Φόβοι για αύξηση του ποσοστού των δανείων που βρίσκονται σε καθυστέρηση κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών στην αγορά, εκφράζει η Τράπεζα της Ελλάδος, που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Από την πλευρά του πιστωτικού συστήματος, η μείωση της ρευστότητας και η απαξίωση του εργαλείου των τιτλοποιήσεων, τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία, στρέφουν τις τράπεζες στις καλυμμένες ομολογίες (covered bonds), ένα νέο εργαλείο που εμφανίζεται, ως πιο «σοφιστικέ» πηγή άντλησης χρήματος.
Η δυνατότητα των τραπεζών να προσφεύγουν σε αυτού του είδους το δανεισμό, έχει προβλεφθεί σε πρόσφατο νόμο του υπουργείου Οικονομίας με τον οποίο ενσωματώθηκε η οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις της Βασιλείας και σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας που χρειάζονται οι ελληνικές τράπεζες, η Τράπεζα της Ελλάδος, ετοιμάζει μέχρι το τέλος του μήνα, τη σχετική πράξη που θα καθορίζει τους όρους έκδοσης αυτών των τίτλων. Χαρακτηριστικό αυτής της μορφής δανεισμού είναι το γεγονός ότι η έκδοση του ομολόγου δεν συνεπάγεται την απαλοιφή του από τα στοιχεία του ενεργητικού, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των τιτλοποιηθέντων δανείων, που με την έκδοση του σχετικού τίτλου, δεν εμφανίζονται πλέον στο χαρτοφυλάκιο της τράπεζας. Τα καλυμμένα ομόλογα εμφανίζονται ως εναλλακτική και αξιόπιστη μορφή δανεισμού, καθώς είναι πλήρους εξασφάλισης, ενσωματώνουν αυστηρότερους κανόνες έκδοσης του σχετικού τίτλου και αγοράζονται συνήθως από ασφαλιστικά Ταμεία, αλλά και από κεντρικές τράπεζες, που τα χρησιμοποιούν ως εγγυήσεις. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία απαιτούν δυναμική διαχείριση, στον βαθμό που αν κάποιο δάνειο, αποδειχθεί επισφαλές, απαιτείται η αντικατάστασή του.
Οι καθυστερήσεις
Σε ό,τι αφορά τις καθυστερήσεις, οι φόβοι του κεντρικού πιστωτικού ιδρύματος πηγάζουν κυρίως από τη δευτερογενή επίδραση που έχουν οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή αγορά στη χώρα μας και την αύξηση του κόστους δανεισμού των ελληνικών τραπεζών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κρίσιμο διάστημα της κρίσης, οι ελληνικές τράπεζες έφτασαν να δανείζονται με επιτόκια που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπέρασαν το 4,70%, ενώ επισήμως το βασικό επιτόκιο αναχρηματοδότησης στην Ευρωζώνη ήταν 4%.
Φόβοι εκφράζονται επίσης από την επιδείνωση της θέσης των νοικοκυριών που ήταν, βάσει της έρευνας που έχει πραγματοποιήσει στο παρελθόν το κεντρικό πιστωτικό ίδρυμα, σε οριακή θέση, καθώς η επίπτωση της αύξησης του κόστους του εξυπηρέτησης των δανείων τους, μετά τη σταδιακή άνοδο των ευρωπαϊκών επιτοκίων κατά 2 μονάδες, δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Η αναταραχή που έχει προκληθεί και η οποία έχει ως βασικότερη επίπτωση τη μείωση της ρευστότητας, αποτελεί τροχοπέδη στην προσπάθεια του κεντρικού πιστωτικού ιδρύματος να περιορίσει τις καθυστερήσεις ως ποσοστό του συνολικού χαρτοφυλακίου των δανείων και οι οποίες είναι σε διπλάσια σχεδόν επίπεδα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
Τα στοιχεία του εξαμήνου δείχνουν οριακή μείωση στο 5,3% από το 5,6% του ποσοστού των δανείων που είναι σε καθυστέρηση, αλλά με παράλληλη μείωση του ποσοστού των καθυστερήσεων για τα καταναλωτικά δάνεια, ενώ αντίθετα οι καθυστερήσεις στα στεγαστικά παρουσίασαν οριακή έστω αύξηση. Σε κάθε περίπτωση τα ποσοστά αυτά παραμένουν σε διπλάσια επίπεδα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, όπου το μέσο επίπεδο των καθυστερήσεων είναι 5,5% περίπου, ενώ η κρίση ανακόπτει την προσπάθεια περαιτέρω αποκλιμάκωσης, που επιχειρεί να επιβάλει η ΤτΕ.
Το κεντρικό πιστωτικό ίδρυμα φέρεται να ανησυχεί για την ένταση του ανταγωνισμού, που παρά τη γενικευμένη αναταραχή, καλά κρατεί και οδηγεί σε μη ορθολογική τιμολόγηση του κινδύνου από την πλευρά των ελληνικών τραπεζών. Τα δεδομένα έχουν διαφοροποιηθεί και αυτό δεν μπορεί παρά να έχει επίπτωση στα κριτήρια δανεισμού που υιοθετούν οι τράπεζες και τα οποία θα πρέπει να γίνουν αυστηρότερα και επιλεκτικότερα.
Οι τιτλοποιήσεις
Σε ό,τι αφορά τις τιτλοποιήσεις, πηγές από τις ίδιες τις τράπεζες κάνουν λόγο για αποδυνάμωση του εργαλείου, τουλάχιστον στην τρέχουσα συγκυρία. Αν και οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν έκθεση σε δάνεια subprime δάνεια, «κανείς αυτή την περίοδο δεν μιλά σοβαρά για προσφυγή σε τιτλοποίηση», επισημαίνουν χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι τιτλοποιήσεις των επιχειρηματικών δανείων ήταν στο τέλος Μαΐου στα 2,7 δισ. ευρώ, ενώ στα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια ήταν 3,7 δισ. και 975 χιλιάδες ευρώ αντίστοιχα. Στα ποσά αυτά θα πρέπει να προστεθούν και δύο μεγάλες τιτλοποιήσεις δανείων στις οποίες προχώρησαν στις αρχές του καλοκαιριού η Efg Eurobank και η Τράπεζα Πειραιώς, κατά 1,5 δισ. ευρώ και 1,2 δισ. ευρώ, αντίστοιχα, διευρύνοντας το χαρτοφυλάκιο των σχετικών τίτλων.