Η εποχή της απλόχερης τραπεζικής χρηματοδότησης, με μικρές ή και καθόλου εξασφαλίσεις, τελείωσε. Τα βραχυπρόθεσμα δάνεια και οι αλληλόχρεοι λογαριασμοί, με μικρές ή χωρίς εξασφαλίσεις, έδωσαν τη θέση τους σε μακροπρόθεσμα δάνεια με επιπλέον εξασφαλίσεις και σε κλείσιμο των γραμμών πίστωσης για κεφάλαια κίνησης.
Ο ανταγωνισμός των τραπεζών για το ποιο πιστωτικό ίδρυμα θα δώσει τα περισσότερα δάνεια μετατράπηκε σε αιτήματα από την πλευρά των επιχειρήσεων για πάγωμα και για ρύθμιση χρεών. Σήμερα οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται περισσότερο από φυσικά πρόσωπα (μέτοχοι, εταίροι) και από προμηθευτές (αγορές με πίστωση και μεταχρονολογημένες επιταγές), ενώ υπηρεσίες από το «κυνήγι οφειλών» (factoring) και πώληση, με ταυτόχρονη επαναμίσθωση, ακινήτων (sale and lease back) γνωρίζουν άνθηση.
Συμπεράσματα
Τα παραπάνω συμπεράσματα προκύπτουν από ειδική μελέτη που εκπόνησε ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ανωτάτων Στελεχών Διαχείρισης Πιστωτικών Κινδύνων και από στοιχεία της ICAP, συγκρίνοντας την πολιτική της τραπεζικής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων πριν και μετά την κρίση. Για τον σκοπό αυτό μελετήθηκε ένα δείγμα 14.577 -κυρίως μικρομεσαίων- επιχειρήσεων από όλους τους κλάδους. Τα βασικά συμπεράσματα είναι τα εξής:
Πρώτον, μειώθηκε συνολικά η δανειακή επιβάρυνση των επιχειρήσεων μετά το 2008 και μέχρι σήμερα.
Δεύτερον, αυξήθηκε ο μακροπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός και μειώθηκε σχεδόν ισόποσα ο βραχυπρόθεσμος.
Τρίτον, τα κριτήρια της τραπεζικής χρηματοδότησης έγιναν πιο αυστηρά. Σήμερα οι τράπεζες χρησιμοποιούν τα λεγόμενα «σημεία συναγερμού» προκειμένου να επαναπροσδιορίζουν κάθε φορά την πιστοληπτική ικανότητα των δανειοληπτών.
Οταν παρατηρούνται μεμονωμένα «σημεία», τότε η επιχείρηση απλώς παρακολουθείται ή αποφεύγεται η επέκταση της υφιστάμενης χρηματοδότησης. Οταν παρατηρούνται περισσότερα ή μόνιμου χαρακτήρα ή συνδυάζονται με ληξιπρόθεσμες οφειλές, τότε η πίστωση διακόπτεται.
Αξιοσημείωτη επίσης είναι η διάκριση μεταξύ νέου και υφιστάμενου πελάτη. Αν μία επιχείρηση είναι ήδη πελάτης της τράπεζας και έχει επιδείξει καλή «πιστοληπτική» συμπεριφορά, τότε η τράπεζα είναι πιο ελαστική. Αντίθετα, στη νέα επιχείρηση, ένα σημείο συναγερμού στο «κόκκινο» είναι αρκετό για να απορριφθεί το αίτημα χρηματοδότησης. Τα ίδια «σημεία συναγερμού» όταν είναι καλά, αποτελούν πλεονέκτημα για την εταιρεία που ζητεί χρηματοδότηση.
Προειδοποιήσεις
Ο «συναγερμός» των τραπεζών χτυπά όταν:
1. Επιχειρήσεις καλύπτουν επενδύσεις παγίων με βραχυπρόθεσμο δανεισμό ή με πιστώσεις προμηθευτών ή χρεώνουν τα πάγια με λειτουργικές δαπάνες.
2. Τα αποθέματα είναι διπλάσια του μέσου όρου του κλάδου ή όταν υπερβαίνουν το 50% του ετήσιου κόστους πωληθέντων ή όταν η μεγάλη αύξηση των αποθεμάτων δεν ακολουθείται από αύξηση ή ακόμα και στασιμότητα του κύκλου εργασιών.
3. Οι ημέρες είσπραξης των υποχρεώσεων είναι διπλάσιες από τον μέσο όρο του κλάδου ή όταν αυξάνεται το άνοιγμα του λειτουργικού κύκλου.
4. Υπάρχουν αδικαιολόγητα υψηλά διαθέσιμα σε σχέση με το κυκλοφορούν ενεργητικό ή τον κύκλο εργασιών.
5. Οι συνολικές τραπεζικές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις διαμορφωθούν σε ποσοστό υψηλότερο του 40% του κύκλου εργασιών. Στη βιομηχανία οι τραπεζικές υποχρεώσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν το 30% του κύκλου εργασιών. Ο «συναγερμός» χτυπά επικίνδυνα όταν οι συνολικές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις διαμορφωθούν σε ποσοστό υψηλότερο του 60% του κύκλου εργασιών.
6. Υπάρχει δυσανάλογη αύξηση των παρεχομένων πιστώσεων προς την πελατεία σε σχέση με τον κύκλο εργασιών και τα δεδομένα του κλάδου.
7. Παρατηρείται αδικαιολόγητη αύξηση των υποχρεώσεων της εταιρείας σε σχέση με τη μεταβολή του κύκλου εργασιών.
8. Παρατηρείται αρνητικό κεφάλαιο κίνησης που επιβεβαιώνει την εξάρτηση της εταιρείας σε βραχυπρόθεσμο δανεισμό.
9. Σημειώνεται πτώση των πωλήσεων σε ποσοστό μεγαλύτερη του 15%. Αυτό από μόνο του συνιστά στοιχείο αποφυγής επέκτασης της υφιστάμενης πιστοδότησης.
10. Μειώνεται το μεικτό περιθώριο κέρδους ή σημειώνονται ζημίες για δύο χρόνια. Διευκρινίζεται ότι η μείωση του μεικτού περιθωρίου δεν κλείνει τις πιστώσεις αν δεν συνδυάζεται με άλλα «σημεία συναγερμού».
Τα 5 C που κρίνουν την αξιολόγηση
Για την κάθε εταιρεία εξετάζονται από τις τράπεζες οι ακόλουθοι παράγοντες, οι οποίοι είναι γνωστοί ως τα 5 C.
1. Character, δηλαδή ο χαρακτήρας του πελάτη είναι βασικός παράγοντας για τη δημιουργία μιας εποικοδομητικής σχέσης. Είναι σημαντικό για την τράπεζα να εξετάζει πάντα τη φήμη που έχει ο πελάτης στην αγορά και να μην επιδιώκει να δημιουργεί σχέσεις με επιχειρηματίες που το όνομά τους έχει συζητηθεί άσχημα. Η τιμιότητα και η υπάρχουσα φήμη του πελάτη είναι καλά κριτήρια για τη μελλοντική του συμπεριφορά.
2. Capital, δηλαδή το κεφάλαιο του πελάτη. Είναι ακόμη ένα βασικό κριτήριο για την αξιολόγησή του, αφού δίνει την πληροφόρηση για το αν διακινδυνεύει και τα δικά του χρήματα ή απλά χρησιμοποιεί μόνο τα ξένα. Ακόμη, η μη αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων μπορεί να υποδηλώνει και κακή διαχείριση των χρημάτων, κάτι το οποίο είναι εξίσου επικίνδυνο για την τράπεζα.
3. Capacity, δηλαδή η ικανότητα διοίκησης του πελάτη και το δυναμικό των εγκαταστάσεών του αποτελούν κριτήριο για τις δυνατότητες της επιχείρησης.
4. Conditions, δηλαδή οι συνθήκες. Το γενικότερο οικονομικό κλίμα είναι παράγοντας για τη λήψη αποφάσεων πιστοδοτήσεων. Η πορεία του κλάδου όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση και οι γενικότερες συγκυρίες, όπως ο πληθωρισμός, η προσφορά και η ζήτηση, επηρεάζουν την παρούσα και μελλοντική πορεία της εταιρείας.
5. Collateral, δηλαδή το ενέχυρο. Πρόκειται για τις εξασφαλίσεις που λαμβάνονται για την κάλυψη πιστοδοτήσεων σε περίπτωση μη ομαλής αποπληρωμής τους. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη λήψη των εξασφαλίσεων ώστε να αποκλείεται η περίπτωση ζημίας για την τράπεζα.