Επειδή «ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται», η διαχείριση της κρίσης σε μιαν επιχείρηση -είτε είναι εσωτερική της υπόθεση είτε προέρχεται από το εξωτερικό περιβάλλον- καθορίζει αποφασιστικά και αμετάκλητα το κατά πόσο είναι αποτελεσματικός ο ρόλος του ηγέτη της. Τον οποίο, ως γνωστόν, η κρίση που διερχόμαστε τον έχει φέρει στο προσκήνιο της επικαιρότητας, όπως και τη σχετική ερευνητική εργασία, αλλά και τις απόψεις των ειδικών για το συγκεκριμένο θέμα. Συγκεντρώνει, άλλωστε, και το γενικότερο ενδιαφέρον, αφού στον ρόλο του ηγέτη και οι εργαζόμενοι που πλήττονται από την κρίση εναποθέτουν πολλές από τις προσδοκίες τους.
«Την ώρα της κρίσης οι εργαζόμενοι αναζητούν ηγέτες δυνατούς. Με αυτοπεποίθηση και εμφανή κυριαρχία και γνώση των δυνατοτήτων τους. Ηγέτες που τους εμπιστεύονται ότι θα τα βγάλουν πέρα, με όραμα, που να λαμβάνουν γρήγορες και σωστές αποφάσεις. Που να μοιράζονται όσες περισσότερες πληροφορίες είναι δυνατόν με τους ανθρώπους τους. Με εμφανή ενέργεια και ενθουσιασμό. Που ακούνε τις ιδέες όλων και εμπλέκουν στη λήψη αποφάσεων όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα και καλλιεργούν την αίσθηση του επείγοντος. Ολα πρέπει να γίνονται σωστά και άμεσα».
Είναι απόσπασμα της επίκαιρης μελέτης «Κόντρα στο ρεύμα: πρακτικές συμβουλές ηγεσίας σε περίοδο κρίσης» του καθηγητή Επιχειρηματικότητας και Ηγεσίας του Πανεπιστημίου Πειραιώς, κ. Εμμ. Κονδύλη, την οποία συνοπτικά επιχειρεί να παρουσιάσει η «Κ». Υπογραμμίζουμε ιδιαιτέρως, ωστόσο, τη σημασία που ο συγγραφέας αποδίδει στον ρόλο του ηγέτη για την καταπολέμηση του φόβου των εργαζομένων, όπως και ως αρχηγού «δεμένου με την ομάδα του». Γιατί, το αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συλλογική προσπάθεια όλων και η συντονισμένη συλλογική προσπάθεια είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση κρίσεων.
«Ενας αποτελεσματικός ηγέτης δεν ξεστομίζει ποτέ τη λέξη «εγώ». Δεν σκέπτεται ποτέ ως μονάδα, αλλά χρησιμοποιεί τη λέξη «εμείς» και σκέφτεται ως ομάδα. Αναλαμβάνει την ευθύνη, δεν υποχωρεί. Και για κάθε μικρή ή μεγάλη επιτυχία, τα εύσημα τα δίνει πρώτα στους άλλους. Αυτή η στάση εμπνέει εμπιστοσύνη στην ομάδα, η οποία πρόθυμα ακολουθεί οδηγίες και επιδιώκει να επιτυγχάνονται οι στόχοι στον μέγιστο δυνατό βαθμό». Υπάρχει, άλλωστε, και μια άλλη απόλυτη ανάγκη για να βρίσκεται ο ηγέτης συνεχώς κοντά στους υφισταμένους του: είναι η ανάγκη να προσπαθεί να εξαλείψει ή να περιορίσει τους φόβους τους για το μέλλον.
Συμμετοχή όλων
Σε αντίθετη περίπτωση, οι ενέργειες και οι συμπεριφορές των υφισταμένων του θα στηρίζονται σε φόβους, ανησυχίες, εικασίες και φήμες. «Η επιτυχία ή η αποτυχία εξαρτώνται από την πρόθυμη και συγκροτημένη συμμετοχή όλων. Για να συμμετέχουν πρέπει να αισθάνονται εμπιστοσύνη ότι λειτουργούν συντονισμένα και ορθολογικά». Αλλωστε, «κανένας ηγέτης δεν είναι μόνος του. Η επιτυχία του είναι αποτέλεσμα προσπάθειας των εργαζομένων, αλλά και του περιβάλλοντος. Ενας ηγέτης χωρίς την ύπαρξη ατόμων που να πιστεύουν σε αυτόν, δεν είναι ηγέτης».
Αν και η συνηθισμένη αντίδραση των μάνατζερ σε περιόδους κρίσεων είναι να επιδιώκουν την επίλυση των προβλημάτων με άμεσες «οριζόντιες» και συνήθως αποσπασματικές ενέργειες -αυστηρούς έλεγχους, περικοπές στον προϋπολογισμό κ. ά. – ωστόσο, η συγκροτημένη και δημιουργική αντιμετώπιση της κρίσης είναι να θεωρηθεί ως ευκαιρία και όχι μόνο ως απειλή. Ετσι, μια αλλαγή μπορεί να δώσει έναυσμα για βελτίωση ή ακόμη και για καινοτομία. Ο κ. Κονδύλης δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη δημιουργίας κλίματος ενθουσιασμού μεταξύ των εργαζομένων προκειμένου ο ηγέτης να πετύχει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της επιχείρησης.
Το κλίμα ενθουσιασμού, σε καμία περίπτωση δεν είναι δείγμα αφέλειας είτε έλλειψης επαγγελματισμού. Τουναντίον, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να πάει κανείς αποτελεσματικά «κόντρα στο ρεύμα» και για να δημιουργήσει γενική κινητοποίηση. «Ακόμη και όσοι δεν αισθάνονται ενθουσιασμένοι, θα γίνουν. Γιατί ο ενθουσιασμός είναι μεταδοτικός, όπως και η έλλειψή του επίσης. Και η κινητοποίηση και ο ενθουσιασμός μιας εταιρείας επεκτείνεται και τους πελάτες». Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που ο ίδιος ο ηγέτης δεν αισθάνεται ενθουσιασμό;
Στο κρίσιμο αυτό ερώτημα ο κ. Κονδύλης απαντά ότι «η απάντηση είναι απλή»: άσχετα εάν αισθάνεται ή δεν αισθάνεται ενθουσιασμένος, σε περιόδους κρίσης οφείλει να δείχνει ενθουσιασμένος και να το δείχνει, μάλιστα, σε κάθε ευκαιρία, θεωρώντας τους εργαζομένους αναπόσπαστο κομμάτι της επιχείρησης, ενημερώνοντάς τους σε συνεχή βάση για την εξέλιξη των γεγονότων και των προβλημάτων και ζητώντας τη γνώμη και τη συμβουλή τους για τα προβλήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη η επιχείρηση. Γιατί «είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσει ο ηγέτης ότι οι εργαζόμενοι ξέρουν πάντα πολύ περισσότερα από τον ίδιο».
Υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι κλειδί για την αντιμετώπιση μιας κρίσης είναι οι ξεκάθαροι στόχοι και αξίες. Γιατί, οι προσπάθειες που στηρίζονται αποκλειστικά σε στεγνά οικονομικά κριτήρια, και όχι σε αξίες, αποτυγχάνουν. Και «είναι υποχρέωση του ηγέτη, όλοι οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν και να υποστηρίζουν τους στόχους και τις αξίες που θα τους οδηγήσουν στην επίτευξή τους». Επίσης, για να υπάρξει πρόθυμη και ενεργός υποστήριξη των εργαζομένων, πρέπει να είναι ορατό «το φως στο βάθος του τούνελ».
Οσο για τις αξίες, αυτές πρέπει να είναι σταθερές και να υπηρετούνται απ’ όλους – πρωτίστως όμως από τον ηγέτη. Ωστόσο, οι στόχοι μπορεί να είναι σχετικά ευέλικτοι, σύμφωνα με τη διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση. Ομως, η συνεχής ενημέρωση όλων για το τι συμβαίνει είναι απαραίτητη, ώστε να συμμετέχουν στις όποιες άμεσες διορθωτικές κινήσεις χρειασθούν. Και, το σημαντικότερο, «αν δεν υπάρχει συνεχής ροή πληροφοριών, η ομάδα αρχίζει να φαντάζεται ακραίες καταστάσεις, αφού και ο φόβος είναι έμφυτος σε όλους τους ανθρώπους».
Συμβουλές για δημιουργία θετικού κλίματος
Η δημιουργία θετικού κλίματος και ενθουσιασμού είναι εύκολη υπόθεση για τον σεμνό, συγκροτημένο και ειλικρινή ηγέτη που εφαρμόζει απλές συμβουλές:
– Χαμογελά όταν χαιρετά τους υφισταμένους του.
– Δίνει λίγο εύθυμο τόνο στη διάρκεια μιας εργασίας.
– Θεωρεί την κάθε ημέρα σαν ξεχωριστή περιπέτεια και συμπεριφέρεται ανάλογα και με πάθος.
– Κάνει πότε πότε κάτι απρόσμενο, που να χαροποιήσει τους εργαζομένους.
– Ξεκινά ένα meeting σπάζοντας τον πάγο με ένα σύντομο ανέκδοτο, ερώτηση, σπαζοκεφαλιά κ.ά.
– Δημιουργεί αίσθημα δυναμικού ανταγωνισμού με ποσοτικοποίηση στόχων (πωλήσεων, κέρδους, συνεργασιών κ.ά.).
– Δημιουργεί διαρκώς την αίσθηση του επείγοντος γιατί, διαφορετικά, όλοι οι άνθρωποι έχουν την τάση να τεμπελιάζουν (οργανωτική εντροπία).
Τι οφείλει να κάνει ο ηγέτης
Ο ηγέτης είναι «δεμένος» με την ομάδα, γιατί η συλλογική προσπάθεια είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση κρίσεων. Για να ενδυναμώσει την ομάδα συνεχώς, οφείλει να:
– Ενισχύει και παροτρύνει τις προσπάθειες όλων.
– Ενθαρρύνει και επιβραβεύει την ανάληψη ρίσκων.
– Ενισχύει την παραγωγή ιδεών και καινοτομιών και όταν είναι υλοποιήσιμες τις εφαρμόζει.
– Ενδιαφέρεται ενεργά και ειλικρινά για τα μελλοντικά σχέδια και τους στόχους των υπαλλήλων του.
– Επισημαίνει και ενισχύει τα δυνατά σημεία των υφισταμένων του.