Δύσκολα θα ανατραπεί τους επόμενους μήνες η σημερινή αποκαρδιωτική εικόνα που εμφανίζουν οι περισσότεροι εμπορικοί δρόμοι της πρωτεύουσας, τουλάχιστον όσο η κατανάλωση στο λιανικό εμπόριο εξακολουθεί να μειώνεται και τα εισοδήματα των πολιτών να περιορίζονται, λόγω της ανεργίας, της υψηλής φορολογίας και της υποχώρησης των μισθών. Πλέον, υπάρχουν οδοί, όπως για παράδειγμα η οδός Σταδίου, ένας από τους ιστορικούς δρόμους της πρωτεύουσας, όπου τα μισά σχεδόν καταστήματα είναι κενά. Αντίστοιχα υψηλά ποσοστά εντοπίζονται σε όλο το λεκανοπέδιο με ελάχιστες εξαιρέσεις, παρά το γεγονός ότι από τα μέσα του 2010 και μέχρι σήμερα, τα ενοίκια έχουν υποχωρήσει έως και κατά 50%.
Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως δεν είναι το ύψος των ενοικίων, αλλά η μείωση του τζίρου. Οπως αναφέρουν ιδιοκτήτες καταστημάτων, οι μισθωτές τους βάζουν λουκέτο στην επιχείρησή τους, καθώς όπως επισημαίνουν, ακόμα κι αν το ενοίκιο ήταν δωρεάν, η κατανάλωση είναι πλέον τόσο χαμηλή, που δεν αρκεί, ούτε για να καλύψει το λειτουργικό κόστος (εμπορεύματα και μισθοδοσία). Οσα καταστήματα επιβιώνουν, προχωρούν σε συνεχή αιτήματα για μείωση ενοικίου, με την πλειονότητα να εξασφαλίζει γενναία έκπτωση, καθώς οι ιδιοκτήτες έχουν αντιληφθεί ότι αν αποχωρήσει ο ενοικιαστής, δύσκολα θα βρουν τρόπο να αξιοποιήσουν το ακίνητό τους.
Πρόσφατη έρευνα της Colliers International αναφέρει ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012, οι τιμές των ενοικίων στους εμπορικότερους δρόμους της Αττικής, υποχώρησαν κατά 11,8% έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου, με αποτέλεσμα η Αθήνα να καταγράφει, πανευρωπαϊκά, τη δεύτερη χειρότερη επίδοση, μετά τη Σόφια στη γειτονική Βουλγαρία, όπου η μείωση των ενοικίων το ίδιο διάστημα διαμορφώθηκε σε 20%. Σύμφωνα με την Colliers, ο μέσος όρος των ενοικίων σε μηνιαία βάση διαμορφώθηκε σε 150 ευρώ/τ.μ., ενώ το αντίστοιχο ενοίκιο για καταστήματα σε μεγάλα εμπορικά κέντρα ήταν της τάξεως των 45 ευρώ/τ.μ. Υπενθυμίζεται ότι τα ενοίκια στα εμπορικά κέντρα είναι αισθητά χαμηλότερα έναντι του υπολοίπου της αγοράς, καθώς συνυπολογίζονται τα κοινόχρηστα έξοδα για τη συντήρηση και προώθηση του κάθε εμπορικού κέντρου, ενώ κατά κανόνα οι ιδιοκτήτες/διαχειριστές των εμπορικών κέντρων, εισπράττουν κι ένα ποσοστό επί του τζίρου των καταστημάτων, με αντάλλαγμα το χαμηλότερο ενοίκιο.
Σε πρόσφατη αναφορά του, ο κ. Πάνος Δανός, επικεφαλής της εταιρείας συμβούλων ακινήτων Δανός & Συνεργάτες, που εκπροσωπεί στην ελληνική αγορά την BNP Paribas Real Estate, τόνισε ότι σύμφωνα με τα μέχρις στιγμής επεξεργασμένα στοιχεία για το 2012, το ύψος των ενοικίων έχει μειωθεί από 7% έως και 20%, σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2011, στις οδούς Ερμού, Τσακάλωφ (Κολωνάκι), Κολοκοτρώνη (Κηφισιά), Σωτήρος (Πειραιάς) και Μεταξά (Γλυφάδα). Κατά τον ίδιο, η κατάσταση στις υπόλοιπες, τοπικές αγορές, είναι ανάλογη. «Το ενδιαφέρον χρηστών και επενδυτών, λαμβάνοντας ως βάση τη ζήτηση τόσο τοπικών, όσο και πολυεθνικών εταιρειών, προσελκύουν πρωτίστως οι αγορές της Ερμού και του Κολωνακίου και δευτερευόντως αγορές της Γλυφάδας (Μεταξά), του Πειραιά (Σωτήρος) και της Κηφισιάς (Κολοκοτρώνη)», επισημαίνει. Ο κ. Δανός καταλήγει, αναφέροντας ότι το ενδιαφέρον που προέκυψε, εντός του 2012, επικεντρώθηκε κυρίως σε επιφάνειες από 80 έως 150 τ.μ. και ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας για εξασφάλιση χαμηλότερων μισθωμάτων και μείωσης των λειτουργικών εξόδων (μετεγκατάστασης). Κύριος εκφραστής της τάσης αυτής ήταν τράπεζες, αλλά πολύ περισσότερο εταιρείες από τον κλάδο της ένδυσης.
Τα στοιχεία της ΕΣΕΕ (Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου) καταδεικνύουν την εικόνα ερήμωσης που καταγράφεται πλέον σε όλο και περισσότερους δρόμους. Τα κενά καταστήματα στη Σταδίου αγγίζουν το 42% του συνόλου, ενώ ακόμα υψηλότερο είναι το ποσοστό στην οδό Νοταρά στον Πειραιά με 44%. Το πάλαι ποτέ ένδοξο Κολωνάκι, όπου οι έμποροι που ήθελαν να εξασφαλίσουν κάποιο κατάστημα στο παρελθόν, έπρεπε να καταβάλουν υπέρογκα ποσά ως «αέρα», σήμερα καταγράφει κενά καταστήματα σε ποσοστό 33,7% (Τσακάλωφ), σε ένα ακόμα σημείο των καιρών.
Απώλειες παντού
Ενδεικτικό της εικόνας που έχει διαμορφωθεί φέτος στο λιανεμπόριο είναι ότι ούτε τα εμπορικά κέντρα έχουν αποφύγει τα χειρότερα. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι πρότινος η επισκεψιμότητα των μεγάλων εμπορικών κέντρων είχε παραμείνει σχετικά σταθερή, ενώ σε μερικές περιπτώσεις είχαν καταγραφεί και αυξήσεις. Αντίστοιχα, ο τζίρος των καταστημάτων τόσο το 2010, όσο και το 2011, μειώθηκε μεν, αλλά με το μισό ή και λιγότερο του ρυθμού υποχώρησης στο σύνολο του λιανεμπορίου, δείγμα των «αντοχών» των εμπορικών κέντρων.
Σήμερα, όμως, τα κέντρα που δεν έχουν κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα είναι τα πλέον ευάλωτα. Το City Gate της Θεσσαλονίκης, συνολικής επιφάνειας 86.000 τ.μ., ήταν η πιο «ηχηρή» μέχρι σήμερα περίπτωση, μεταξύ των εμπορικών κέντρων που οδηγούνται στη λήθη. Η ιδιοκτήτρια εταιρεία (City Gate) κατέθεσε πρόσφατα αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 99, καθώς η μείωση των εσόδων ήταν κατακόρυφη λόγω της κρίσης, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι έμποροι να αποχωρούν. Σήμερα εκτιμάται ότι πάνω από το 30% των καταστημάτων του είναι κενά.