Γνωρίζετε τι σημαίνει ο όρος «αδικαιολογήτως… παρών στην εργασία», αγγλιστί «presenteism»; Πρόκειται για τον εργαζόμενο που αρνείται να κάνει χρήση της άδειας -κανονικής ή αναρρωτικής- που δικαιούται. Λοιπόν, οι φετινές θερινές διακοπές στη χώρα μας, της κρίσης, των capital controls και της κυβερνητικής ασυναρτησίας, προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία για να διευρύνουν, ίσως και να αναθεωρήσουν, τον συγκεκριμένο ορισμό, ο οποίος αντανακλά ένα φαινόμενο που θεωρείται -και δικαίως- ο Δούρειος Ιππος, αφενός της δήθεν δέσμευσης και αφοσίωσης των εργαζoμένων προς την επιχείρηση, αφετέρου της αυταπάτης των εργοδοτών ότι έτσι διασφαλίζεται η μη μείωση της παραγωγικότητας στην επιχείρησή τους εξαιτίας των απουσιών του προσωπικού.
Αυξημένη απροθυμία
Φέτος, η αυξημένη απροθυμία είτε αδυναμία πολλών εργαζομένων να απουσιάσουν από την εργασία τους για τις θερινές διακοπές τους ακούει στο όνομα «κρίση». Που έφερε μαζί της μειώσεις προσωπικού, ανασφάλεια, αβεβαιότητα και το περίφημο «do more with less». Οι έρευνες, ωστόσο, συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι είναι σφάλμα η προσπάθεια αύξησης της παραγωγικότητας πιέζοντας τους εργαζομένους με υπερβάλλοντα φόρτο εργασίας.
Δείχνουν επίσης ότι η υπερκόπωση των εργαζομένων πλήττει κατά προτεραιότητα τους μάνατζερ, οι οποίοι αδυνατούν να χαλαρώσουν και βρίσκουν ένα σωρό λόγους για να συρρικνώνουν τον χρόνο των διακοπών τους. Ομως, η δική τους υπερκόπωση δεν αποτελεί προσωπικό τους πρόβλημα αλλά, κυρίως, βλάπτει σοβαρά και τους εργοδότες.
Και ενώ στο παρελθόν η διατήρηση επαφής με το γραφείο κατά τη διάρκεια των διακοπών ήταν τεκμήριο αφοσίωσης του στελέχους προς τον εργοδότη του, τώρα πλέον οι ίδιοι οι εργοδότες γνωρίζουν ότι οφείλουν να επιβάλουν στα στελέχη τους να πάρουν την άδειά τους κανονικά, προκειμένου να αποφεύγονται ενδεχόμενες δυσάρεστες επιπτώσεις, όταν τη διοίκηση ασκεί ένας πολύ κουρασμένος και στρεσαρισμένος μάνατζερ. Λέγεται ότι οι μάνατζερ και οι επαγγελματίες είναι οι κατηγόριες των εργαζομένων που παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό υπερκόπωση, επειδή εργάζονται περισσότερες ώρες και έχουν μεγαλύτερες ευθύνες.
Τρεις τομείς
Ομως, ο κάθε εργαζόμενος έχει ένα σημείο «ρήξης». Και όταν «σπάσει» εξαιτίας της υπερκόπωσης, το φαινόμενο αυτό έχει επιπτώσεις σε τρεις τομείς ζωτικής σημασίας για τον εργοδότη.
Ο πρώτος είναι η ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Που, για μεν το εργατικό προσωπικό και τους τεχνικούς μπορεί να είναι η πρόκληση ατυχήματος -κάτι που διαπιστώνεται αμέσως- ενώ για ένα κουρασμένο διευθυντικό στέλεχος, επειδή του λείπει ύπνος, μπορεί να είναι μια παράλειψη είτε μια αμέλεια με απρόβλεπτες και σοβαρές συνέπειες. Επιπλέον, σε βάρος του εργοδότη προστίθεται και ο θυμός και η μνησικακία του στελέχους για την καταπόνησή του.
Δεύτερος ευάλωτος τομέας είναι η απόδοση του εργαζομένου που πλήττεται.
Και τρίτος, η διακράτηση των ικανών στελεχών που -κατά τα ψέματα- όσο και αν εντυπωσιάζουν οι ομαδικές απολύσεις τα δοκιμασμένα ικανά στελέχη, οι εργοδότες τους πρέπει να τα φροντίζουν ως είδος υπό εξαφάνιση. Υπάρχει βεβαία και «ο αλκοολισμός της εργασίας». Που πλήττει τους εργαζομένους που παραδέχονται ότι εργάζονται ακόμη και κατά τη διάρκεια της άδειάς τους. Είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η ποσότητα στην εργασία δεν υποκαθιστά την ποιότητα. Κάτι, δηλαδή, που έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να συμβαίνει όταν τα στελέχη είναι κουρασμένα.
Ανάγκες
Αλλος συνήθης λόγος είναι η μη διακοπή της επαφής με τους πελάτες και οι ανάγκες των πελατών, τους οποίους δεν θέλουν να απογοητεύσουν. Οσο για τον τρίτο λόγο -που πιστεύουμε ότι έχει ευρύτερη απήχηση για κάθε εργαζόμενο- είναι ο φόρτος της εργασίας που θα συσσωρευτεί κατά την απουσία τους και θα τους περιμένει μόλις επιστρέψουν από την άδεια. Ετσι, και εκείνοι που φεύγουν για τις διακοπές τους δύσκολα αποχωρίζονται το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους και τα μηνύματά τους. Και αν το καταφέρουν, συνήθως αναζητούν το κοντινότερο Ιnternet cafe. Με επίγνωση των σοβαρών συνεπειών που μπορεί να έχει το φαινόμενο του presenteism, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι «εργασία χωρίς διακοπή, καθώς και η κουλτούρα των μεγάλων εργασιακών ωραρίων, δεν αποτελεί τη συνταγή για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία».
Αντιθέτως, ίσως εγγυάται και βραχυπρόθεσμα λάθη, ιδιαιτέρως σε άμεσες οικονομικές συναλλαγές λόγω της συσσωρευμένης κόπωσης των εργαζομένων.
Αδικαιολογήτως παρών στην εργασία
Το presenteism έχει καταχωρισθεί στα πλέον δυσεπίλυτα προβλήματα με σημαντικό κόστος για τις επιχειρήσεις, που υπερβαίνει και αυτό από τη μείωση της παραγωγικότητας λόγω απουσιών του προσωπικού για διαφορετικούς λόγους. Συνδέεται επίσης με μεγάλη εργασιακή ανασφάλεια αφού, σε περίπτωση αδείας για λόγους υγείας, ο εργαζόμενος δυνατόν να μην κάνει χρήση, προκειμένου να μη γίνει ευρύτερα γνωστό το πρόβλημά του. Συνιστάται λοιπόν στους εργοδότες όχι μόνο να διευκολύνουν τους εργαζόμενους να παίρνουν την άδειά τους, αλλά να τους παρέχουν και κίνητρα.