Ηταν 8 Δεκεμβρίου του 2011, όταν δημοσιεύτηκε η πρόσκληση «υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την απόκτηση της πλειοψηφίας του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας “Ελληνικό Α.Ε.”». Και μόλις αυτή την εβδομάδα, δηλαδή τέσσερα χρόνια και έξι μήνες μετά –και αφού η χώρα στο μεταξύ άλλαξε πέντε πρωθυπουργούς– υπογράφηκε το μνημόνιο συνεννόησης (MoU) μεταξύ της Lamda Development και του ΤΑΙΠΕΔ, με το οποίο, όπως υποστηρίζεται, «ξεμπλοκάρει» η επένδυση στην έκταση του πρώην αεροδρομίου.
Ομως τίποτα δεν έχει ακόμα τελειώσει. Τα δύσκολα για ένα έργο που όλοι παραδέχονται ότι μπορεί να δώσει σημαντική ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα, βρίσκονται ακόμα μπροστά. Ακόμα όμως και αυτό το «MoU», που συνιστά ένα αδιαμφισβήτητο βήμα, δεν θα είχε υπογραφεί εάν δεν ασκούσαν ασφυκτική πίεση οι δανειστές.
Και αν το παρελθόν αποτελεί οδηγό για το μέλλον, το σίγουρο είναι πως θα χρειαστούν πολλές ακόμα πιέσεις για να μπορέσει να ξεκινήσει το έργο. Στην ουσία βρισκόμαστε ακριβώς εκεί που ήμασταν στις 14 Νοεμβρίου του 2014, όταν ο ανακηρυχθείς προτιμητέος επενδυτής υπέγραφε τη Σύμβαση Αγοραπωλησίας Μετοχών με το ΤΑΙΠΕΔ. Kαι ισχύει ακόμα, ως απώτατη καταληκτική ημερομηνία, η 14η Νοεμβρίου του 2016. Μέχρι τότε η κυβέρνηση, τα αρμόδια δικαστικά όργανα, η δευτεροβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση και αναρίθμητοι φορείς του Δημοσίου θα πρέπει να έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία έναν μεγάλο όγκο εργασίας.
Ισως το ευκολότερο να είναι η απομάκρυνση των προσφύγων και μεταναστών που έχουν εγκατασταθεί εκεί. Διότι μέχρι τις 14 Νοεμβρίου θα πρέπει επίσης να έχει εκκενωθεί η έκταση και από άλλους «φιλοξενούμενους», όπως το κεντρικό αμαξοστάσιο του Οργανισμού Συγκοινωνιών, οι κεντρικές εγκαταστάσεις της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και το Εθνικό Αθλητικό Κέντρο Νεότητας Αγίου Κοσμά. Ολοι έχουν ήδη, από τις αρχές του έτους, λάβει επιστολές να εκκενώσουν έως τον Οκτώβριο χώρους εκατοντάδων στρεμμάτων που καταλαμβάνουν στο πρώην αεροδρόμιο.
Εκκρεμής παραμένει και μια ακόμα κρισιμότατη υποχρέωση του Δημοσίου: Η προκήρυξη διαγωνισμού για την παραχώρηση άδειας λειτουργίας καζίνο και η εκχώρησή της. Η λειτουργία καζίνο θεωρείται απαραίτητη, καθώς μπορεί να παράγει ταμειακές ροές που θα διευκολύνουν τη χρηματοδότηση του έργου. Αν και το concept αφορά καζίνο υψηλών προδιαγραφών που απευθύνεται στη διεθνή αγορά και σε ανώτερα εισοδήματα, το θέμα προκαλεί αντιδράσεις. Παράλληλα, δήμαρχοι των γύρω περιοχών διεκδικούν όχι μόνο στήριξη στην υπόθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων, που εξασφαλίζεται στο MoU, αλλά και παραχώρηση παραλιακών ζωνών από την ΕΤΑΔ.
Απαιτείται επίσης η κατάρτιση και έγκριση, διά προεδρικού διατάγματος, Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης. Ακόμα πρέπει να εκδοθούν οι απαραίτητες υπουργικές αποφάσεις που απαιτούνται για την πολεοδόμηση της έκτασης και την εφαρμογή του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης. Και βέβαια, χρειάζεται να γίνει η επεξεργασία και κύρωση από τη Βουλή της σύμβασης παραχώρησης της 14ης Νοεμβρίου του 2014, που συνοδεύεται πλέον από το MoU.
Ολα αυτά αναμφισβήτητα θα δοκιμάσουν την υπομονή των επενδυτών που συμμετέχουν στο σχήμα υπό τη Lamda Development, η οποία με τη σειρά της έχει ως μεγαλομέτοχο, εκτός από τον όμιλο Λάτση, και το αμερικανικό private equity Blackstone Group, το οποίο ελέγχει το 20% της εισηγμένης. Το σχήμα του επενδυτή λέγεται «Hellinikon Global I S.A.» και την επένδυση έχουν αναλάβει η Lamda Development S.A. και το Global Investment Group που απαρτίζεται από την εταιρεία Eagle Hills από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τον κινεζικό όμιλο Fosun Group και τον όμιλο Λάτση. Αυτοί θα πρέπει να βρουν και να καταβάλουν τα 5,5 δισ. της επένδυσης και το 1,5 δισ. για τα κοινωφελή έργα, που αθροίζουν τα 7 δισ. της συνολικής δαπάνης. Υπολογίζεται πως σε βάθος χρόνου αυτή η επένδυση θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία της τάξης του 2% του ΑΕΠ ετησίως, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ.
Για να φτάσουμε εδώ που βρισκόμαστε, η επένδυση πέρασε από χίλια κύματα: Τον Απρίλιο του 2012, το Ταμείο ανακοίνωνε πως «ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση της διαγωνιστικής διαδικασίας (σ.σ. που είχε προκηρυχθεί στις 8 Δεκεμβρίου του 2011 ) με την υποβολή 9 εκδηλώσεων ενδιαφέροντος». Αλλά τα επόμενα δύο χρόνια, στην πράξη λίγα προχώρησαν έως τις 20 Ιανουαρίου του 2014. Τότε το ΤΑΙΠΕΔ ενέκρινε το «τελικό σχέδιο της σύμβασης πώλησης» και εκτιμούσε πως η διαδικασία θα ολοκληρωνόταν «εντός του πρώτου τριμήνου του 2014». Πράγματι στις 27 Φεβρουαρίου 2014 ανακοίνωσε ότι η Lamda Development υπέβαλε τη μόνη δεσμευτική προσφορά και στις 31 Μαρτίου την ανακήρυξε προτιμητέο επενδυτή. Ετσι υπεγράφη στις 14 Νοεμβρίου του ιδίου έτους η σύμβαση πώλησης της «Ελληνικό Α.Ε.» στη Lamda. Σήμερα, 18 μήνες μετά και ύστερα από εκατοντάδες ίσως δηλώσεις υπέρ της ακύρωσής της από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, η λίστα των βημάτων που πρέπει να πραγματοποιηθούν για να ξεκινήσει το έργο παραμένει ατελείωτη.
Τα φιλόδοξα σχέδια για 87 μεγάλα ακίνητα
Το ΤΑΙΠΕΔ έχει διατηρήσει στο χαρτοφυλάκιό του συνολικά 87 ακίνητα, πολλά από τα οποία αναμένεται να παραχωρηθούν άμεσα. Μεταξύ αυτών είναι, βέβαια, όλα τα μεγάλα ακίνητα που τελούν ήδη υπό αποκρατικοποίηση, όπως η έκταση του Ελληνικού, ο Αστέρας Βουλιαγμένης, το Ποσείδι Χαλκιδικής, η Κασσιόπη στην Κέρκυρα, η Αφάντου στη Ρόδο, το πρώην Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο Μαρκοπούλου, το ξενοδοχείο «Λητώ» στη Μύκονο και η έκταση στη Βερβερόντα, στο Πόρτο Χέλι.
Επιπλέον έχει περιπτώσεις κάμπινγκ, ιαματικών πηγών, παραδοσιακών αρχοντικών, αγροκτημάτων, πρώην ειρηνοδικείων, ξενοδοχείων, τη ΒΙ.ΠΕ. Βόλου, τρία ακίνητα εξωτερικού, το ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο στον Σχινιά, το στρατιωτικό αεροδρόμιο ΣΕΔΕΣ στη Θέρμη Θεσσαλονίκης (όπου, όμως, αξιώσεις προβάλλει κατά πληροφορίες το υπουργείο Αμύνης, αφού εκεί υπάρχουν πολλές παλαιές στρατιωτικές κατοικίες).
Στη Θεσσαλονίκη επίσης υπάρχει το ακίνητο της Αγοράς Μοδιάνο. Διατηρητέο κτίριο στο κέντρο, όπου το ΤΑΙΠΕΔ κατέχει το 43,5%, ενώ το υπόλοιπο ανήκει εξ αδιαιρέτου σε πολλούς μικροϊδιοκτήτες.
Σε κάθε περίπτωση, τα δύο αμέσως επόμενα μεγάλα project του ΤΑΙΠΕΔ είναι αυτά της μικρής Περαίας στη Θεσσαλονίκη, δίπλα στο αεροδρόμιο, και τριών κάμπινγκ στη Χαλκιδική. Η Περαία αφορά δύο εκτάσεις περίπου 600 και 700 στρεμμάτων, για τις οποίες εξετάζονται μοντέλα αξιοποίησης ως τεχνολογικά πάρκα και πάρκα αναψυχής, ενώ ξεκινάει άμεσα η διαδικασία πρόσληψης συμβούλων. Παράλληλα, θα «τρέξουν» οι διαγωνισμοί για μακροχρόνιες μισθώσεις των κάμπινγκ στην Αγία Τριάδα, στην Κρυοπηγή και στην Ασπροβάλτα. Για τα τρία αυτά κάμπινγκ, όπως και για άλλα που έχει το ΤΑΙΠΕΔ, υπάρχει σημαντικότατο επιχειρηματικό ενδιαφέρον, σύμφωνα με κύκλους του Ταμείου. Εντός του επόμενου διαστήματος θα ξεκινήσει και ο έβδομος ηλεκτρονικός διαγωνισμός για ακίνητα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η μεγάλη παραθαλάσσια έκταση στην Ηρακλείτσα της Καβάλας. Η έκταση του ακινήτου αυτού, που είναι εντός Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, είναι περίπου 150 στρέμματα και διαθέτει ακτογραμμή περίπου 600 μέτρων.
Προσφέρεται για την ανάπτυξη εξοχικών κατοικιών και εγκαταστάσεων φιλοξενίας και αναψυχής, που μπορεί να υποστηρίζονται και από εμπορικά καταστήματα.
Εντός των επόμενων εβδομάδων αναμένεται και το νέο χρονοδιάγραμμα του διαγωνισμού για την παραχώρηση του ακινήτου στη Βερβερόντα του Πορτοχελίου. Εν τω μεταξύ, στις 29 Ιουλίου είναι η καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών για το ακίνητο στη θέση Ποσείδι Καλάνδρας Χαλκιδικής.
Σχινιάς και Μαρκόπουλο
Δύο ακόμα ακίνητα για τα οποία υπάρχει πλάνο αξιοποίησης του ΤΑΙΠΕΔ, είναι το Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά και το Ιππικό Κέντρο Μαρκοπούλου. Για το Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά απαιτείται συντονισμός με την περιφέρεια και τον δήμο, προκειμένου να συμπεριληφθούν στον σχεδιασμό όμορες εκτάσεις του Δημοσίου. Απαιτείται επίσης να χρηματοδοτηθεί με κάποιο μοντέλο η ανάδειξη του εθνικού πάρκου που τώρα είναι έντονα υποβαθμισμένο και χρειάζεται να καθαριστεί από απορρίμματα. Στην περιοχή υπάρχει και παλαιά ναυτική βάση. Το ΤΑΙΠΕΔ επιδιώκει την ενιαία αξιοποίηση, καθώς προηγούμενη βολιδοσκόπηση επενδυτών, αποκλειστικά για το κωπηλατοδρόμιο, φέρεται να προσέκρουσε στους περιορισμούς χρήσης γης. Πάντως, σημειώνεται πως έχει πραγματοποιηθεί κρούση στο Ταμείο από σοβαρό κινεζικό επενδυτικό σχήμα για το κωπηλατοδρόμιο, με επενδυτικό πλάνο που όμως δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς ενιαία αξιοποίηση της ολυμπιακής εγκατάστασης με όμορες εκτάσεις του Δημοσίου.
Παράλληλα, το ΤΑΙΠΕΔ θα συνεχίσει να εισπράττει μισθώματα ακινήτων που έχουν συμβολαιοποιηθεί, ανεξάρτητα με το εάν η κυριότητά τους παραμένει σε αυτό ή περνάει στην ΕΤΑΔ – που με τη σειρά της αποτελεί και αυτή θυγατρική του νέου υπερταμείου. Συνολικά πρόκειται για συμβολαιοποιημένα έσοδα 42,322 εκατ. ευρώ εκ των οποίων τα 12,158 εκατ. θα εισπραχθούν κατά το 2016. Αλλα 22,869 εκατ. εισπράχθηκαν πέρυσι. Τα δύο βασικότερα, πάντως, μισθωτήρια συμβόλαια είναι αυτό του ακινήτου που στεγάζει το ελληνικό γραφείο Τύπου και πληροφοριών στη Νέα Υόρκη, που φέτος θα φέρει 8,122 εκατ. ευρώ από ενοίκια, και του γραφείου Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον, που θα καταβάλει 2,502 εκατ. ευρώ.
Εκκίνηση για μαρίνες και περιφερειακά λιμάνια
Φέτος αναμένεται να επιταχυνθούν και οι διαδικασίες αξιοποίησης των μαρίνων και των περιφερειακών λιμανιών που ελέγχει το ΤΑΙΠΕΔ. Εκτιμάται αρμοδίως ότι πρώτος μπορεί να κλείσει ο διαγωνισμός για τη μαρίνα της Πύλου, ο οποίος τυπικά βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και δυόμισι χρόνια και ουσιαστικά έχει προχωρήσει το τελευταίο εξάμηνο με την επίλυση ζητημάτων που σχετίζονταν με τις χερσαίες ζώνες και τη συνεννόηση με τις δημοτικές αρχές.
Προσδοκίες υπάρχουν και από την επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού για την παραχώρηση της μαρίνας Αλίμου, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά σοβαρών θεμάτων, όπως τις τοπικές αντιδράσεις και την απομάκρυνση χρηστών των περιβαλλόντων χώρων, που έχουν δυστροπήσει στις υποχρεώσεις τους. Με επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού θα προχωρήσει και η μαρίνα Χίου.
Πρέπει να σημειωθεί πως ένας σημαντικός αριθμός άλλων μαρίνων, μικρών λιμένων, αλλά και των υπολοίπων οργανισμών λιμένων, βρίσκεται στο ΤΑΙΠΕΔ. Για πολλά εξ αυτών εκτυλίσσονται ήδη διεργασίες όσον αφορά τον τρόπο αξιοποίησής τους. Σε αυτό το πλαίσιο διατυπώνεται μάλιστα ιδιαίτερο διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον για κάποια λιμάνια, όπως αυτό της Αλεξανδρούπολης, η γεωπολιτική θέση του οποίου είναι αδιαμφισβήτητα κομβική.
Σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα, τόσο κινεζικά όσο και ρωσικά, αλλά και ελληνικά συμφέροντα παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις για το συγκεκριμένο λιμάνι. Τα άλλα λιμάνια διεθνούς ενδιαφέροντος που ελέγχει το ΤΑΙΠΕΔ είναι της Ηγουμενίτσας, του Λαυρίου, της Καβάλας, των Πατρών, της Κέρκυρας, της Ελευσίνας, της Ραφήνας, του Ηρακλείου και του Βόλου, μη εισηγμένες, ανώνυμες εταιρείες οργανισμών λιμένων, οι μετοχές των οποίων μεταφέρθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ στα τέλη του 2012. Το 2015, μάλιστα, πέτυχαν αθροιστικά αύξηση κερδοφορίας της τάξης του 20%.
Εκτιμάται όμως ότι τα δυνητικά περιθώρια ανάπτυξής τους είναι πολύ μεγαλύτερα και υπολογίζεται ότι είναι εφικτός ακόμα και ο ταχύρρυθμος διπλασιασμός των εσόδων τους. Για να γίνει όμως αυτό και για να μπορέσουν να αξιοποιηθούν από το ΤΑΙΠΕΔ, απαιτείται ορθολογικοποίηση του θεσμικού πλαισίου τους.
Και αυτό διότι παρόλο που οι οργανισμοί λιμένων είναι ανώνυμες εταιρείες (σύσταση βάσει Ν. 2932/2001), η ένταξη της πλειονότητάς τους στο μητρώο φορέων γενικής κυβέρνησης αναιρεί επί της ουσίας το πλαίσιο λειτουργίας και την ευελιξία τους ως ανώνυμες εταιρείες, με αποτέλεσμα να λειτουργούν ως δημόσιοι κρατικοί φορείς με ό,τι γραφειοκρατικές διαδικασίες και φόρτο εργασίας αυτό συνεπάγεται. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως σε πολλά από αυτά τα λιμάνια ο αριθμός των μελών των διοικητικών συμβουλίων είναι μεγαλύτερος από αυτόν του μόνιμου προσωπικού τους, ειδικά μετά και τις τοποθετήσεις κατά το τελευταίο έτος στις οποίες προέβη το υπουργείο Ναυτιλίας, προσθέτοντας μέλη.
Κάποια από αυτά τα περιφερειακά λιμάνια, όπως και τα περιφερειακά αεροδρόμια –πέραν των 14 που αποκτά η Fraport Greece– το ΤΑΙΠΕΔ μπορεί ύστερα από απόφασή του, εφόσον δεν θελήσει να τα αξιοποιήσει το ίδιο, να τα μεταβιβάσει στον νέο φορέα του υπερταμείου, την Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών Α.Ε. (ΕΔΗΣ), διαδικασία η οποία αναμένεται να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο.