Ενώπιον ενός νέου πλαισίου για τη ρύθμιση των χρεών από ιδιώτες και επιχειρήσεις βρίσκεται το τραπεζικό σύστημα, που καλείται σε λίγους μόλις μήνες, να εφαρμόσει ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης των«κόκκινων δανείων», που επισήμως πλέον προσεγγίζουν τα 80 δισ. ευρώ και έχουν αναρριχηθεί στο 35% του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών.
Ο ρόλος της ΤτΕ
Η Τράπεζα της Ελλάδος ετοιμάζει πυρετωδώς νέα Πράξη Διοικητή, βάσει της οποίας δίνονται οι νέες κατευθύνσεις προς τις τράπεζες για την κεντροποιημένη διαχείριση των επισφαλειών, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα αποστέλλουν τα σχετικά στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που από τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους, αναλαμβάνει την εποπτεία όλων των συστημικών τραπεζών. Το νέο πλαίσιο συμπληρώνεται με τον Κώδικα Δεοντολογίας για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και τις αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που θα αλλάξουν τις νομικές ενέργειες ενόψει της κατάργησης της προστασίας της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς στα τέλη του 2014.
Ο χρόνος πλέον μετρά αντίστροφα τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις τράπεζες, οι οποίες -ενόψει των stress test, αλλά και της μεταβίβασης της εποπτείας στην ΕΚΤ- θα πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή νέες λύσεις για τη διαχείριση των καθυστερήσεων. Ο νόμος για την προστασία της πρώτης κατοικίας αριθμεί ήδη 30.000 περίπου αιτήσεις, ενώ ο νόμος Κατσέλη για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά αριθμεί περί τις 90.000 αιτήσεις. Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο, καθώς τα στεγαστικά που δεν πληρώνονται έχουν φτάσει τις 300.000, ενώ τα καταναλωτικά ξεπερνούν τις 800.000.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας, που έδωσε σε διαβούλευση η ΤτΕ προβλέπει την ενεργοποίηση της Διαδικασίας Επίλυσης Καθυστερήσεων από τις τράπεζες, σε χρονικό διάστημα μόλις 30 ημερών από την καθυστέρηση ενός δανείου. Οπως περιγράφεται στο σχετικό κείμενο, η διαδικασία θα ξεκινάει ουσιαστικά πολύ πριν χαρακτηριστεί ένα δάνειο «κόκκινο», δηλαδή πριν από το τρίμηνο που ισχύει σήμερα για τα στεγαστικά δάνεια.
Η ενεργοποίηση της διαδικασίας μάλιστα θα μπορεί να γίνεται ακόμη και πριν οποιαδήποτε καθυστέρηση και με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν ενδείξεις πιθανής καθυστέρησης, δηλαδή στην περίπτωση που ο δανειολήπτης πιθανολογεί ότι θα αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες, είτε στην περίπτωση που η τράπεζα εκτιμά ότι ο δανειολήπτης πρόκειται να αντιμετωπίσει δυσκολίες. Η εφαρμογή του Κώδικα από την πλευρά των τραπεζών προϋποθέτει γενναίες οργανωτικές αλλαγές σε σύντομο χρονικό διάστημα, στον βαθμό που εκτός από την τυποποίηση των διαδικασιών και την έκδοση ειδικών εντύπων που θα περιγράφουν αναλυτικά τις διαθέσιμες επιλογές για τον δανειολήπτη, θα πρέπει επίσης να συστήσουν επιτροπές ενστάσεων, αλλά και να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους για τον χειρισμό των υποθέσεων καθυστέρησης.
Σε δηλώσεις του άλλωστε ο γενικός γραμματέας καταναλωτή κ. Γιώργος Στεργίου δεν απέκλεισε ο Κώδικας να ενεργοποιηθεί «πιλοτικά» πριν από το τέλος του 2014, οπότε και εκπνέει η μεταβατική περίοδος για την προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς, ενώ οι τράπεζες από την πλευρά τους θα πρέπει να έχουν υποβάλει τις προτάσεις τους στην Τράπεζα της Ελλάδος έως τις 10 Απριλίου.
Το ενδιαφέρον πάντως επικεντρώνεται στις λύσεις οριστικής διευθέτησης που περιγράφονται στον Κώδικα, μεταξύ των οποίων η μετατροπή του δανειακής σύμβασης σε χρηματοδοτική μίσθωση. Η λύση αυτή περνά μέσα από τη μεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου στην τράπεζα και την απαλλαγή ουσιαστικά του δανειολήπτη από τα βάρη του δανείου. Γκρίζα ζώνη αποτελεί το κατά πόσο η αλλαγή κυριότητας, θα συνοδεύεται με την επιβάρυνση φόρου μεταβίβασης, ο οποίος παρά την πρόσφατη μείωσή του στο 3%, συνεπάγεται ένα υπολογίσιμο κόστος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σχετικό μοντέλο που εφαρμόστηκε στην Ισπανία προβλέπει απαλλαγή από τον φόρο, προκειμένου να μην επιβαρυνθεί επιπλέον ο δανειολήπτης.
Ιδιοκτήτης-ενοικιαστής
Κατά το διάστημα της χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία μπορεί να είναι π.χ. πέντε έτη ή περισσότερο, ο δανειολήπτης θα μπορεί να κάνει χρήση του ακινήτου, διαμένοντας και καταβάλλοντας στην τράπεζα μίσθωμα, το οποίο θα αφαιρείται από το ποσό επαναγοράς του ακινήτου, εάν συμφωνηθεί κάτι τέτοιο. Παρεμφερής περίπτωση είναι και η δυνατότητα μεταβίβασης της κυριότητας του ακινήτου σε τράπεζα, τρίτο αγοραστή, εταιρεία διαχείρισης ακινήτων κ.λπ., αποπληρώνοντας μέρος ή το σύνολο του δανείου, με παράλληλη παραχώρηση του δικαιώματος διαμονής έναντι μισθώματος.