Αν η έλλειψη προόδου μιας χώρας στους τομείς της υψηλής τεχνολογίας, της έρευνας και της κατάλληλης εκπαίδευσης αποτελούν ισχυρούς δείκτες για τη σύγχρονη μορφή οικονομικής -και όχι μόνον- υπανάπτυξης, τότε η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των καθυστερημένων κρατών. H νέα κατάταξη των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την Καινοτομία, τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα στις Βρυξέλλες, επιβεβαιώνει το τεράστιο χάσμα που μας χωρίζει τόσο από τις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις όσο και από τους στόχους που έχει θέσει η Ενωση στη συνάντηση κορυφής της Λισσαβώνας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει σημειωθεί μια κάποια πρόοδος προς την ορθή κατεύθυνση, όπως σημειώνεται στην έκθεση. Ομως, ως προς όλους τους δείκτες καινοτομίας, που κρίνουν τη γενική εικόνα, οι ελληνικές επιδόσεις «βρίσκονται χαμηλότερα από τον μέσο κοινοτικό όρο». Ισως μάλιστα να είναι ακόμη πιο ανησυχητικό το γεγονός ότι «στους μισούς από τους δείκτες, η τάση εξέλιξής τους κινείται βραδύτερα από τον μέσο όρο της E.E. Να σημειωθεί ακόμη ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για ορισμένους -κρίσιμους- δείκτες.
Το πρόβλημα συγκεντρώνεται, κατά κύριο λόγο, σε τρεις χώρους. O πρώτος αφορά την εκπαίδευση, ο δεύτερος το μέγεθος και τη δομή των επιχειρήσεων και ο τρίτος την οργάνωση του δημόσιου τομέα. Οπως σημειώνεται στην έκθεση το χαμηλό επίπεδο πτυχιούχων σε σπουδές με αντικείμενο τη μηχανική και τις τεχνολογικές επιστήμες (που βρίσκεται κατά 63% χαμηλότερα από τον μέσο όρο της E.E.) οφείλεται κατά κύριο λόγο στο «εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα εκπαίδευσης». Δεν επιτρέπονται ιδιωτικά πανεπιστήμια, ενώ τα «δημόσια πανεπιστήμια δεν είναι επαρκώς ευέλικτα προκειμένου να προσαρμόζουν τον αριθμό των φοιτητών τους» αφού αυτός καθορίζεται από το υπουργείο Παιδείας, συμπληρώνουν οι αναλυτές.
Παρεμφερές είναι το πρόβλημα έλλειψης στην αγορά εργασίας ειδικευμένων τεχνικών, που να διαθέτουν πάντως πανεπιστημιακό πτυχίο. Υπάρχει βεβαίως στην Ελλάδα ένα υψηλό ποσοστό μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου απέχουμε μόνον κατά 19,3% από τον μέσο κοινοτικό όρο. O συνδυασμός των δύο αυτών παρατηρήσεων δείχνει ότι ένα μεγάλο μέρος υψηλώς ειδικευμένων πτυχιούχων οφείλεται στην ιδιωτική χρηματοδότηση των σπουδών τους στο εξωτερικό. Σε πολύ χαμηλό επίπεδο κινείται επίσης η διά βίου εκπαίδευση, παρά τις πολλαπλασιαζόμενες πρωτοβουλίες, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση.
Το δεύτερο πρόβλημα συνδέεται με την παρουσία μεγάλου αριθμού μικρών επιχειρήσεων στην ελληνική βιομηχανία, ιδιαίτερα στους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας. Το μέγεθος και η δομή των επιχειρήσεων περιορίζει τις δαπάνες για «έρευνα και ανάπτυξη», καθώς και την απασχόληση υπαλλήλων με υψηλή τεχνολογική εξειδίκευση. Παρατηρείται ωστόσο ότι η πρόσφατη τάση στο θέμα αυτό δείχνει την Ελλάδα να επιτυγχάνει τους υψηλότερους ρυθμούς προσαρμογής. Πάντως, μόνον ένας μικρός αριθμός ελληνικών επιχειρήσεων εμφανίζει αξιόλογη δραστηριότητα σε τομείς υψηλής τεχνολογίας.
Στην έκθεση σημειώνεται επίσης ο χαμηλός βαθμός σύνδεσης των νοικοκυριών με το Ιντερνετ, αφού μάλιστα η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα όπου παρατηρείται καθοδικός ρυθμός νέων οικιακών συνδέσεων.
Πάντως, καταλήγει η έκθεση, οι επικείμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004, οι σημαντικές επιδοτήσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις και το κυβερνητικό πρόγραμμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας, ελπίζεται ότι θα βελτιώσουν τις εξελίξεις στα αμέσως προσεχή έτη.