Με λίγες μέρες, με την κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου και την υπογραφή των κοινών υπουργικών αποφάσεων, κλείνει ο πρώτος κύκλος που αφορά στις διαδικασίες απλοποίησης της αδειοδότησης επενδύσεων.
Ο νόμος 4262/14 αλλάζει σημαντικά, ώστε να γίνει πιο λειτουργικός, αφαιρούνται διατάξεις που προσθέτουν γραφειοκρατία, αντί να απλοποιούν, και διασφαλίζεται με συγκεκριμένες διατάξεις το αναντίστρεπτο της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας. Διατηρείται και εμβαθύνεται η βασική φιλοσοφία του νόμου, σύμφωνα με την οποία μεταβαίνουμε από τον ελεγχόμενο επιχειρηματία, ο οποίος αντιμετωπίζεται μέχρι σήμερα ως πιθανός παραβάτης των νόμων, στον υπεύθυνο επιχειρηματία. Οι τομείς όπου απλοποιείται άμεσα η αδειοδοτική διαδικασία είναι οι κλάδοι τροφίμων και ποτών, τα καταστήματα υγειονομικού ελέγχου και τα τουριστικά καταλύματα. Αυτά αποτελούν κάτι λιγότερο από το 30% της οικονομικής δραστηριότητας.
Κλείνοντας τον κύκλο, μπορούμε να κάνουμε κάποιες πρώτες εκτιμήσεις για το εγχείρημα και τις δυσκολίες του και να προδιαγράψουμε τις προοπτικές του.
Οι βασικές διαπιστώσεις που έκαναν αναγκαία την αλλαγή των διαδικασιών αδειοδότησης των επιχειρήσεων συνοψίζονται στα παρακάτω:
• Συσσωρευμένη δυσπιστία και εχθρότητα προς την επιχειρηματικότητα, η οποία αναδύεται από τη φιλοσοφία των νομοθετημάτων και έχει ενσωματωθεί στην επιχειρηματολογία και στην πρακτική της δημόσιας διοίκησης.
• Μακροχρόνια συσσώρευση των νομοθετημάτων. Υπάρχουν σε ισχύ βασιλικά διατάγματα που εφαρμόζονται από απαρχαιωμένες διοικητικές δομές.
• Αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε υπουργεία αλλά και ανάμεσα σε υπουργείο και εποπτευόμενους οργανισμούς στο ίδιο υπουργείο.
Και πάνω από όλα:
• Σύγχυση ρόλων ανάμεσα στη δημόσια διοίκηση και στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας.
Το αποτέλεσμα αυτών των δυσλειτουργιών ήταν καθυστερήσεις στην αδειοδοτική διαδικασία, φαινόμενα διαφθοράς, αμφιβολίες και αμφισβητήσεις στην εφαρμογή του Δικαίου. Μέχρι πρόσφατα, οι προσπάθειες να λυθούν τα προβλήματα έγιναν με απλουστευτικούς τρόπους, αγνοώντας τα πραγματικά δεδομένα. Για παράδειγμα:
• Οι δυσκολίες με τις αγκυλώσεις της δημόσιας διοίκησης αντιμετωπίστηκαν με την παράκαμψή της. Στην παραγωγή και στην επεξεργασία νομοθετημάτων χρησιμοποιήθηκαν μόνο σύμβουλοι και εξωτερικοί συνεργάτες, με αποτέλεσμα να παράγονται ελλιπή νομοθετήματα που δύσκολα εφαρμόζονται. Η δημόσια διοίκηση που καλείται να τα εφαρμόσει δεν καταλαβαίνει τη φιλοσοφία τους ή έχει άλλη άποψη και, πατώντας σε υπαρκτές αδυναμίες, ακυρώνει την εφαρμογή τους.
• Στα σημεία συναρμοδιοτήτων ανάμεσα στα υπουργεία έγινε προσπάθεια να επιβληθεί η γνώμη του ενός στους άλλους όταν υπήρχαν καθυστερήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να μην προχωρήσουν νομοθετήματα με συναρμοδιότητες ή να μην εφαρμόζει ένα υπουργείο τη νομοθεσία που παρήγαγε κάποιο άλλο.
Και βέβαια θα πρέπει να επισημανθεί ότι, επειδή το παλιό πολιτικό σύστημα επί δεκαετίες δεν είχε προωθήσει την τόσο αναγκαία αυτή μεταρρύθμιση, η τελευταία επιβλήθηκε ως μνημονιακός όρος.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα αυτά, ο σχεδιασμός της νέας διαδικασίας αδειοδότησης έγινε σε άλλη βάση.
1. Δόθηκε μεγάλη πολιτική βαρύτητα στο θέμα. Επειδή αυτή η προσπάθεια υπερβαίνει τις αρμοδιότητες ενός υπουργείου, αποφασίστηκε από το Κυβερνητικό Συμβούλιο η σύσταση Ομάδας Διοίκησης Εργου (ΟΔΕ) σε επίπεδο γενικών γραμματέων, όπου συμμετέχουν όλα τα υπουργεία που έχουν αρμοδιότητες στην αδειοδοτική διαδικασία. Στην ομάδα αυτή συμμετέχει και εκπρόσωπος του πρωθυπουργού. Ο συντονισμός ανατέθηκε στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, η οποία είχε σχετική εμπειρία και στο παρελθόν.
2. Αναγνωρίστηκε ότι μεταρρύθμιση αυτού του είδους απαιτεί αρκετό χρόνο. Ο σχεδιασμός έγινε σε βάθος τριετίας, σε τρεις διαδοχικές φάσεις. Σήμερα ολοκληρώνεται η πρώτη φάση με αυστηρό χρονοδιάγραμμα, το οποίο τηρείται. Σύντομα θα ανακοινωθεί η δεύτερη φάση και το περιεχόμενό της.
3. Η μεταρρύθμιση γίνεται στην «καρδιά» της δημόσιας διοίκησης. Η κεντρική ομάδα που καταγράφει, αναλύει, επεξεργάζεται και συντονίζει τις διυπουργικές ομάδες αποτελείται από στελέχη της ΓΓΒ, τα οποία συνεπικουρούνται από την Παγκόσμια Τράπεζα, που μεταφέρει τις καλές παγκόσμιες πρακτικές. Το εγχείρημα παρακολουθεί ενεργά και η πολιτική ηγεσία του υφυπουργείου Βιομηχανίας .Σε κάθε ολοκλήρωση φάσης θα ακολουθεί εκπαίδευση σε όλες τις δομές της δημόσιας διοίκησης που εμπλέκεται στην αδειοδότηση, προκειμένου να κατανοήσει τη φιλοσοφία του εγχειρήματος και να λυθούν απορίες.
4. Σχεδιάζεται η δημιουργία μόνιμης δομής, η οποία θα παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αδειοδοτική διαδικασία, ώστε να παγιωθούν η φιλοσοφία, οι κανόνες και η κατεύθυνση στο όλο εγχείρημα.
5. Υπήρξε στενή συνεργασία με τους άμεσα ενδιαφερόμενους, δηλαδή τους επιχειρηματίες των κλάδων. Οι τελικές προτάσεις διαμορφώθηκαν ύστερα από συσκέψεις στις οποίες συμμετείχαν οι θεσμικοί εκπρόσωποί τους.
6. Τελευταίο και σημαντικό. Στην κεντρική συντονιστική ομάδα συμφωνήθηκε από την αρχή ότι αυτή η μεταρρύθμιση για μας δεν αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση. Είναι υποχρέωσή μας απέναντι στη χώρα μας να κάνουμε τη δημόσια διοίκηση φιλική και συνεργάσιμη με τον ιδιωτικό τομέα, σε καθαρό και διαυγές θεσμικό πλαίσιο.
*Ο κ. Στρατής Ζαφείρης είναι γενικός γραμματέας Βιομηχανίας.