Επίδειξη δύναμης πραγματοποίησαν (και) στο πρώτο εξάμηνο του 2007 οι τράπεζες παρουσιάζοντας κερδοφορία ρεκόρ και ισχυρή αύξηση μεγεθών, καταλαμβάνοντας με ευκολία τα πρωτεία μεταξύ των εισηγμένων.
Στην πραγματικότητα η εικόνα της κερδοφορίας των εισηγμένων εταιρειών στο πρώτο εξάμηνο παρουσιάζει μια έντονη διχοτόμηση: τις τράπεζες παντοκράτειρες και όλους τους άλλους να ακολουθούν. Από την μια πλευρά, η εκτυφλωτική εικόνα των τραπεζών και από την άλλη όλες τις υπόλοιπες εισηγμένες να παρακολουθούν με… φθόνο -και από μεγάλη απόσταση- την ισχυρή ανάπτυξη και την εντυπωσιακή κερδοφορία του τραπεζικού κλάδου.
Μόνο τα κέρδη της Εθνικής Τράπεζας διαμορφώθηκαν στα 878 εκατ. ευρώ και αντιστοιχούν στη συνολική αθροιστική κερδοφορία του OTE (277 εκατ. ευρώ), της Coca Cola HBC (221,7 εκατ. ευρώ), των Ελληνικών Πετρελαίων (181,1 εκατ. ευρώ), της Τιτάν (124,5 εκατ. ευρώ) και της ΔΕΗ (99,4 εκατ. ευρώ)!
Τα συνολικά κέρδη των τεσσάρων μεγάλων τραπεζών -Εθνική, Eurobank, Alpha, Πειραιώς- στο πρώτο εξάμηνο διαμορφώθηκαν στο εντυπωσιακό επίπεδο των 2,1 δισ. ευρώ δημιουργώντας μια χαοτική απόσταση από οποιονδήποτε άλλο επιχειρηματικό κλάδο. Αν δε προστεθούν και τα κέρδη των τραπεζών μεσαίου μεγέθους, όπως η Marfin Popular Bank, η Τράπεζα Κύπρου, η Εμπορική Τράπεζα, η Αγροτική Τράπεζα και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο που διαμορφώθηκαν σε 870 εκατ. ευρώ, τότε η απόσταση από το σύνολο όλων των εισηγμένων εταιρειών λαμβάνει αστρονομικές διαστάσεις!
Η λιανική τραπεζική
Ομως πού οφείλεται η υπερκερδοφορία των τραπεζών και η θεαματική ανάπτυξή τους; Τη βάση των επιτευγμάτων των τελευταίων ετών αποτελεί η εγχώρια αγορά: η απελευθέρωση της τραπεζικής λιανικής τη δεκαετία του 1990 δημιούργησε μια νέα μεγάλη και διψασμένη για χρηματοδότηση αγορά. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα στεγαστικά δάνεια το 1995 ήταν 3,6 δισ. ευρώ και σήμερα φτάνουν τα 58,3 δισ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1,528%. Αντίστοιχα στην καταναλωτική πίστη το 1995 οι χορηγήσεις ήταν μόλις 1,2 δισ. ευρώ και σήμερα ξεπερνούν τα 27,7 δισ. ευρώ σημειώνοντας σε κάτι παραπάνω από 10 χρόνια αύξηση κατά 2,209%. Πέραν της ανάδυσης μιας παρθένας αγοράς, οι τράπεζες είχαν και την τύχη στο πλευρό τους: η απελευθέρωση συνέπεσε με μια περίοδο πτωτικής πορείας των επιτοκίων που τα οδήγησαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα καταστώντας τον τραπεζικό δανεισμό ιδιαίτερα ελκυστικό.
Μεγάλες επενδύσεις
Το δεύτερο σημείο που κάνει τη μεγάλη διαφορά, και το οποίο σιγά σιγά μετατρέπεται σε δύναμη-οδηγό της ανάπτυξης του κλάδου, είναι το εξωτερικό και οι μεγάλες επενδύσεις που έχουν πραγματοποιήσει οι εγχώριες τράπεζες στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Από νωρίς κινήθηκαν τολμηρά, επένδυσαν σημαντικά κεφάλαια και σήμερα έχουν ισχυρή παρουσία σε μια μεγάλη γεωγραφική έκταση που οριοθετείται βόρεια από την Ουκρανία και την Πολωνία, περιλαμβάνει όλες τις χώρες των Βαλκανίων, την Τουρκία και φτάνει μέχρι την Αίγυπτο και ήδη θερίζουν τους πρώτους καρπούς.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 40% των (υπερ) κερδών της Εθνικής Τράπεζα στο εξάμηνο είναι κέρδη από τις δραστηριότητες στο εξωτερικό. Τα κέρδη από την Τουρκία, όπου η Εθνική εξαγόρασε τη Finansbank, ανήλθαν σε 244 εκατ. ευρώ συνεισφέροντας το 31% της κερδοφορίας του εγχωρίου ομίλου! Eurobank και Πειραιώς καταγράφουν επίσης υψηλές επιδόσεις από τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό και με κύριο στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας τους εκτός Ελλάδας προχωρούν σε μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου. Οι δραστηριότητες στο εξωτερικό είναι αυτές που διατηρούν τα επιτοκιακά περιθώρια σε… χρυσοφόρα επίπεδα, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες από την ένταση του ανταγωνισμού στην εγχώρια αγορά.
Από την άλλη πλευρά, η κερδοφορία-ρεκόρ των τραπεζών επηρεάζεται καθοριστικά και από έκτακτους παράγοντες, όπως η πώληση συμμετοχών. Η Εθνική λογιστικοποίησε στο πρώτο εξάμηνο κέρδη περίπου 100 εκατ. ευρώ από την πώληση της συμμετοχής της στην ΑΓΕΤ Ηρακλής, όπως επίσης η Πειραιώς από την πώληση του πακέτου μετοχών της Τράπεζας Κύπρου και η Alpha Bank από την πώλησης της ασφαλιστικής εταιρείας του ομίλου. Πρόκεται για κέρδη πολλών εκατομμυρίων, τα οποία συμβάλλουν τα μέγιστα στη δημιουργία της μαγικής εικόνας του κλάδου, ωστόσο είναι κέρδη μη επαναλαμβανόμενα.
Επίσης, σημαντική ώθηση στην κερδοφορία του κλάδου δίνουν κατά χρηματοοικονομικά αποτελέσματα, λόγω των εξαιρετικών συνθηκών στην εγχώρια και τις διεθνείς αγορές τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο πρόκειται επίσης για κέρδη μεγάλης μεταβλητότητας τα οποία θα μπορούσαν να περιοριστούν δραστικά αν αλλάξουν οι συνθήκες στις αγορές.
Το βέβαιο είναι ότι οι τράπεζες μεθυσμένες από την επιτυχία τους δίνουν μεγάλη έμφαση στην επίτευξη υψηλών βραχυπρόθεσμων αποτελεσμάτων. Ασφαλώς η πίεση των ξένων είναι μεγάλη, ωστόσο στελέχη τραπεζών υπογραμμίζουν μια αναντιστοιχία μεταξύ της εντυπωσιακής κερδοφορίας και ανάπτυξης και της υστέρησης σε κρίσιμους τομείς, όπως η ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας των χαρτοφυλακίων δανείων (οι εγχώριες τράπεζες εμφανίζουν διπλάσιες καθυστερήσεις από τις ευρωπαϊκές), οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και υποδομές (που θα κρίνουν την ανταγωνιστικότητα των εγχωρίων τραπεζών στο μέλλον) και η προετοιμασία για τη διαχείριση της εποχής όπου η ωρίμαση της εγχώριας αγοράς θα συμπέσει με μια περίοδο εξασθένησης των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Δηλαδή μιας εποχής που οι τράπεζες θα έχουν να διαχειριστούν εν πολλοίς μόνο προβλήματα και μάλιστα σε μια αγορά όπου τράπεζες και νοικοκυριά δεν έχουν βιώσει και δεν έχουν αντιμετωπίσει ποτέ περιόδους οικονομικής ύφεσης.
Τα υπερκέρδη και οι εξαιρέσεις
Η εντυπωσιακή εικόνα του κλάδου ωστόσο περιλαμβάνει και ορισμένες εξαιρέσεις. Εκτός κλίματος φαίνεται πως βρίσκονται οι υπό γαλλική διοίκηση τράπεζες, δηλαδή η Emporiki Bank και η Geniki Bank, οι οποίες εξαγοράστηκαν η πρώτη το 2006 από την Credit Agricole και η δεύτερη το 2004 από τη Societe Generale.
Η Emporiki, κόντρα στο κλίμα, εμφάνισε σημαντική υποχώρηση κερδών σε ποσοστό 33%, ενώ η Geniki Bank για άλλη μια περίοδο παρουσίασε σημαντικές ζημιές. Η Emporiki υλοποιεί ένα μεγάλο πρόγραμμα αναδιοργάνωσης και ακόμα είναι πολύ πρόωρο να κριθεί για τις επιδόσεις της.
Αντίθετα απογητευτική -τουλάχιστον από πλευράς κερδοφορίας και αύξησης μεγεθών- είναι η εικόνα της Geniki Bank, η οποία φαίνεται αδύναμη να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στον κλάδο. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα η SocGen προχώρησε σε ριζική αναδόμηση της διοικητικής πυραμίδας της Geniki, ενώ είναι σαφές ότι το μέγεθος των προβλημάτων της τράπεζας ήταν κατά πολύ μεγαλύτερα των αρχικών εκτιμήσεων των Γάλλων.
Με ρυθμούς χαμηλότερους, των αντίστοιχων των μεγάλων τραπεζών, κινούνται και οι περισσότερες από τις μικρού μεγέθους τράπεζες, στοιχείο που ασκεί πιέσεις για τη δημιουργία μεγαλύτερων και ισχυρότερων σχημάτων.