Οι δημογραφικές αλλαγές, που η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης προκαλεί, αναδεικνύονται σε κεντρικό προβληματισμό για έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του νεοσύστατου Adecco Institute, ο δημογραφικός δείκτης αποτελεί ένα νέο τρόπο μέτρησης της επιχειρηματικής απόδοσης των επιχειρήσεων, καθώς η «δημογραφική ευεξία» αναδεικνύεται σε βασική παράμετρο που καθορίζει την υγιή διάρθρωση ενός οργανισμού, αλλά και τη δυνατότητά του να προσαρμοστεί στις αλλαγές που έρχονται. Τι συνεπάγεται όμως αυτή η παράμετρος;
Σε 2.500 εταιρείες
Πρόκειται για τον δείκτη δημογραφικής κατάστασης (demographic fitness index) της επιχείρησης, που σκοπό έχει να μετρήσει την ετοιμότητα των επιχειρήσεων στους εξής τομείς: τη διαχείριση καριέρας, τη διά βίου μάθηση, και τη διαχείριση υγειονομικής περίθαλψης, γνώσεων και ηλικιακής διαφοράς. Στην έρευνα που πραγματοποίησε το Adecco Institute, με θέμα «Waking Up to Europe’s Demographic Challenge: The Deomographic Fitness Survey 2006», συμμετείχαν 2.500 επιχειρήσεις εκπροσωπώντας ισότιμα τη βιομηχανία, το εμπόριο και τις υπηρεσίες, από τις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία), εκ των οποίων τουλάχιστον οι μισές έχουν ετήσια έσοδα άνω των 50 εκατ. ευρώ. Οι επιχειρήσεις αυτές, συνολικά, κατέταξαν το δημογραφικό πρόβλημα της Ευρώπης στην τρίτη θέση στη λίστα με τις προκλήσεις με τις οποίες οι ευρωπαϊκές εταιρείες έρχονται αντιμέτωπες – στη Γερμανία, ωστόσο, βρίσκεται στη δεύτερη θέση των σημαντικότερων επερχόμενων προκλήσεων. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η παγκοσμιοποίηση και ό,τι αυτή συνεπάγεται, στη δεύτερη η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας, ενώ στην τέταρτη θέση βρίσκεται η αδυναμία πρόβλεψης των πολιτικο-οικονομικών συνθηκών. Ωστόσο, παρόλο που οι επικεφαλής των οργανισμών αυτών αναγνωρίζουν τη σημασία του δημογραφικού προβλήματος, η έρευνα του Adecco Insti-tute υπογραμμίζει ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν έχουν κάνει καν κάποια χαρτογράφηση της ηλικιακής διαστρωμάτωσης των στελεχών τους και, ακόμη λιγότερο, δεν είναι καν σε θέση να προβλέψουν πώς θα εξελιχθεί το ανθρώπινο δυναμικό τους στο μέλλον.
Ειδικότερα, μόλις το ένα τρίτο των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν «πλήρως αναλύσει» την ηλικιακή δομή των στελεχών τους, ενώ περίπου 40% δηλώνει ότι έχει κάνει κάποιου είδους ανάλογη έρευνα σε ό,τι αφορά μεμονωμένα τμήματα της εταιρείας. Οπως είναι αναμενόμενο, οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις δείχνουν να είναι λίγο καλύτερα οργανωμένες σε σχέση με τις μικρότερες, ενώ σε επίπεδο εθνικότητας οι βρετανικοί οργανισμοί δείχνουν να είναι οι καλύτερα προετοιμασμένοι μεταξύ των πέντε, με τις ισπανικές εταιρείες να υπολείπονται, υποτιμώντας τη σημασία του προβλήματος. Σε ό,τι αφορά τα συγκεκριμένα κριτήρια μέτρησης που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα του Adecco Institute, προκύπτει ότι λίγες εταιρείες προσφέρουν επαρκώς ευρεία κλίμακα εργαλείων διαχείρισης καριέρας, ενώ ακόμη λιγότερα στελέχη δείχνουν να τα αξιοποιούν, κυρίως όσοι είναι κάτω των 45 ετών. Επίσης, οι επιχειρήσεις του δείγματος προσφέρουν μεν συνεχή εκπαίδευση στο ανθρώπινο δυναμικό τους, ωστόσο μόλις το 50% εμφανίζεται διατεθειμένο να την αξιοποιήσει. Παράλληλα, ενώ οι επιχειρήσεις συχνά διαθέτουν τα βασικά εργαλεία διαχείρισης της γνώσης και αντιλαμβάνονται την τεχνική εξειδίκευση που χρειάζεται, οι περισσότερες από αυτές δεν γνωρίζουν ποια στελέχη είναι εξειδικευμένα ή ποιος διαθέτει εξειδίκευση σε ποιον τομέα… Είναι ενδεικτικό εξάλλου το γεγονός ότι ελάχιστες επιχειρήσεις έχουν με σαφήνεια αποτιμήσει την αξία των γνώσεων που το εκάστοτε στέλεχος διαθέτει, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να γνωρίζουν το «γνωστικό κενό» που θα δημιουργηθεί όταν αυτό το στέλεχος αποχωρήσει.
Προγράμματα υγείας
Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι η διαχείριση της υγειονομικής περίθαλψης είναι ώριμη για αλλαγή στην Ευρώπη. Ωστόσο, λίγες επιχειρήσεις προχωρούν πέρα από τα βασικά υποχρεωτικά προγράμματα υγείας (π.χ. ένα ετήσιο τσεκ απ), στην προσφορά μακροπρόθεσμων εργαλείων υγείας, όπως είναι πρωτοβουλίες για τη μείωση του στρες ή ακόμη και συμβουλές διατροφής και τρόπου ζωής. Το σημαντικότερο ωστόσο από τα συμπεράσματα της έρευνας αφορά το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις δεν κάνουν τίποτα (ή σχεδόν τίποτα) προκειμένου να προάγουν μια δυναμική κουλτούρα αμοιβαίας εκτίμησης, καθοδήγησης και μεταβίβασης δεξιοτήτων στον πυρήνα του ανθρώπινου δυναμικού τους (junior/senior round-tables). Το στοιχείο αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμης σημασίας, τη στιγμή που μιλάμε για γήρανση του πληθυσμού και ενδεχόμενη στελεχική ανεπάρκεια, και επομένως όφειλε να αναδεικνύεται σε προτεραιότητα.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων αρκείται στον σεβασμό των νομικών επιταγών αναφορικά με την ηλιακή διαφοροποίηση και τυπικά συμπεριφέρεται το ίδιο σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Η ίδια έρευνα επισημαίνει, τέλος, ότι ο σχεδιασμός αλλά και η εφαρμογή μέτρων πρόληψης στο δημογραφικό θέμα δεν σχετίζονται τόσο με το «να αισθάνονται όλοι καλά» όσο με καθαρά οικονομικά αποτελέσματα. Υπογραμμίζεται μάλιστα ότι καλύτεροι δημογραφικοί δείκτες μπορούν να συμβάλουν κατά 20% στην ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και την παραγωγικότητα – δηλαδή να συμβάλουν άμεσα στην πραγματική επιχειρηματική επιτυχία. Με αυτά τα δεδομένα, το πιο επικίνδυνο στοιχείο, σύμφωνα με την έρευνα της Adecco, βρίσκεται στο γεγονός ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις της Ευρώπης αντιμετωπίζουν τον προγραμματισμό του ανθρώπινου παράγοντα με τρόπο αναποτελεσματικό, τη στιγμή που η πρόκληση που οι δημογραφικές αλλαγές συνεπάγονται είναι άμεση και αφορά το σύνολο των επιχειρήσεων. Το έλλειμμα αυτό δύναται να καταστεί τροχοπέδη, εμποδίζοντας την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Η έρευνα του Adecco Institute προβλέπεται να διενεργείται σε ετήσια βάση, προκειμένου να διαμορφώσει ένα εργαλείο μέτρησης της ευρωπαϊκής προόδου στη διαχείριση της δημογραφικής κατάστασης, αλλά και να σφυγμομετρήσει τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται εκ μέρους των επιχειρήσεων.