Μάιος του 2003. H πολυεθνική Schiesser αποφασίζει να κλείσει το εργοστάσιο κοπής – ραφής εσωρούχων στην Ελλάδα και να μεταφέρει το παραγωγικό της τμήμα στην Ασία. H απόφαση αιφνιδιάζει τις 500 εργάτριες, τα συνδικάτα και την κυβέρνηση.
Οι αιτίες αποχώρησής της, έτσι όπως διατυπώθηκαν τότε από τον L. Brcher, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας, σε συνέντευξή του στην «K», απλώς προετοίμαζαν για τα λουκέτα που έβαλαν εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου τους μήνες που ακολούθησαν από τότε μέχρι σήμερα. «Ενας μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα αντιστοιχεί στους μισθούς 12, ίσως και περισσότερων, εργατών στην Κίνα. O στόχος μας είναι να αποχωρήσουμε από τις ακριβές χώρες. Είμαστε παραγωγοί και όσο καπιταλιστικό και αν ηχεί στα αυτιά σας, παράγουμε όταν έχουμε πωλήσεις και με τις πωλήσεις πρέπει να έχουμε κέρδη. Δεν μπορείς να κλείνεις τα μάτια στην πραγματικότητα».
Ομως, η πολιτεία, η κοινωνία, τα συνδικάτα και τα κόμματα συνέχισαν να κλείνουν τα μάτια. Περιορίστηκαν σε ξόρκια για το «κινεζικό σύνδρομο», και σε επιδοματικές ενέσεις για επιχειρήσεις που είχαν κλείσει τον κύκλο ζωής τους.
Το νέο κύμα
Σήμερα, μπροστά στο νέο κύμα χρεοκοπίας και δυσπραγίας που επιδεικνύουν εκατοντάδες επιχειρήσεις -και όχι μόνο στον κλάδο του ιματισμού- είναι σαφές ότι αυτό που συνεβη πριν από 2 χρόνια, με το κλείσιμο της Σίσερ, ήταν η αρχή του τέλους για τους κλάδους και τις επιχειρήσεις που δεν κατόρθωσαν να εκσυγχρονιστούν, που παρέμεναν δέσμιες του ακριβού κόστους εργασίας και δεν επιχείρησαν να συνδεθούν με τις εξαγωγές. Εξαρτήθηκαν είτε από το βραχυπρόθεσμο οφέλος των κρατικών επιδοτήσεων στην απασχόληση είτε από την υπέρογκη τραπεζική υποστήριξη. Και άλλες είχαν την τύχη να υποπέσουν σε διοικήσεις που ανάλωναν τα κεφάλαια στην πολυτελή διαβίωση των στελεχών τους.
Η κάθοδος της άλλοτε κραταιάς καπνοβιομηχανίας KEPANH, η Sex Form, τα Κλωστήρια Ναούσης, η Fanco, τα Κλωστήρια Πρεβέζης, οι όμιλοι Πουλιάδης και Ράδιο Κορασίδης, η ΔΑΝΕ, η Δυναμική Ζωής, οι εταιρίες Ηλιάδης και Καματάκης, η Θεμελιοδομή, περίπου το 90% των κατασκευαστικών, καθώς και εκατοντάδες Βαφεία, είναι μόνο ορισμένες από τις επιχειρήσεις που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο απασχολούν την επικαιρότητα, λόγω της έλλειψης ρευστότητας, των απολύσεων, των καθυστερήσεων στα δεδουλευμένα ή των χρεοκοπιών. Οι τριμερείς συσκέψεις στο γραφείο του υφυπουργού Απασχόλησης κ. Γερ. Γιακουμάτου είναι καθημερινο φαινόμενο. O ΟΑΕΔ προετοιμάζει προγράμματα στήριξης για διάφορες κατηγορίες υπό απόλυση εργαζομένων, ενώ τις προθέσεις επιχειρηματιών επιχειρεί να διαγνώσει ο υπουργός Απασχόλησης κ. Π. Παναγιωτόπουλος σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, όπως έγινε πρόσφατα στη συνάντηση που είχε με τον κ. Στασινόπουλο των Σωληνουργείων Κορίνθου και όπως πρόκειται να γίνει εντός της εβδομάδος με τον κ. Αργυρό των Κλωστηρίων Πρεβέζης.
Καθώς η παραγωγική βαση της κλωστοϋφαντουργίας μοιάζει να απομακρύνεται με ταχύτατους ρυθμούς από την Ευρώπη, στην Ελλάδα, οι 5.000 (κατ’ εκτίμησιν) μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις που έκλεισαν την τελευατία 5ετία, αποδεικνύουν ότι συντελείται μια νέα φάση αναδιάρθρωσης στην ελληνική οικονομία. Οι αργοί ρυθμοί της μοιάζουν να προσαρμόζονται σε αυτό το λίγο που μπορεί να δώσει το ελλιπές κράτος πρόνοιας στη χώρα μας, στους εργαζόμενους που δεν γνωρίζουν να κάνουν τίποτε άλλο παρά να εργάζονται στους παραδοσιακούς κλάδους της μεταποίησης. Οι συντελούμενες αλλαγές είναι εμφανείς και αλλού. Σε χώρους που έμοιαζαν απροσπέλαστοι από τα εκάστοτε κρισιακά φαινόμενα της αγοράς, όπως είναι και ο τομέας των MME. Ενδεικτικός ο χώρος των ιδιωτικών ραδιοσταθμών, για τους οποίους φαίνεται ότι εξαντλήθηκε το μοντέλο «ειδησεογραφικής παραγωγής» που καθιερώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Σωρευτικά είναι και τα στοιχεία της αναπόφευκτης αναδιάρθρωσης που έπεται στον τομέα των τηλεοπτικών επιχειρήσεων.
Δημιουργική καταστροφή
Ολα αυτά όμως κρύβουν μέσα τους και μια νέα δυναμική, καθώς ο κύκλος που κλείνει συνοδεύεται πάντα από συγχωνεύσεις, εξαγορές και νέες δραστηριότητες. Το δύσκολο αλλά εξαιρετικά σημαντικό, κάθε φορά, είναι να διακρίνει κανείς αυτό το νέο που αναδύεται μέσα από τη «δημιουργική καταστροφή» των επιχειρήσεων και να προσαρμοστεί σε αυτό.
Δυστυχώς, τα περισσότερα συνδικάτα δεν αντιλαμβάνονται τον νομοτελειακό χαρακτήρα που έχουν συχνά οι εξελίξεις στην οικονομία. Στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης αυτοσυντήρησης και προφύλαξης των μελών τους από τις δυνάμεις της αγοράς αποφεύγουν τη διάγνωση του νέου και περιορίζονται σε αιτήματα για τη συντήρηση μιας παραγωγικής δομής που έχει ήδη περάσει στις σελίδες της οικονομικής ιστορίας.