Ισχυρή αύξηση της τάξεως του 65% εμφάνισαν τα κέρδη των τραπεζών το 2003, επιβεβαιώνοντας τις υψηλές προσδοκίες. Σημειώνεται ότι οι επιδόσεις των περισσοτέρων τραπεζών διαμορφώθηκαν σε επίπεδα υψηλότερα των αναμενομένων.
Σε ενοποιημένο επίπεδο τα καθαρά κέρδη μετά φόρων και μετά δικαιωμάτων μειοψηφίας των δώδεκα εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών (δεν περιλαμβάνεται η Τράπεζα της Ελλάδος) τραπεζών, διαμορφώθηκαν στα 1,15 δισ. ευρώ παρουσιάζοντας σε σχέση με αυτά του 2002 αύξηση κατά 65,4%.
Εντυπωσιακή είναι η παντοκρατορία στον κλάδο των πέντε μεγάλων τραπεζών (Εθνική, Alpha, EFG Eurobank, Εmpοriki και Πειραιώς). H συμμετοχή των 5 στα συνολικά κέρδη του κλάδου φτάνει το 95%.
H επιστροφή
Μετά τη ολοκλήρωση της δημοσίευσης των λογιστικών καταστάσεων των τραπεζών το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το 2003 σηματοδοτεί τη μεγάλη επιστροφή, αλλά και την ουσιαστική ενδυνάμωση του κλάδου:
– H κερδοφορία ενισχύθηκε κυρίως από έσοδα τραπεζικών εργασιών, ενώ περιορισμένη ήταν η συμβολή των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων.
– H δυναμική στροφή στην τραπεζική λιανική και ο εκσυχρονισμός του δικτύου και η καλύτερη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού αυξάνουν τα έσοδα και την αποδοτικότητα.
– H πολιτική συγκράτησης των δαπανών και η εν γένει περιστολή των εξόδων αρχίζουν να αποδίδουν.
– Οι περισσότερες τράπεζες προχώρησαν σε αναδιάρθρωση χαρτοφυλακίων με μείωση των ομολόγων και των repos στρέφοντας την προσοχή τους σε περισσότερο αποδοτικές τοποθετήσεις.
– H ποιότητα των δανείων βελτιώνεται με τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις να υποχωρούν ως προς το σύνολο των χορηγήσεων.
– H επέκταση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης ήδη αποδίδει τα πρώτα έσοδα, δημιουργώντας μεγάλες προσδοκίες για τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο, η σημαντικότερη εξέλιξη του 2003 για τον κλάδο ήταν η κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών οι οποίες αφήνουν οριστικά τις όποιες αρρυθμίες των προηγούμενων ετών. Πλέον βρίσκονται με ιδιαίτερα αυξημένα κεφάλαια, τα οποία διευρύνουν τις δυνατότητες κινήσεων των διοικήσεων. Με δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας πολλαπλάσιους των απαιτούμενων ορίων οι τράπεζες μπορούν απρόσκοπτα να συνεχίσουν τις προσπάθειες για την περαιτέρω ανάπτυξη της τραπεζικής λιανικής, αλλά και την υλοποίηση των φιλόδοξων κινήσεων επέκτασης στο εξωτερικό. Επίσης, η ισχυρή κεφαλαιακή βάση δημιουργεί σιγουριά στις μεγάλες τράπεζες για τη δίχως αναταράξεις ενσωμάτωση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων, αλλά και τη μελλοντική προσαρμογή στις απαιτήσεις της Βασιλείας II.
H διάθεση των ίδιων μετοχών που κατείχαν οι μεγάλες τράπεζες σε θεσμικούς επενδυτές, κίνηση που πραγματοποίησαν σχεδόν όλες οι μεγάλες τράπεζες, βοήθησε αποφασιστικά την κεφαλαιακή ενίσχυση. Επιπλέον, η απορρόφηση των θυγατρικών εταιρειών επενδύσεων χαρτοφυλακίου που πραγματοποίησαν η Alpha Bank και EFG Eurobank – Ergasias έδωσαν ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στα κεφάλαια των δύο τραπεζών. H Τράπεζα Πειραιώς βελτίωσε επίσης καθοριστικά τα κεφάλαιά της μετά την ολοκλήρωση της απορρόφησης της ETBA. Επίσης, Εθνική και Alpha Bank ωφελήθηκαν από την αναπροσαρμογή της αξίας των ακινήτων τους, κίνηση που έγινε στο πλαίσιο της προσαρμογής των μεγεθών για την υιοθέτηση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων. Ανάλογη κίνηση θα πραγματοποιήσουν και οι υπόλοιπες τράπεζες την εφετινή χρονιά.
Λειτουργικά κέρδη
Οι λογιστικές καταστάσεις του 2003 χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα προσεγμένες. Καμία τράπεζα δεν εμφανιζει υψηλά χρηματοοικονομικά αποτελέσματα και εντυπωσιακή είναι η κυριαρχία των επαναλαμβανόμενων εσόδων. Το ποσοστό των οργανικών εσόδων στο σύνολο των εσόδων για τις 5 μεγάλες τράπεζες κυμαίνεται από το 90,3% (Ομιλος Πειραιώς) μέχρι το 97,2% (EFG Eurobank), ενώ η βασική πηγή εσόδων που φτάνει το 70% των συνολικών εσόδων ήταν το καθαρό επιτοκιακό αποτέλεσμα.
Εχοντας βιώσει οδυνηρά τις υπερβολές του 1999 οι τράπεζες φαίνεται ότι αποφάσισαν να… εξορίσουν οριστικά τα έσοδα από χρηματοοικονομικά αποτελέσματα. Τα επιτελεία των τραπεζών έχουν αποφασίσει ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσουν άλλη φορά μη επαναλαμβανόμενα έσοδα ως βασική πηγή εσόδων, αυξάνοντας ευκαιριακά την κερδοφορία τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σχεδιασμός των τραπεζών για τη μελλοντική εξέλιξη των μεγεθών τους στηρίζονται σε έσοδα από καθαρά λειτουργικές δραστηριότητες, έχοντας θέση ως υπόθεση εργασίας ότι το Χρηματιστήριο Αθηνών τα επόμενα χρόνια είτε θα παραμείνει στάσιμο είτε θα αποκομίσει μικρά κέρδη.
Τα έσοδα από τραπεζικές εργασίες είναι αυτά που στηρίζουν τις προσδοκίες για το μέλλον. H μεγέθυνση και τα κέρδη αναμένεται να τροφοδοτηθούν από την περαιτέρω ανάπτυξη της τραπεζικής λιανικής, προοπτική που θεωρείται αναπόδραστη, δεδομένης της εν γένει χαμηλής διείσδυσης του τραπεζικού συστήματος στη χώρα μας. Τα στελέχη των τραπεζών αισιοδοξούν ότι η ανάπτυξη των τραπεζικών εργασιών την επόμενη πενταετία μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε υπερδιπλασιασμό των μεγεθών των τραπεζών (αύξηση αποκλειστικά σε αυτοδύναμη ανάπτυξη). Ωστόσο, η αισιοδοξία έχει ορίζοντα μεγαλύτερο των πέντε ετών, καθώς μετά το διάστημα αναμένεται να «ωριμάσουν» οι επενδύσεις στα Βαλκάνια και να λειτουργήσουν σε πλήρη «απόδοση».
Η αύξηση των λειτουργικών εσόδων σε συνδυασμό με τη συγκράτηση των δαπανών κάνουν τη διαφορά στο τελικό αποτέλεσμα. H συγκράτηση των δαπανών και ο περιορισμός των εξόδων είναι μια προσπάθεια που εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη. H προσπάθεια ξεκίνησε το 2000 με το «πάγωμα» προσλήψεων, την εφαρμογή προγραμμάτων εθελουσίας αποχώρησης εργαζομένων και εν γένει της περιστολής των δαπανών και το 2003 πιστώθηκαν τα πρώτα οφέλη της προσπάθειας.
Ωστόσο, η παραπάνω διαπίστωση δεν αφορά τους πάντες. H Εμπορική Τράπεζα, αν και έχει βελτιώσει την εικόνα της σε σχέση με τις προηγούμενες χρήσεις, εξακολουθεί να διαθέτει το 44,9% των εσόδων της σε δαπάνες προσωπικού. Πλησιέστερα στις ιδιωτικές βρίσκεται η Εθνική Τράπεζα, ωστόσο και οι τρεις μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες εμφανίζουν σχέση δαπανών προσωπικού ως προς τα έσοδα μικρότερη του 30%.