Σήμερα, εν μέσω παγκοσμιοποίησης, ο καπιταλισμός εμφανίζεται ανίκητος. Ισως αυτό να οφείλεται στην πεποίθηση ότι όσο περισσότερο κεφάλαιο κατέχει μία επιχείρηση, τόσο μεγαλύτερη και ισχυρότερη μπορεί να είναι. Το μέγεθος μιας επιχείρησης συνεπάγεται ισχύ, με τη χρήση οικονομιών κλίμακας και φάσματος. Είναι όμως σήμερα αφενός το κεφάλαιο η πηγή της ισχύος τους, αφετέρου είναι αυτή η ισχύς προνόμιο των «παγκοσμίων» μόνον επιχειρήσεων;
Στο απόγειο της βιομηχανικής εποχής υπήρχε μεν ανάγκη για εργασία και τεχνολογία στην παραγωγή, όμως το κεφάλαιο ήταν ο δυσεύρετος, κρίσιμος συντελεστής παραγωγής και γενικότερα «επιχειρείν». Η κατοχή κεφαλαίου μπορούσε εύκολα να οδηγήσει στην απόκτηση των υπολοίπων συντελεστών της παραγωγής. Η ύπαρξη ισχυρής νοοτροπίας αποταμίευσης συνέβαλε στη δημιουργία δεξαμενών κεφαλαίου και πολυεθνικών, τώρα παγκοσμίων, εταιρειών. Πολλοί πιστεύουν ότι σήμερα η κύρια πηγή ισχύος είναι η Πληροφορία («Informatiois Power»). Αυτό το επιχείρημα φαίνεται συμβατό με την εποχή του Διαδικτύου (παρά την κάμψη των dotcoms) και των παγκόσμιων τηλεπικοινωνιών.
Τι είναι όμως Πληροφορία (Information); Στο λεξικό (του ηλεκτρονικού επεξεργαστή κειμένου) προσφέρονται συνώνυμα λέξεις όπως knowledge (γνώση), facts (στοιχεία), news (ειδήσεις), advice (συμβουλή), intelligence (νοημοσύνη), wisdom (σοφία), κ.ά.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ «Πληροφορίας» και «Γνώσης»; Τα δεδομένα και τα στοιχεία συνιστούν Πληροφορία, παρέχουν Πληροφόρηση ή Γνώση; Οι συμβουλές; Αν είμαι καλά πληροφορημένος ή δέχομαι καλές συμβουλές, αυτό συνεπάγεται ότι είμαι «Σοφός» είτε ισχυρός;
Στο εταιρικό επίπεδο, μήπως η ισχύς των παγκοσμίων εταιρειών πηγάζει από την ικανότητά τους να προμηθεύονται Δεδομένα, Στοιχεία, Ειδήσεις, Γνώση, Συμβουλές, Νοημοσύνη και Σοφία από όλα τα σημεία του κόσμου και να τα αξιοποιούν;
Στην Ιστορία της ανθρωπότητας, η πρόσβαση στις πρώτες ύλες ήταν ισχύς ύψιστης σημασίας και οδήγησε σε πλείστους όσους πολέμους για την εξασφάλισή τους.
Τα δεδομένα, τα στοιχεία, οι συμβουλές, η γνώση και η νοημοσύνη έχουν σήμερα αντικαταστήσει αυτές τις υλικές πρώτες ύλες ως πηγή εταιρικής ισχύος; Αν αυτό όντως ισχύει, τότε τι είδους Πληροφορία είναι αυτή που εξασφαλίζει ισχύ;
Μήπως είναι η πληροφορία σχετικά με το Marketing, δηλαδή σχετικά με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των ανά τον κόσμο καταναλωτών, οι οποίες καθιστούν προϊόντα και υπηρεσίες ελκυστικά στις αγορές αυτές; Σε αυτήν την περίπτωση, μήπως συνιστά εμπόδιο διεθνούς ανάπτυξης μιας τοπικής ή εθνικής εταιρείας η έλλειψη γνώσης των αναγκών και των προτιμήσεων των καταναλωτών σε άλλα τμήματα της «παγκόσμιας αγοράς»; Μήπως είναι η πληροφορία για τις κατάλληλες επιχειρήσεις χονδρικής και λιανικής εμπορίας για πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές; Γιατί οι εθνικές επιχειρήσεις χάνουν έδαφος στις αγορές τους (στην «έδρα τους») απέναντι στους παγκόσμιους παίκτες; Μήπως η γνώση (εμπειρία) των άλλων (γεωγραφικά) αγορών αποτελεί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τους «παγκόσμιους παίκτες» στις κατά τόπους εμπορικές «μάχες» τους;
Μήπως είναι η πληροφορία σχετικά με τις ανά τον κόσμο διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης;
Στους περισσότερους τομείς της θεωρίας της Διοίκησης Επιχειρήσεων, και ειδικά στα Χρηματο-οικονομικά και την Μακρο-οικονομία, η βασική υπόθεση εργασίας είναι ότι υπάρχει «τέλεια πληροφόρηση» («perfect information»). Η «ατέλεια» της πληροφόρησης είναι λοιπόν αυτή, που καθιστά τους κατόχους της Πληροφορίας ισχυρούς; Η πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος;
Αν ισχύει αυτή η θεώρηση, τότε η «τέλεια» πληροφόρηση θα έκανε τις αγορές και τα εργαλεία διοίκησης να λειτουργούν τόσο καλά όσο στη θεωρία διοίκησης, θα εισήγαγε ισχυρότατο ανταγωνισμό στις διάφορες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών; Θα εισήγαγε πλήρη «ισότητα ευκαιριών» μεταξύ των ανταγωνιστών;
Είναι τα στοιχεία και τα δεδομένα η μόνη προϋπόθεση Πληροφόρησης και απόκτησης Γνώσης; Ποιος είναι ο ρόλος της επεξεργασίας τους ώστε να μεταποιηθούν σε Γνώση και Σοφία;
Στο προσωπικό επίπεδο, αυτόν τον ρόλο παίζει ο ανθρώπινος νους. Στο εταιρικό, υπάρχει η προσπάθεια ανάπτυξης «Οργανισμών (Εταιρειών) που μπορούν να Μαθαίνουν» («Learning Οrganisations»).
Ομως η Γνώση μπορεί ενδεχομένως να δίνει ισχύ, αλλά δεν οδηγεί αυτόματα στην επιτυχία. Αλλωστε και ιστορικά η κατοχή ισχύος δεν εγγυάτo τη νίκη, αν αυτή η ισχύς δεν μπορούσε να αξιοποιηθεί μέσω κατάλληλης στρατηγικής.
Αυτοί οι διαδοχικοί συλλογισμοί οδηγούν στην αξία για τις επιχειρήσεις του Ανθρωπίνου Κεφαλαίου (HumaCapital). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι πολλοί διανοητές του management θεωρούν ότι τα κινηματογραφικά στούντιο, οι εκδοτικές επιχειρήσεις και οι θεατρικές επιχειρήσεις (θα προσθέταμε και τις αθλητικές ομάδες-επιχειρήσεις), είναι μεταξύ των κλάδων επιχειρήσεων που μπορεί να βρει κανείς πληθώρα καλών παραδειγμάτων (best practices) διαχείρισης του «Ανθρωπίνου Κεφαλαίου». Οι ανωτέρω θεωρήσεις επιδέχονται αναμφίβολα πολλές διαφορετικές οπτικές, Πάντως μπορεί να διατυπωθεί με ασφάλεια ο ισχυρισμός ότι η εταιρική ισχύς δεν είναι σήμερα (πρωτίστως) θέμα χρηματικού κεφαλαίου, ούτε μεγέθους.
* O κ. Νίκος Δ. Παναγιωτόπουλος είναι αναλυτής-σύμβουλος εταιρικών υποθέσεων και στρατηγικής και διευθύνει το think tank www.Management-Culture.com/Greece.