Σε πλήρη ανατροπή του αναπτυξιακού μοντέλου των τραπεζών -που για περισσότερο από δέκα χρόνια στηρίχθηκε στις «επιθετικές» χορηγήσεις δανείων προς τα νοικοκυριά- οδηγεί η κρίση. Οπως εκτιμούν επιτελικά στελέχη τραπεζών, στη νέα εποχή που διαμορφώνεται με τη σταδιακή έξοδο της χώρας από την κρίση, οι τράπεζες θα στηριχθούν περισσότερο στα δάνεια προς επιχειρήσεις και πολύ λιγότερο στα δάνεια προς νοικοκυριά, που τη δεκαετία του 2000 αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος του αναπτυξιακού μοντέλου των τραπεζών.
Από τον Δεκέμβριο του 2009 μέχρι σήμερα (Ιούνιος 2014) το συνολικό υπόλοιπο δανείων προς νοικοκυριά έχει μειωθεί κατά περίπου 20 δισ. ευρώ (ή -16,6%) και διαμορφώνεται στα 99,4 δισ. ευρώ. Αναλυτικότερα, τα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων, από το επίπεδο των 80,2 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2009, τον Ιούνιο του 2014 είχαν συρρικνωθεί στα 70,2 δισ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα καταναλωτικών δανείων, από 36,02 δισ. ευρώ (Δεκ. 2009), σήμερα διαμορφώνονται στα 27,7 δισ. ευρώ. Εντυπωσιακή είναι η μείωση που καταγράφεται στις πιστωτικές κάρτες, μείωση που ασφαλώς συνδέεται με την κάθετη πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Τα υπόλοιπα πιστωτικών καρτών στο τέλος Ιουνίου διαμορφώθηκαν στα 5,66 δισ. ευρώ από 9,54 δισ. ευρώ που ήταν τον Δεκέμβριο του 2009 (-40%). Τη δεκαετία του 2000 τα δάνεια προς τα νοικοκυριά αποτέλεσαν την «ατμομηχανή» των τραπεζών: το 2001 τα δάνεια προς νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά 41%, το 2002 κατά 32,3%, το 2003 κατά 28,4%, το 2004 κατά 30,1%, το 2005 κατά 31,2%, το 2006 κατά 24,7%, το 2007 κατά 21,3%, το 2008 κατά 12,6% ενώ ακόμα και το 2009 τα δάνεια προς νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά 2,1%. Ετσι οι συνολικές οφειλές σε στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια από το επίπεδο των 16,8 δισ. ευρώ που ήταν τον Δεκέμβριο του 2000 «εκτοξεύτηκαν» στα 119,28 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2009. Οι «επιθετικές» χορηγήσεις δανείων στα νοικοκυριά -τις ημέρες της ευφορίας οι τράπεζες χορηγούσαν στεγαστικά δάνεια αξίας άνω του 1 δισ. ευρώ κάθε μήνα- ήταν αυτές που στήριξαν την κερδοφορία και την ισχυρή ανάπτυξη των τραπεζών τη δεκαετία του 2000, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας.
Ωστόσο, όπως σημειώνουν επιτελικά στελέχη τραπεζών, το μοντέλο αυτό έχει τελειώσει. Οπως εκτιμούν στη μετά την κρίση εποχή, που δειλά αρχίζει -παρά τις μεγάλες αβεβαιότητες που παραμένουν- να σχηματίζεται, οι τράπεζες θα στηριχθούν στην επιχειρηματική πίστη. Αντίθετα, τα δάνεια προς νοικοκυριά θα συνεχίσουν για σημαντικό διάστημα να κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. «Οι χορηγήσεις προς υγιείς μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις θα τροφοδοτήσουν τον νέο κύκλο πιστωτικής επέκτασης της οικονομίας μετά τη μεγάλη απομόχλευση που σημειώθηκε την τελευταία 5ετία. Θα απαιτηθεί περισσότερος χρόνος μέχρι να δούμε ουσιαστικές ροές δανείων στη στεγαστική πίστη. Στην καταναλωτική πίστη η κατάσταση θα είναι ακόμα πιο δύσκολη», υπογραμμίζει στέλεχος τράπεζας.
Δύο είναι οι μεγάλες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι τράπεζες το επόμενο διάστημα και οι οποίες θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό την επόμενη μέρα όχι μόνο για το τραπεζικό σύστημα αλλά ευρύτερα για την οικονομία. Η πρώτη είναι το νέο stress test που διενεργεί η ΕΚΤ. Η αρχική αισιοδοξία ότι δεν θα προκύψουν νέες κεφαλαιακές ανάγκες έχει υποχωρήσει και επικρατεί προβληματισμός. Αν και οι τράπεζες διατηρούν την αισιοδοξία τους, καθώς αναγνωρίζουν ότι το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από τους χειρισμούς και τη στάση της ΕΚΤ. Ετσι μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου οι τράπεζες θα βρίσκονται σε «γκρίζα ζώνη». Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση είναι η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Σήμερα περίπου το 35% των δανείων, που αντιστοιχεί σε δάνεια συνολικού ύψους 75 δισ. ευρώ, βρίσκεται στο «κόκκινο» και το πόσο αποτελεσματικά θα αντιμετωπιστεί το ακανθώδες αυτό ζήτημα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον των τραπεζών.