Πριν από δύο εβδομάδες, στελέχη των ιταλικών βιομηχανιών και του ιταλικού χρηματοπιστωτικού συστήματος συναντήθηκαν για να συζητήσουν περί της κληρονομιάς του ανθρώπου που ίδρυσε την ιταλική τράπεζα Mediobanca: του Ενρίκο Κουτσία. Την ημέρα εκείνη έκλειναν 14 χρόνια από τον θάνατό του. Παρά τη νοσταλγία τους, κανένας δεν θα ήθελε να γυρίσει πίσω τον χρόνο στις ημέρες που η Mediobanca ήταν η αδιαμφισβήτητη ναυαρχίδα του ιταλικού επιχειρηματικού κόσμου.
Αυτό είναι παράξενο, δεδομένης της επισφαλούς κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο επιχειρηματικός κόσμος της Ιταλίας. Το πλήγμα από τον συνδυασμό του δημοσίου χρέους και του χρέους του χρηματοπιστωτικού τομέα έχει βυθίσει το κατεστημένο της χώρας σε μια κρίση βαθύτατη και πολύ πιο σαρωτική από τα σκάνδαλα διαφθοράς που πριν από 20 χρόνια έστειλαν δεκάδες επιχειρηματίες και πολιτικούς της Ιταλίας στις φυλακές Σαν Βιτόρε του Μιλάνου. Το ιδιαίτερο ιταλικό είδος καπιταλισμού που συνέλαβε ο Κουτσία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανήκει πλέον στην Ιστορία. Μολονότι η αναμόρφωση της ιταλικής οικονομίας είναι επώδυνη και παρατεταμένη, όσοι έχουν πολλά να χάσουν γνωρίζουν πως η Ιταλία χρειάζεται δραματικές αλλαγές.
Εχοντας χάσει την προστασία που είχαν στο παρελθόν, είτε από την κυβέρνηση της Ρώμης είτε από τη Mediobanca του Μιλάνου, οι ιταλικές επιχειρήσεις αναγκάζονται τελικά να παίξουν με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς κανόνες. Περίπου το 95% των θεσμικών επενδυτών που κινούν τις συναλλαγές στο χρηματιστήριο της Ιταλίας είναι ξένοι. Οσοι επιβιώσουν από αυτήν τη δαρβινική επιλογή θα είναι οι καλύτεροι. Καθώς οι εταιρείες περνούν τη σκυτάλη σε επενδυτές πέραν των Αλπεων, οφείλουν να αναμορφώσουν τη διοίκησή τους κατά τρόπο που θα έκανε τον Κουτσία να γυρίζει μέσα στον τάφο του. Το ταραγμένο 1946 ο Κουτσία ίδρυσε την τράπεζα για τις ιδιωτικές βιομηχανίες κυρίως του ιταλικού Βορρά ως ανάχωμα στο μεταπολεμικό κύμα σοσιαλισμού και κρατικού παρεμβατισμού.
Με μια σειρά από αλληλεξαρτώμενες επενδύσεις, συμφωνίες μετόχων, εταιρείες holding και κοινά διευθυντήρια, η Mediobanca ήταν το κέντρο μιας ομάδας σημαντικών επιχειρήσεων όπως οι FIAT, Pirelli, Generali και Rizzoli-Corriere della Sera.
Σήμερα, υπό τη διεύθυνση του Αλμπέρτο Νέιτζελ, που βρίσκεται εξίσου συχνά στο Μιλάνο όσο και στο Σίτι του Λονδίνου, η Mediobanca απελευθερώνει κεφάλαια για παραγωγικές χρήσεις και επενδύει ξανά στις αγορές κεφαλαίου και στις συμβουλευτικές επιχειρήσεις. Λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση του περασμένου μήνα, η τράπεζα συμφώνησε με τους μετόχους της να καταργήσουν το κεφάλαιο με το οποίο ήλεγχαν την Telecom Italia. Τη θέση του θα καταλάβουν ξένα κεφάλαια από την ισπανική εταιρεία τηλεπικοινωνιών Telefonica.
Η Mediobanca μπορεί να μειώσει σύντομα τα μέλη του Δ.Σ. από 23 σε 15 και να συμμορφωθεί έτσι με τους κανόνες της Τράπεζας της Ιταλίας. Δεν θα αργήσει να ακυρωθεί τελείως η συμφωνία μεταξύ των μετόχων που αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% των μετοχών της τράπεζας. Από τον περασμένο μήνα, οπότε εγκαινίασε τη διαδικασία μεταρρύθμισής της, η τράπεζα έχει προχωρήσει σε αποεπενδύσεις ύψους 800 εκατ. ευρώ.
Κάτι ανάλογο κάνει και ο γαλαξίας εταιρειών που στο παρελθόν βρισκόταν μέσα στην τροχιά της. Εδώ και πολύ καιρό η FIAT γύρισε την πλάτη στην Ιταλία με την εξαγορά της Chrysler. Η Mediobanca επιδιώκει να διατηρήσει σημαντικό μερίδιο στην Generali, ωστόσο η ασφαλιστική διοικείται πλέον από επαγγελματία διευθυντή που υποστηρίζει πως το μέλλον της εταιρείας εξαρτάται από την κερδοφορία της. Δεν πρόκειται να επιβιώσουν όλες οι ιταλικές επιχειρήσεις. Οσες το επιτύχουν, όμως, θα είναι διεθνούς βεληνεκούς.