Με επενδύσεις άνω των 2 δισ. ευρώ, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) υπήρξε καθοριστικός την τελευταία τριετία στην ανάκαμψη των επενδύσεων. Ο αναπληρωτής διευθυντής στο διοικητικό συμβούλιο της Τράπεζας, Αντώνης Μπαρτζώκας, βασικός συντελεστής των διαπραγματεύσεων για την έλευση και τη χρονική επέκταση της δραστηριότητας της EBRD στην Ελλάδα, στη συνέντευξή του στην «Κ» μιλάει για τις προοπτικές αυτής της συνεργασίας.
– Πρόσφατα ανακοινώθηκε η επέκταση των επενδύσεων της EBRD στην Ελλάδα μέχρι το Δεκέμβριο του 2025. Πώς προέκυψε και τι σηματοδοτεί η απόφαση αυτή;
– Πράγματι, οι μέτοχοί μας ενέκριναν την πρόταση για την παρουσία της EBRD στην Ελλάδα έως τον Δεκέμβριο του 2025. Αυτή η ομόφωνη απόφαση δεν ήταν αυτονόητη αλλά προέκυψε μετά από αξιολόγηση του επενδυτικού κενού της ελληνικής οικονομίας και των μεσοπρόθεσμων αναγκών χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα. Επιπροσθέτως, συνεκτιμήθηκε το γεγονός ότι η προώθηση της δραστηριοποίησης της EBRD στην Ελλάδα από το 2014 έως σήμερα έχει τη σταθερή στήριξη της κυβέρνησης, της αντιπολίτευσης και των θεσμικών φορέων των επιχειρήσεων. Το μήνυμα προς τους επενδυτές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι ότι η EBRD είναι διαθέσιμη για συνεργασίες με μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Ενα πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι η απόφασή μας να ενισχύσουμε την παρουσία της Τράπεζας στη βόρεια Ελλάδα, με τη δημιουργία γραφείου της EBRD στη Θεσσαλονίκη εντός του 2019.
– Ποια είναι η συνεισφορά της EBRD στην ελληνική οικονομία μέχρι σήμερα και ποιες είναι οι επενδυτικές προτεραιότητες;
– Οι χρηματοδοτήσεις της EBRD στην Ελλάδα κατά το τρέχον έτος θα ανέλθουν σε 800 εκατ. ευρώ, περίπου. Μέσα σε τρία χρόνια οι συνολικές επενδύσεις της Τράπεζας στην Ελλάδα έχουν ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ, ενώ αξιολογούνται έργα (projects) 1,4 δισ. ευρώ. Αν λάβουμε υπόψη ότι τα 45 έργα που υλοποιούμε αφορούν επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα με τουλάχιστον τετραπλάσια μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων προκύπτει μια αξιόλογη ποσοτική ενίσχυση της διαδικασίας ανάκαμψης των επενδύσεων. Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα έργα, εκτιμούμε πως μέχρι σήμερα ο ρόλος της EBRD ήταν καταλυτικός στη στήριξη των συστημικών τραπεζών κατά τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης, τη συμμετοχή στις εκδόσεις εταιρικών ομολόγων, τις συγχρηματοδοτήσεις επενδύσεων μεγάλης κλίμακος και τη στήριξη των επενδυτικών αναγκών στον τομέα της ενέργειας και των αποκρατικοποιήσεων.
Η EBRD διαθέτει προς όφελος της ελληνικής οικονομίας τα χρηματοδοτικά εργαλεία και την τεχνογνωσία μιας αναπτυξιακής τράπεζας με αξιολόγηση ΑΑΑ από τους οίκους αξιολόγησης. Οι προτεραιότητες για τα επόμενα δύο χρόνια είναι η συνεργασία με το τραπεζικό σύστημα, η πρόσβαση των επιχειρήσεων στις αγορές κεφαλαίων και οι διασυνοριακές επενδύσεις.
– Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί αυτή η εμπειρία για την ανάκαμψη των επενδύσεων στην Ελλάδα;
– Στον δημόσιο διάλογο είναι κοινός τόπος η επισήμανση πως η ανάκαμψη των επενδύσεων είναι προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας. Η επιτυχής δραστηριοποίηση της EBRD στην Ελλάδα επιβεβαιώνει το εύρος των επενδυτικών αναγκών αλλά και τη δυνατότητα να δρομολογηθούν δομές χρηματοδότησης με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια που να κινητοποιούν ιδιωτικά κεφάλαια και να ενισχύουν τις προοπτικές οικονομικής μεγέθυνσης. Το επόμενο βήμα στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να συμπεριλάβει τις συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα και την άντληση κεφαλαίων στις διεθνείς αγορές για project που διαθέτουν προβλέψιμες εισοδηματικές ροές. Ενα δεύτερο συμπέρασμα είναι η αναγκαιότητα μεσοπρόθεσμου συντονισμού των διαθέσιμων πόρων για την προώθηση της ανάκαμψης των επενδύσεων. Για την επόμενη πενταετία, οι διαθέσιμοι πόροι από κοινοτικά προγράμματα και το ύψος των χρηματοδοτήσεων από διεθνείς αναπτυξιακές τράπεζες θα προσεγγίζουν αθροιστικά το 3% του ΑΕΠ. Οι συνέργειες των εν λόγω δομών χρηματοδότησης μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος της ελληνικής οικονομίας με κατάλληλο σχεδιασμό προτεραιοτήτων και επεξεργασμένες θέσεις στη συζήτηση που έχει αρχίσει για τη νέα αρχιτεκτονική των αναπτυξιακών τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
– Είναι γνωστή η συμμετοχή σας στη μετοχική σύνθεση των συστημικών τραπεζών και πιο πρόσφατα η ενεργοποίηση της EBRD στη διαχείριση των προβληματικών δανείων. Ποια είναι η εκτίμησή σας για τις προοπτικές των ελληνικών τραπεζών;
– Γνωρίζουμε από τη διεθνή εμπειρία ότι, όταν ένα πρόβλημα δημόσιου χρέους προκαλεί οικονομική ύφεση και διαχέεται στον τραπεζικό τομέα, η αποκατάσταση της κανονικότητας είναι μια επίπονη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης, διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων, επανένταξης στις διεθνείς αγορές για εξασφάλιση ρευστότητας και επαναφοράς στην κερδοφορία με τον σχηματισμό νέων στοιχείων ενεργητικού. Η συνεργασία μας με τις συστημικές τράπεζες καλύπτει το σύνολο αυτών των προκλήσεων. Η EBRD έχει λάβει μέρος στην ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, συμμετέχουμε στις εκδόσεις καλυμμένων ομολόγων, επενδύουμε στη διαχείριση προβληματικών δανείων και εξετάζουμε τη δυνατότητα προγραμμάτων επιμερισμού ρίσκου για στοχευμένες χρηματοδοτήσεις. Επίσης, οι ελληνικές τράπεζες συμμετέχουν με μεγάλη επιτυχία στο Trade Facilitation πρόγραμμα της EBRD. Το εύρος και τα αποτελέσματα των συνεργασιών αυτών επιβεβαιώνουν τη στήριξή μας στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και πιστοποιούν την ποιότητα του στελεχιακού δυναμικού των ελληνικών τραπεζών. Βεβαίως, οι αγορές προσδιορίζουν τις βραχυχρόνιες επενδυτικές επιλογές τους με βάση τις εξελίξεις στις διεθνείς και περιφερειακές αγορές κεφαλαίων και έχουν πλήρη γνώση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα. Σε αυτήν τη φάση το συγκριτικό πλεονέκτημα των ελληνικών τραπεζών είναι η αξιοπιστία που έχουν κατοχυρώσει ανταποκρινόμενες στις υποχρεώσεις τους κάτω από δύσκολες συνθήκες. Μεσοπρόθεσμα, η κερδοφορία των τραπεζών θα επηρεάσει καθοριστικά τις επιλογές των επενδυτών.
– Ποιο είναι το βασικό σενάριο των διεθνών επενδυτών για την Ελλάδα;
– Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα βασικό σενάριο. Το ενδιαφέρον των επενδυτών για την Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια αφορούσε κατά κύριο λόγο τα κρατικά ομόλογα. Οσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, υπάρχει ενδιαφέρον ενημέρωσης αλλά περιορισμένη κινητοποίηση πόρων λόγω προσδοκιών κερδοφορίας και δυσκολίας εξασφάλισης χρηματοδότησης από διεθνείς φορείς τραπεζικής και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Μετά την κρίση, η Ελλάδα αντιμετωπίζεται από τους επενδυτές ως αναδυόμενη αγορά. Αυτή η προσέγγιση έχει αρνητικές συνέπειες στην αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων και στη βραχυχρόνια ροή κεφαλαίων πρoς και από την ελληνική οικονομία. Η αποκατάσταση της κανονικότητας δεν θα προκύψει αυτόματα με τη βελτίωση της βαθμολογίας της χώρας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Οι σοβαροί διεθνείς επενδυτές θα συνεκτιμήσουν την απόδοση τίτλων και συμμετοχών στον ιδιωτικό τομέα (χρηματιστήριο, διαφαινόμενες τάσεις στα διαθέσιμα CDS, εταιρικά και τραπεζικά ομόλογα, στοιχεία επιδόσεων σε project financing).
– Κατά πόσον μπορούν τα Βαλκάνια να αποτελέσουν την οικονομική ενδοχώρα για τις ελληνικές επιχειρήσεις;
– Στα Βαλκάνια υπάρχουν θετικές προοπτικές για περαιτέρω εδραίωση της παρουσίας μεσαίου και μεγάλου μεγέθους ελληνικών επιχειρήσεων. Ο κλάδος της ενέργειας προσφέρει ευκαιρίες για επενδύσεις σε διασυνοριακές υποδομές και συμπληρωματικές δραστηριότητες. Τέλος, το γεωγραφικό πλεονέκτημα για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου των μεταφορών είναι δεδομένο, αλλά η αξιοποίησή του προϋποθέτει βελτίωση των συνθηκών και του ρυθμιστικού πλαισίου της αγοράς στις γειτονικές χώρες.