Αναφορικά με το μέλλον των μικρών καταστημάτων λιανικής στη χώρα μας υπάρχουν και πλανώνται δύο (2) βασικά ερωτήματα. Το πρώτο σχετίζεται με τις προοπτικές της μικρής λιανικής στο μέλλον και το δεύτερο αν πρόκειται για μόδα που έρχεται και παρέρχεται ή αν πρόκειται για μια μονιμότερη κατάσταση που δένει τον καταναλωτή με τα καταστήματα αυτά. Υπάρχει όμως και μια κοινά αποδεκτή διαπίστωση που αφορά τα καταστήματα αυτά τα οποία ονομάζονται καταστήματα convenience, δηλαδή ευκολίας. Οτι δηλαδή εξαιτίας της εγγύτητας με τους καταναλωτές και της ευκολίας πρόσβασης που προσφέρουν, του διευρυμένου ωραρίου λειτουργίας, της ανάγκης εξοικονόμησης χρόνου από τους καταναλωτές, της διαφοροποιημένης γκάμας προϊόντων και της ανεπανάληπτης και ασύγκριτης προσωπικής εξυπηρέτησης, είναι σε θέση να διεκδικήσουν με σοβαρές αξιώσεις ένα μεγαλύτερο μερίδιο στην ελληνική αγορά.
Ποια είναι όμως τα προϊόντα που επιλέγει να αγοράσει κανείς στα καταστήματα convenience;
Με βάση πρόσφατη έρευνα της EXCEED Consulting υψηλής σημαντικότητας επιλογές όλων των καταναλωτών θεωρούνται τα είδη μαναβικής, φούρνου, γαλακτοκομικά προϊόντα, τηλεφωνίας, σνακ, ειδών συσκευασμένων τροφίμων και νερό, αναψυκτικά, ενώ για μια μερίδα καταναλωτών τα είδη καυσίμων και τσιγάρων. Αντίστοιχα, μεσαίας σημαντικότητας επιλογές για το σύνολο των καταναλωτών είναι τα προϊόντα περιποίησης προσώπου και καθαριότητας, ηλεκτρικές συσκευές, είδη ρουχισμού, φάρμακα, υπόδηση, καλλυντικά και παραφάρμακα, ενώ για μερικούς καταναλωτές τα παιχνίδια, τα ποτά και τα βιβλία. Τέλος χαμηλής σημαντικότητας είναι αγορές αξεσουάρ, ειδών σπιτιού και ηλεκτρονικά για όλους τους καταναλωτές ενώ για μερικούς τα χαρτικά.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μικρών αυτών καταστημάτων κατηγοριοποιούνται σε επιθυμητά (παράδοση, συναισθηματική διασύνδεση, τοπικότητα, ασφάλεια, εξειδίκευση, αισθητική και εταιρική κοινωνική υπευθυνότητα), σε σημαντικά (ποιότητα, καθαριότητα, αξία branding, ποικιλία, ευκολία πληρωμής, ιντερνετική παρουσία) και ως προϋπόθεση εκδήλωσης αγοράς οι καταναλωτές θεωρούν τις τιμές, την ύπαρξη πάρκινγκ, την προσβασιμότητα, την εγγύτητα, την αμεσότητα και την εξυπηρέτηση από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Οσον αφορά τον δείκτη εμπιστοσύνης στους διάφορους τύπους λιανικής με στοιχεία της EXCEED Consulting και πηγή την ετήσια έρευνα του ΙΕΛΚΑ 2017, τα σούπερ μάρκετ τυγχάνουν εμπιστοσύνης σε ποσοστό 73%, οι λαϊκές αγορές 8%, τα κρεοπωλεία-ιχθυοπωλεία 6%, τα μίνι μάρκετ, περίπτερα 1% και τα αρτοποιεία-φούρνοι 4%.
Οι θετικές γνώμες των καταναλωτών για την ασφάλεια και υγιεινή φθάνουν στο 78%, ενώ το 74% αξιολογεί ψηλά τη σχέση value for money που βρίσκουν στα σούπερ μάρκετ και μάλιστα με αυξητικές τάσεις.
Αν θελήσουμε σε όλα αυτά να αντιπαραβάλλουμε έρευνες της ώριμης αγοράς της Μ. Βρετανίας, τότε θα διαπιστώσουμε ότι ο θεσμός των convenience τροφίμων είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένος στη χώρα αυτή, παρατηρείται ωστόσο σε επίπεδο αγοραστικών συνηθειών συρρίκνωση μεν του καλαθιού αγορών, με ταυτόχρονη όμως αύξηση της επισκεψιμότητας στα καταστήματα αυτού του τύπου και συγκεκριμένα με 26 επισκέψεις ανά μήνα, εξέλιξη που καταδεικνύει ότι οι καταναλωτές επιθυμούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους μέσα από διαφορετικά δίκτυα – κανάλια αγορών.
Συγκεκριμένα, στη βρετανική αγορά που θεωρείται όπως προείπαμε ώριμη, τα σούπερ μάρκετ έχουν μερίδιο 46,8% στις αγοραστικές προτιμήσεις, τα υπερμάρκετ 8,6%, τα convenience 21,1%, τα εκπτωτικά καταστήματα 12,1%, ενώ οι online πωλήσεις του κλάδου FMCG 6%.
Οσον αφορά τις προοπτικές, τα εκπτωτικά καταστήματα και τα καταστήματα τύπου convenience εμφανίζονται να έχουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις πωλήσεων στην πενταετία 2019-2014, 8,5% και 7,1% αντίστοιχα, ενώ η ανάπτυξη των online πωλήσεων είναι στο 6%. Βασικό λόγο επίσκεψης των convenience στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν οι συμπληρωματικές αγορές (51%) και ακολουθούν το γρήγορο φαγητό – food to go (30%) και το βραδινό φαγητό (23%). Τις μεγαλύτερες πιθανότητες από την άλλη επιβίωσης στη βρετανική αγορά έχουν όσοι ανήκουν σε συνεταιρισμούς και symbol groups.
Στη χώρα μας η επιβίωση και δυναμική ανάπτυξη αυτού του τύπου των καταστημάτων συναρτάται, μεταξύ άλλων, και πέρα από τις κάθε φορά αναμενόμενες θετικές παρεμβάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης που είναι αλήθεια παραμένουν μόνο σε λεκτικό επίπεδο, με δύο βασικούς λόγους: ο ένας έχει να κάνει με τον νέου τύπου επιχειρηματία που απαιτείται να υπηρετήσει αυτό το είδος καταστημάτων και ο άλλος με την επιλογή location.
Ποιος είναι όμως αυτός ο νέου τύπου επιχειρηματίας-διαχειριστής; Είναι απλά αυτός που συγκεντρώνει τα εξής χαρακτηριστικά: εξωστρέφεια, ευγένεια, εκπαιδευμένος σε θέματα ηγεσίας και διοίκησης προσωπικού, να διαθέτει υψηλή αισθητική, να αναθέτει ρόλους και αρμοδιότητες, να επενδύει σε προγράμματα εκπαίδευσης και να έχει καλές σχέσεις με πελάτες του, καθώς αυτό είναι το ασύγκριτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους άλλους. Επίσης, σωστό σημείο (location) σημαίνει να είναι φωτεινό, καθαρό, μοντέρνο, να ακολουθεί και να είναι συμβατό με την τεχνολογία, προσβάσιμο από τους shoppers, δίπλα σε δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία, παιδότοπους, αθλητικές εγκαταστάσεις, φούρνους, κρεοπωλεία, ΟΠΑΠ, κοντά σε σούπερ μάρκετ, μεγάλα εμπορικά κέντρα ή μέσα σε κλειστές αγορές.
Σε ετήσια βάση στη χώρα μας οι καταναλωτές αγοράζουν 650 φορές τρόφιμα τον χρόνο ξοδεύοντας 170 ώρες για αγορές FMCG (περίπου 7 ημέρες), από τις οποίες τις 85 ώρες μέσα στο σούπερ μάρκετ. Σε αυτές τις 85 ώρες πρέπει να στοχεύσει, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει η εμπεριστατωμένη έρευνα του ΙΕΛΚΑ, ο σύγχρονος μικρός επιχειρηματίας και να διαμορφώσει τη στρατηγική του, καθώς ο καταναλωτής θέλοντας να μειώσει αυτές τις ώρες επιλέγει το πλέον κοντινό κατάστημα, προτιμά καλάθι και όχι καρότσι, ταμείο της αυτοεξυπηρέτησης ή express και αγοράζει έτοιμα γεύματα/στιγμιαία/κατεψυγμένα.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η αναζήτηση ευκολίας μέσω των μικρών καταστημάτων convenience θα αποτελέσει την κυρίαρχη τάση διαρκούς και δυναμικής ανάπτυξης στο μέλλον και ως εκ τούτου απαιτούνται διορθρωτικές παρεμβάσεις και στρατηγικές αναδιάρθρωσης- αναδιοργάνωσης των επιχειρήσεων από πλευράς διαχειριστών-μάνατζερ των μικρών καταστημάτων ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης και διαφοροποίησης των αγορών από πλευράς των καταναλωτών αλλά και πηγή διαρκούς κερδοφορίας για τις ίδιους, λαμβανομένων υπόψη βεβαίως των ιδιαιτεροτήτων που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη αγορά convenience.
Εξίσου, όμως, ωφέλιμος θα μπορούσε να είναι και ο ρόλος της νέας διακυβέρνησης που καλό είναι : Πρώτον, να μην μας ξαναθυμίσει την ανοησία ότι οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, ακριβώς γιατί η κοροϊδία για τους μικρομεσαίους κρατά εδώ και πολλά χρόνια και δεύτερον, να ξεφύγει επιτέλους από τις μίζερες και κοντόφθαλμες επιλογές του παρελθόντος που ενίσχυαν τη μικρή επιχειρηματικότητα με επιδόματα και αγύριστες μικρές δανειοδοτήσεις με εγγυήσεις των τραπεζών.
* O κ. Αντώνης Ζαΐρης είναι αναπληρωτής αντιπρόεδρος ΣΕΛΠΕ, επίκ. καθηγητής Πανεπιστημίου Νεάπολις, Πάφος.