Η οικονομική θεωρία υποστηρίζει και οι εμπειρικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η επιχειρηματικότητα (δηλαδή η ικανότητα συνδυασμού και συντονισμού των παραδοσιακών συντελεστών στην παραγωγική διαδικασία) είναι σημαντικός συντελεστής μεγέθυνσης και ανάπτυξης της οικονομίας. Μεταξύ άλλων συμβάλλει στην ενθάρρυνση της οικονομικής δραστηριότητας, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Ο ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, όπως έχει αποδειχθεί, είναι σημαντικός αφού αυτές αποτελούν τη «ραχοκοκκαλιά» της οικονομίας και θεμελιώδη παράγοντα της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.
Πώς μας βαθμολογούν διεθνείς οργανισμοί
Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στην αναγνώριση, την καλλιέργεια και την αξιοποίηση του συντελεστή επιχειρηματικότητας. Η ελληνική Πολιτεία δεν ενθαρρύνει και δεν ενισχύει τη δημιουργία, την αποτελεσματική λειτουργία και την ανάπτυξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Σε όλες τις σχετικές διεθνείς αξιολογήσεις οι επιδόσεις της χώρας μας είναι χαμηλές. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
– Ο Παγκόσμιος Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας βαθμολογεί με πολύ χαμηλές επιδόσεις την Ελλάδα στο σκέλος της διευκόλυνσης της επιχειρηματικής δράσεως, σημειώνοντας ως δυσμενείς παράγοντες τις δαιδαλώδεις γραφειοκρατικές διαδικασίες, την υψηλή φορολογική επιβάρυνση, το απεχθές ρυθμιστικό πλαίσιο και το κόστος ίδρυσης νέων επιχειρήσεων.
– Οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ και του ΟΗΕ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μεταξύ των παραγόντων που παραδοσιακά συμβάλλουν αρνητικά στην προσέκλυση άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, είναι η πολυνομία, η γραφειοκρατία, η διοικητική πολυπλοκότητα, το υπανάπτυκτο δίκτυο μεταφορών και επικοινωνιών και η συγκριτικά υψηλή φορολογία.
– Σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας (World Bank), απαιτούνται 16 διαφορετικές διαδικασίες και 45 ημέρες για την έγκριση λειτουργίας μιας νέας επιχείρησης στην Ελλάδα. Με βάση αυτούς τους δύο δείκτες μέτρησης της γραφειοκρατίας, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 125 θέση μεταξύ 132 χωρών. Ταυτόχρονα, το κόστος ίδρυσης μιας νέας επιχείρησης είναι ιδιαίτερα υψηλό. Το κόστος με το οποίο θα επιβαρυνθεί ένας νέος επιχειρηματίας στην Ελλάδα προσεγγίζει το 70% του κατά κεφαλήν εισοδήματός του.
– Στην ετήσια έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum) για την ανταγωνιστικότητα των εθνικών οικονομιών (2003), η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων της ως προς τη μικροοικονομική ανταγωνιστικότητα, βασικός συντελεστής της οποίας είναι η ποιότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
– Επιπλέον, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει εκμεταλλευθεί τις μοναδικές ευκαιρίες που το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης παρέχει για τον ουσιαστικό εκσυγχρονισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στο τέλος του 2003, η απορρόφηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητας ανήλθε στο 22% και εκείνη της Κοινωνίας της Πληροφορίας στο 19% της συνολικής κοινοτικής συμμετοχής.
Η ελληνική κυβέρνηση, αν και με μεγάλη χρονική υστέρηση, ανέλαβε κάποιες πρωτοβουλίες προς την ορθή κατεύθυνση των φορολογικών ελαφρύνσεων, της απλοποίησης των διαδικασιών και των αντικειμενικών ελέγχων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Τα μέτρα όμως αυτά είναι αποσπασματικά και σε αρκετές περιπτώσεις αναποτελεσματικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δεν παρατηρείται εύρυθμη λειτουργία και αποτελεσματικός συντονισμός των 13 Κέντρων Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΚΕΤΑ). Ο δεύτερος κύκλος ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις τράπεζες θα πρέπει να είναι πιο αποτελεσματικός από τον προηγούμενο. Η σύσταση του Ταμείου Εγγυοδοσίας (ΤΕΜΠΜΕ) με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση, αν και εξαγγέλθηκε καθυστερημένα, αναμένεται να υλοποιηθεί άμεσα, και πάντως η αποτελεσματικότητά του θα αξιολογηθεί στην πράξη.
Οι κατευθύνσεις μιας νέας πολιτικής
Η καλλιέργεια και η στήριξη της επιχειρηματικότητας πρέπει να είναι προτεραιότητα της νέας διακυβέρνησης. Βασικές κατευθύνσεις και άξονες πολιτικής θα πρέπει να είναι:
– Ο διοικητικός εκσυγχρονισμός του κράτους. Απαιτείται η αποκέντρωση και η ορθολογική διαχείριση του κρατικού μηχανισμού, με την ανάπτυξη τοπικών φορέων παροχής όλων των επιχειρηματικών υπηρεσιών (one stop shops). Τα κατά τόπους Επιμελητήρια θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στη συγκεκριμένη διαδικασία.
– Η απλοποίηση των διαδικασιών που απαιτούνται για τη δημιουργία και λειτουργία νέων επιχειρήσεων, με ταυτόχρονη δραστική μείωση του κόστους ίδρυσης αυτών (π.χ. η ελαχιστοποίηση των απαραίτητων δικαιολογητικών για ίδρυση επιχειρήσεων και η σταδιακή συμπλήρωση του φακέλου εντός βραχυπρόθεσμου χρονικού ορίζοντα).
– Η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας στις σχέσεις των επιχειρήσεων με το Δημόσιο.
– Η βελτίωση και απλούστευση του νομοθετικού πλαισίου και η άρση των αγκυλώσεων και των αντικινήτρων των κανονιστικών ρυθμίσεων που ισχύουν για την ίδρυση και λειτουργία των επιχειρήσεων.
– Η απλοποίηση, μακροπρόθεσμη σταθεροποίηση και αντικειμενικοποίηση του φορολογικού συστήματος, με χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον μιας 4ετίας, με ταυτόχρονη ουσιαστική μείωση των φορολογικών συντελεστών (π.χ. ουσιαστική μείωση της φορολογίας των αδιανέμητων κερδών για τις επιχειρήσεις, μείωση της προκαταβολής του φόρου κ.ά.).
– Η εκλογίκευση, διαφοροποίηση και επέκταση των αναπτυξιακών κινήτρων, με ταυτόχρονη εμπλοκή των τραπεζών στη διαδικασία.
– Η διευκόλυνση των επιχειρήσεων στην ανεύρεση κεφαλαίων και στην προσβασιμότητα στις χρηματοδοτικές πηγές. Ο τραπεζικός δανεισμός μπορεί να παραμείνει σημαντική πηγή άντλησης πόρων, πρέπει να αναζητηθούν όμως εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης (μεταξύ άλλων απαιτείται η ενίσχυση των κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου και η προσέλκυση «αγγέλων των επιχειρήσεων») για τις ταχέως αναπτυσσόμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
– Η υποστήριξη των επιχειρήσεων σε τεχνογνωσία ώστε να αξιοποιήσουν το ηλεκτρονικό εμπόριο.
– Η καλλιέργεια στην εκπαίδευση ευνοϊκού κλίματος για την καινοτομία και το «επιχειρείν» και η εναρμόνιση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στις ανάγκες της οικονομίας.
Η υιοθέτηση των ανωτέρω κατευθύνσεων πολιτικής αναμένεται να συμβάλει στην απελευθέρωση του επιχειρηματικού δυναμικού της οικονομίας, έτσι ώστε αυτή να αποτελέσει πηγή επενδύσεων, συντελεστή υψηλής και διατηρήσιμης ανάπτυξης, παράγοντα δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης, αλλά και εργαλείο για την οικονομική και κοινωνική σύγκλιση των περιφερειών της χώρας.
(1) O κ. Χρήστος Κ. Σταϊκούρας είναι λέκτορας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.