Συνήθως η μείωση κόστους -κυρίως του εργασιακού- είναι ο πρωταρχικός στόχος των επιχειρήσεων εκείνων που κάνουν χρήση του outsourcing (εργολαβία/υπεργολαβία) για την κάλυψη των αναγκών τους -εκτάκτων και παγίων. Και η πρακτική αυτή -είτε έχει εθνική εμβέλεια είτε… εκπατρίζεται σε άλλες χώρες- παρουσιάζει αύξηση με προοπτική περαιτέρω διάδοσής της. Ωστόσο, όσο περισσότερο διευρύνεται το outsourcing τόσο μεγαλώνει και ο προβληματισμός γύρω από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που συνεπάγεται, τους όρους που συνομολογούνται με τις σχετικές συμφωνίες και, κυρίως, για το μερίδιο της ευθύνης που οι επιχειρήσεις -με αυτή την εξωτερίκευση εργασιών- επιθυμούν είτε να διατηρήσουν είτε, αντιθέτως, να μετακυλήσουν στους επιλεγέντες συνεργάτες τους, ώστε να μοιράζονται μαζί τους «χαρές και λύπες» -δηλαδή κινδύνους και επιτυχίες.
Ασφαλώς στους πολλούς λόγους (αναδιοργάνωση, αλλαγή τεχνολογίας, αύξηση ανταγωνισμού κ.ά.) για τους οποίους οι επιχειρήσεις επιλέγουν το outsourcing είναι και η δυνατότητα που τους παρέχει να επιλέξουν το κατάλληλο μάνατζμεντ για δραστηριότητες που δεν άπτονται του «κορμού» των δραστηριοτήτων τους.
Παραδοσιακά -σε εθνικό επίπεδο- οι επιχειρήσεις συνήθιζαν -και εξακολουθούν- να κάνουν χρήση εξωτερικών υπηρεσιών στους τομείς ασφάλειας, μεταφορικών μέσων, νομικών υπηρεσιών, διαφήμισης, οικονομικού έλεγχου κ.ά. Πρόσφατα όμως έχει προστεθεί και η παροχή υπηρεσιών για τις τεχνολογίες της πληροφορίας, για την εκπαίδευση προσωπικού, για δημόσιες σχέσεις, ενώ αυξάνεται η τάση εξωτερίκευσης και των οικονομικών υπηρεσιών όπως και της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού.
Ερευνα από το Ινστιτούτο Εργασίας
Στη χώρα μας έρευνα για το πού βρίσκονται οι επιχειρήσεις σχετικά με το θέμα έχει πραγματοποιήσει το Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ σε συνεργασία με την «MetroAnalysis» στο πλαίσιο της ευρύτερης έρευνας για την απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις. Η ποσοτική αυτή έρευνα έγινε σε 2.016 επιχειρήσεις που επελέγησαν από πληθυσμό 87.000 επιχειρήσεων και -επιπλέον- σε 11 επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα με τις οποίες εμπλουτίσθηκε το δείγμα για καθαρά ενδεικτικούς λόγους. Κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι «η εργολαβία/υπεργολαβία είναι η συχνότερη πρακτική των επιχειρήσεων με τάσεις περαιτέρω αύξησης». Σημειώνεται επίσης ότι με την πρακτική αυτή το ήμισυ των χρηστών/επιχειρήσεων καλύπτουν πάγιες ανάγκες τους, υποκαθιστώντας έτσι σημαντικό μέρος των απασχολουμένων.
Οπως διευκρίνισε στην «Κ» ο υπεύθυνος της έρευνας, αναπληρωτής καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου, ο κ. Γιάννης Κουζής «αυτό που προέκυψε σαν συμπέρασμα ήταν ότι ο θεσμός είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Μία στις πέντε επιχειρήσεις κάνει χρήση εξωτερίκευσης εργασιών με τον χαρακτήρα της εργολαβίας, κυρίως. Η εξωτερίκευση αυτή μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Αυτό που είναι αξιοσημειωτο είναι το γεγονός ότι η χρήση της υπεργολαβίας σε έναν σημαντικό βαθμό -δηλαδή σε μια σχετική πλειοψηφία των ερωτώμενων επιχειρήσεων- αφορά την κάλυψη πάγιων αναγκών και όχι έκτακτων. Και αυτό είναι κάτι που θα χρειαστεί να το τονίσει κανείς».
Τα συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, η πρακτική αυτή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στο πεδίο των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και χρησιμοιείται από το ένα πέμπτο του δείγματος (21,8). Εντοπίζεται κυρίως σε επιχειρήσεις του τομέα των υπηρεσιών, ενώ στη βιομηχανία σημειώνεται η υψηλότερη χρήση υπεργολαβίας με συνδυασμό και των δύο επιλογών. Το 8,1% των επιχειρήσεων προσφεύγει μόνο σε άτομα /εργολάβους, το 9,3% μόνο σε επιχειρήσεις/εργολάβους, ενώ το 3,4% επιλέγει και τις δύο πρακτικές. Οσο μεγαλύτερη σε αριθμό απασχολούμενων είναι η επιχείρηση τόσο -αναλογικά- αυξανόμενη εμφανίζεται η μορφή αυτή της εξωτερικής ευελιξίας. Στις επιχειρήσεις του δείγματος που απασχολούν περισσότερα από 200 άτομα η πρακτική υπάρχει στις περισσότερες από τις μισές. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι ιδιαίτερη ανάπτυξη αυτής της μορφής ευλεξίας εκδηλώνεται σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 20 απασχολούμενους.
Ενα σημαντικό ποσοστό επιχειρήσεων (48,2%) επιλέγει το outsourcing κυρίως για την κάλυψη πάγιων αναγκών. Κατά προτεραιότητα οι επιχειρήσεις αυτές (65,3%) ανήκουν στο εμπόριο. Στη βιομηχανία την πρακτική αυτή εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό (57%,5) κάλυψης έκτακτων αναγκών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, προκύπτει ότι «η πλειοψηφία των επιχειρήσεων που προσφεύγουν στη χρήση εργολαβίας και υπεργολαβίας, καλύπτοντας σταθερές ανάγκες προσωπικού, υποκαθιστούν με αυτόν τον τρόπο θέσεις σταθερής μισθωτής απασχόλησης». Και η υποκατάσταση αυτή φαίνεται να αφορά τουλάχιστον το 64% των επιχειρήσεων/χρηστών -με δεδομένο ότι το 28% αρνήθηκε να απαντήσει στο σχετικό ερώτημα και μόλις το 8% δηλώνει κατηγορηματικά ότι η επιλογή αυτή δεν επηρεάζει το σταθερό μέγεθος απασχόλησης της επιχείρησης.
Οι συνθήκες εργασίας
Ενα άλλο σημείο που σε μεγάλο βαθμό συνδέεται με την ανάπτυξη του φαινομένου και με την εφαρμογή του στην πράξη, όπως μας το σχολίασε ο κ. Κουζής, είναι οι συνθήκες εργασίας των απασχολούμενων. «Υπάρχει ένα πρόβλημα χαμηλού επιπέδου συνθηκών εργασίας για το προσωπικό που χρησιμοποιείται με αυτές τις διαδικασίες -όπως είναι για παράδειγμα το προσωπικό φύλαξης εγκαταστάσεων, προσωπικό καθαρισμού κ.ά. Εξαρτάται, ωστόσο, από το περιεχόμενο και το είδος της συγκεκριμένης επιχείρησης. Εκεί που έχουμε να κάνουμε με χαμηλής ειδίκευσης προσωπικό, παρατηρούνται συχνότατες παραβιάσεις εργασιακών δικαιωμάτων».
Πέρα όμως από την ελληνική έρευνα, η πρακτική του outsourcing -σχετικά πρόσφατο φαινόμενο αφού η τάση διεύρυνσης στους νέους τομείς δραστηριοτήτων αυξήθηκε στη δεκαετία του ’90- συμβαίνει να βρίσκεται διεθνώς υπό την παρατήρηση και τη μελέτη τόσο των επιχειρηματικών φορέων όσο και από φορείς διοίκησης επιχειρήσεων και εξειδικευμένες εταιρείες συμβούλων. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον μη κερδοσκοπικό Οργανισμό Ερευνών The Conference Board -παγκόσμιας εμβέλειας και διεθνούς κύρους κοινωνικό σύμβουλο επιχειρήσεων- «το outsourcing είναι πλέον ένα γεγονός στη ζωή μας». Ωστοσο, τα κίνητρα για κάθε συγκεκριμένη επιχείρηση που θα το επιλέξει, οι επιπτώσεις της εφαρμογής του στο ηθικό του ανθρώπινου δυναμικού, οι προϋποθέσεις, οι όροι των συμφωνιών, οι κίνδυνοι, τα πλεονεκτήματα και τα μειονοκτηματα, όλα αυτά είναι τα συστατικά μέρη της επιτυχίας είτε της αποτυχίας του outsourcing. Αλλωστε, «το outsourcing, που οι μεν εργαζόμενοι το βλέπουν ως απειλή, ενώ οι επιχειρήσεις ως ευκαιρία, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως το «ξεφόρτωμα» των προβληματικών δραστηριοτήτων» αναφέρουν, μεταξύ άλλων, οι συγγραφείς του «Inside outsourcing: the insiders guide to managing strategic sourcing» οι Charles L. Gay και James Essinger.