσαρμοστεί στην αυξημένη δημοσιονομική ανομοιογένεια μεταξύ των κρατών-μελών και να ανταποκριθεί στις οικονομικές προκλήσεις της εποχής, όπως η δίκαιη ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, η ενεργειακή ασφάλεια, οι δημογραφικές αλλαγές και η ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής ανθεκτικότητας.
Στόχος, η αύξηση της αποτελεσματικότητας στην εφαρμογή των κανόνων, κυρίως διορθώνοντας υπολογιστικές δυστοκίες που είχαν εντοπιστεί στο προηγούμενο πλαίσιο. Κεντρική έννοια η μείωση χρέους και ελλειμμάτων με έναν τρόπο σταδιακό, ρεαλιστικό αλλά και φιλικό προς την ανάπτυξη. Βασικό εργαλείο αναδεικνύεται η ανάλυση της βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους των εθνικών οικονομιών, που οδηγεί στην κρίσιμη παράμετρο των πρωτογενών δαπανών, οι οποίες ελέγχονται άμεσα από τις κυβερνήσεις των κρατών, ενισχύοντας έτσι την εθνική ιδιοκτησία (national ownership).
Ηδη βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια εφαρμογής του και είναι χρήσιμο να αναρωτηθούμε, πώς αλλάζει ο ρόλος των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Αρχών και τι σημαίνει η αλλαγή αυτή σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής.
Οι Ανεξάρτητες Δημοσιονομικές Αρχές αποτελούν πλέον ένα αποτελεσματικό στοιχείο για την οικοδόμηση του δημοσιονομικού πλαισίου ενισχύοντας έτσι την έννοια της «ευθύνης» της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο ρόλος τους δεν περιορίζεται σε «εποπτικό» (watchdog) αλλά μετασχηματίζεται σε έναν αξιόπιστο «συνήγορο» της δημοσιονομικής πολιτικής (fiscal advocate).
Κεντρική έννοια η μείωση χρέους και ελλειμμάτων με έναν τρόπο σταδιακό, ρεαλιστικό, αλλά και φιλικό προς την ανάπτυξη.
Πώς θα γίνει αυτό; Οι Αρχές με ένα υψηλό επίπεδο λειτουργικής ανεξαρτησίας πρέπει να αναβαθμισθούν τεχνικά, να έχουν έγκαιρη και απρόσκοπτη πρόσβαση στην πληροφόρηση και αναγκαίους πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Εργο τους η αξιολόγηση των μακροοικονομικών προβλέψεων και υποθέσεων που χαρακτηρίζουν το δημοσιονομικό πλαίσιο και η αποτελεσματική παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες.
Επιπλέον, πρέπει να αξιολογούν τη συνέπεια, συνεκτικότητα και αποτελεσματικότητα, συνολικά του εθνικού δημοσιονομικού πλαισίου. Σε όλα τα παραπάνω η ενίσχυση της επικοινωνίας των δημοσιονομικών μηνυμάτων με το κοινωνικό σύνολο, αλλά και τις άλλες δημόσιες Αρχές έχει στόχο αυξημένη διαφάνεια και λογοδοσία.
Τι σημαίνει όμως τεχνική επάρκεια και ποια η σημασία της; Οι Δημοσιονομικές Αρχές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συνδέουν την ανάλυση του χρέους (Debt Sustainability Analysis) με κρίσιμες παραμέτρους της οικονομίας σε υποδείγματα που εμπεριέχουν την αβεβαιότητα (γεωπολιτικοί κίνδυνοι, κλιματική αλλαγή κ.λπ.). Επιπλέον, να αναπτύσσουν διαρθρωτικά υποδείγματα που περιγράφουν το σύνολο της οικονομίας και τις αγορές, αναδεικνύοντας την αλληλεξάρτηση των οικονομικών μεγεθών και διαφωτίζοντας για τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής πολιτικής στη μεγέθυνση, στο χρέος, στις εισοδηματικές ανισότητες.
Καθώς οι υφιστάμενες, αλλά και μελλοντικές, προκλήσεις για τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών είναι σημαντικές, ο ρόλος των ανεξάρτητων δημοσιονομικών αναλύσεων που αξιοποιούν την ακαδημαϊκή έρευνα και τα πορίσματα της επιστήμης γίνεται κομβικός στον δημοσιονομικό σχεδιασμό. Ενας τέτοιος συνεπής σχεδιασμός είναι απαραίτητος καθώς δίνει μήνυμα αξιοπιστίας και σταθερότητας της οικονομίας προς εγχώριους και διεθνείς φορείς, συμβάλλοντας στην προσέλκυση επενδύσεων και άρα στην ανάπτυξη, έτσι ώστε να στηρίζονται οι ανάγκες των πολιτών και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων.
Η κ. Αναστασία Μιαούλη είναι πρόεδρος Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, ομότιμη καθηγήτρια Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
