H τιμή – στόχος και η σύσταση αποτελούν τα στοιχεία που συμπυκνώνουν τις εκτιμήσεις μιας επενδυτικής τράπεζας ή χρηματιστηριακής εταιρείας για μια μετοχή. Λόγω της σημασίας των οίκων αυτών, κάθε μεταβολή τους αποτελεί είδηση για τη χρηματιστηριακή αγορά, που αντιδρά ανάλογα. Οχι ακολουθώντας τυφλά, αλλά αξιολογώντας την τεκμηρίωση που τις συνοδεύει.
Πολύ συχνά φαντάζουν στον μη έμπειρο παρατηρητή ως αυθαίρετες, κάτι που δεν ισχύει. Προκύπτουν από μια πολύ απλή και συνεπή λογική – είναι συνάρτηση των προβλέψεων για τα μεγέθη της εταιρείας (που οδηγούν στην αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης) σε συνδυασμό με την τρέχουσα τιμή της μετοχής στην αγορά. Βεβαίως, υπάρχει πολύ περιθώριο για να μπει όλο το ταλέντο και οι ικανότητες του αναλυτή, αλλά και οι σκοπιμότητες -σπανιότερα του ιδίου και συχνότερα του οίκου που εργάζεται, όπως φάνηκε από αρκετές πρόσφατες υποθέσεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, που οδήγησαν και σε αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο. Ομως, όπως και να ‘χει, όσες σκοπιμότητες και να υπεισέρθουν, όσο «μαγείρεμα» και αν έχει πέσει, μια έκθεση για μια μετοχή πρέπει να υποκύπτει σε τεχνικούς κανόνες, να είναι με κάποιον τρόπο τεκμηριωμένη. Πρόκειται για μια δουλειά που την κάνουν εξειδικευμένοι επιστήμονες με πιστοποίηση από τις αρμόδιες αρχές κάθε χώρας.
Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις από διαφορετικούς αναλυτές, όπως υπάρχουν και διαφορετικές από τους επενδυτές. Αλλωστε αυτή είναι η ουσία της χρηματιστηριακής αγοράς. Αν όλοι συμφωνούσαν, αν μπορούσαν να προσδιοριστούν οι σωστές τιμές με επιστημονικό και τεχνικό τρόπο, τότε απλώς δεν θα υπήρχε ανάγκη να υπάρχει αγορά.
Η μέθοδος
Η τιμή – στόχος ή «σωστή τιμή» (fair price) συνήθως προκύπτει από τις προβλέψεις για τα κέρδη της εταιρείας ανά μετοχή σε συνδυασμό με τον κατάλληλο πολλαπλασιαστή κερδών (P/E). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν βεβαίως και άλλοι μέθοδοι για την αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης. H σύσταση («αγοράστε», «πουλήστε», «κρατήστε» κ.ο.κ.) δεν είναι παρά μια σύγκριση της τιμής στόχου με την τρέχουσα τιμή στην αγορά: αν η πρώτη είναι μεγαλύτερη από τη δεύτερη θα είναι θετική, αν είναι μικρότερη θα είναι αρνητική. Βάση για την αποτίμηση της εταιρείας είναι οι λογιστικές της καταστάσεις και οι προβλέψεις της διοίκησης. H εταιρεία προσπαθεί να ωραιοποιήσει τα στοιχεία και ο αναλυτής καλείται να ανακαλύψει την αλήθεια, ώστε να αποδειχτούν σωστές οι εκτιμήσεις του στο μέλλον. Γι’ αυτό και κάνει τις απαραίτητες προσαρμογές στα στοιχεία που λαμβάνει, ενώ προσπαθεί να «ανακρίνει» αν όχι τη διοίκηση της εταιρείας, τουλάχιστον τον υπεύθυνο σχέσεων με επενδυτές (Investor relations officer), για να μάθει όσα μπορεί περισσότερα. Εδώ υπάρχει πολύ περιθώριο για προνομιακή πληροφόρηση και ένα ζήτημα είναι αν αυτή θα αποκαλυφθεί στο ευρύτερο επενδυτικό κοινό με την έκθεση ή θα κρατηθεί για κατ’ ιδίαν συζητήσεις με τους μεγάλους πελάτες. Στη συνέχεια καλείται να κάνει τη σύγκριση με τον κλάδο – να επιλέξει τον κατάλληλο πολλαπλασιαστή κερδών με το απαραίτητο πρίμιουμ ή έκπτωση ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εταιρείας. Σε όλες αυτές τις «προσαρμογές» και τις προβλέψεις υπάρχει το περιθώριο να ξεδιπλωθούν οι ικανότητες και ο επαγγελματισμός του αναλυτή ή να εξυπηρετηθούν οι σκοπιμότητες.
Δεν είναι παράλογο να έχει δώσει μια επενδυτική τράπεζα σύσταση «αγορά» με τιμή στα 20 ευρώ και μετά «πώληση» στα 10 ευρώ. Πολύ απλά ενδιάμεσα άλλαξαν οι προβλέψεις για τα μεγέθη της εταιρείας, άλλαξε η αγορά και μαζί οι πολλαπλασιαστές κερδών του κλάδου κλπ. κλπ. Και αυτό μπορεί να συμβεί μέσα σε λίγους μήνες.
Το τίμημα της ένταξης
Στην ελληνική αγορά είδαμε την τελευταία τριετία πολύ απότομες αλλαγές στις τιμές – στόχους και τις συστάσεις, που μπερδεύουν τον παρατηρητή. Ορισμένοι μπορεί να διαγνώσουν σκοπιμότητες και ενδεχομένως να έχουν και δίκιο. Αλλά επιπλέον πρόκειται για ένα ακόμη τίμημα της ένταξης της Σοφοκλέους στις ώριμες αγορές. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα ελληνικά τμήματα αναλύσεων καταργήθηκαν και οι ελληνικές μετοχές δόθηκαν στην αρμοδιότητα των πανευρωπαϊκών κλαδικών τμημάτων. Και για τους αναλυτές αυτούς το ενδιαφέρον των δικών μας μετοχών είναι περιορισμένο, με αποτέλεσμα να είναι αποσπασματική και η παρακολούθησή τους.