Γεωπολιτική και γεωοικονομία χαρακτηρίζονται την τελευταία δεκαετία από μια έντονη κινητικότητα, στην κατεύθυνση σύναψης εμπορικών συμφωνιών μεταξύ κρατών ή ομάδων κρατών σε όλο τον πλανήτη, με στόχο την άρση των εμποδίων και τη διευκόλυνση των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών.
Οι συμφωνίες της Ε.Ε. με τη Νότια Αφρική (SADC), τον Καναδά (CETA) και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΤΤΙΡ) ήταν και εξακολουθούν να είναι στο προσκήνιο της ευρωπαϊκής και κατά συνέπεια της ελληνικής επικαιρότητας. Η τελευταία (ΤΤΙΡ) φαίνεται να απομακρύνεται από την πολιτική ατζέντα για το επόμενο μακρύ διάστημα, σε αντίθεση με τις δύο πρώτες που έχουν ολοκληρωθεί και απομένουν τα τυπικά για την εφαρμογή τους, ενώ η κύρωσή τους από τα εθνικά κοινοβούλια των συμβαλλόμενων μερών θα γίνει τα επόμενα χρόνια.
Ας δούμε τι συνέβη με τις δύο αυτές συμφωνίες. Ποια ήταν τα κατ’ εξοχήν ζητήματα που απασχόλησαν και αφορούσαν τη χώρα μας; Τι έχασε, τι κέρδισε, τι περιέσωσε, τι διασφάλισε η Ελλάδα;
Από την πρώτη στιγμή έγινε καθαρό στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ότι για την Ελλάδα το κατ’ εξοχήν διακύβευμα στις συμφωνίες βρισκόταν στην τύχη του αγροτικού τομέα.
Τι θα γινόταν με την προστασία των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ) και κυρίως με τη φέτα, για τα οποία δεν προβλεπόταν η ίδια προστασία με τα άλλα αντίστοιχα των υπολοίπων χωρών της Ε.Ε.
Η τελική μορφή της συμφωνίας SADC παρουσιάσθηκε στα κράτη-μέλη τον Μάρτιο του 2014 και η CETA τον Οκτώβριο του ίδιου έτους κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής Ε.Ε.-Καναδά στην Οττάβα, όταν μάλιστα η χώρα μας ασκούσε την προεδρία της Ε.Ε. Οταν ανέλαβε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ υποχρεώθηκε να διαχειριστεί τις συμφωνίες αυτές, έχοντας να αντιμετωπίσει ειλημμένες αποφάσεις και de facto καταστάσεις στις οποίες είχαν δυστυχώς συναινέσει οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις.
Το μεγάλο πρόβλημα ήταν ότι στις χώρες αυτές χρησιμοποιούσαν ήδη, ανενόχλητοι, ονομασίες ελληνικών ΠΟΠ και ΠΓΕ. Στη νοτιοαφρικανική αγορά, για παράδειγμα, υπάρχουν τουλάχιστον από το 1975 τυριά που κυκλοφορούν με την ονομασία «φέτα» και ουσιαστικά έχουν δημιουργήσει τη ζήτηση για το συγκεκριμένο τυρί όλα αυτά τα χρόνια. Μάλιστα, ένα τέτοιο τυρί από αγελαδινό γάλα έχει βραβευθεί για τη ποιότητά του σε διαγωνισμό γεύσης το 1995!
Οι συγκεκριμένες συμφωνίες πάσχουν σε δύο βασικά ζητήματα: Πρώτον, δεν απαγορεύουν τη χρήση του όρου «φέτα» σε επιχειρήσεις που διακινούσαν στην εσωτερική αγορά οποιοδήποτε λευκό τυρί, από αγελαδινό γάλα κυρίως, και το ονόμαζαν «Φέτα». Μπορούν να συνεχίσουν να το πράττουν εις το διηνεκές.
Δεύτερον, οι επιχειρήσεις που θα ενδιαφερθούν να κυκλοφορήσουν ένα τέτοιο προϊόν στο μέλλον θα μπορούν να το ονομάζουν feta made in Canada ή feta South Africa, αν προέρχεται από αιγοπρόβειο γάλα ή «τύπου Φέτα», «στυλ Φέτα», «είδους Φέτα» κ.λπ. αν προέρχεται από οποιοδήποτε άλλο γάλα. Συνεπώς, παγιώνεται η κατάχρηση του όρου «φέτα» από όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις δύο χώρες.
Από τα πρώτα ζητήματα που δώσαμε ιδιαίτερο βάρος, με την ανάληψη των καθηκόντων στο υπουργείο, ήταν η στήριξη της αιγοπροβατοτροφίας. Γι’ αυτό και στο πρώτο κιόλας Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας, τον Μάρτιο του 2015, σε παρέμβασή μου αναφέρθηκα στις συγκεκριμένες συμφωνίες, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι δεν μπορεί να γίνουν αποδεκτές τόσο από την ελληνική κοινωνία όσο και από το ελληνικό Κοινοβούλιο.
Υπήρξαν αλλεπάλληλες συναντήσεις με τον επίτροπο Γεωργίας Phil Hogan τόσο στα Συμβούλια Γεωργίας όσο και κατ’ ιδίαν, όπου δηλώναμε ξεκάθαρα ότι τα αποτελέσματα αυτής της συμφωνίας είναι εξαιρετικά δυσμενή για τη χώρα μας. Η επιμονή αυτή και η διαπραγματευτική αποφασιστικότητα οδήγησαν στο να πετύχουμε σημαντικά πράγματα σε ένα παιχνίδι που ήταν χαμένο.
Αποδεχθήκαμε τελικά την προσωρινή έναρξη της συμφωνίας με τη Ν. Αφρική, αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ρητά έλαβε υπόψη τις ανησυχίες της Ελλάδας για τις Γεωγραφικές Ενδείξεις (Γ.Ε.) και δεσμεύτηκε να επιτύχει το καλύτερο δυνατό επίπεδο προστασίας στις καταχωρισμένες Γ.Ε. της Ενωσης στις τρέχουσες ή μελλοντικές διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών εντός πέντε ετών από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας Ε.Ε. – SADC.
Επίσης, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, η Επιτροπή δεσμεύτηκε εντός της μεταβατικής περιόδου να αρχίσει τη διαδικασία αναθεώρησης της συμφωνίας, με σκοπό την επίτευξη για όλες τις Γ.Ε. της Ε.Ε. που περιλαμβάνονται σε αυτή, συμπεριλαμβανομένης της «φέτας», του ιδίου επίπεδου προστασίας.
Δηλαδή με απλά λόγια, με τη λήξη της μεταβατικής περιόδου των 5 χρόνων, δεν θα χρησιμοποιείται ο όρος «φέτα» σε κανένα προϊόν της Νότιας Αφρικής. Ανάλογη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπάρχει και για τη CETA. Οι παραπάνω δεσμεύσεις δεν είναι απλά λόγια, αλλά εμπεριέχονται ως παράρτημα στις συμφωνίες. Ας σημειωθεί δε ότι στην τελευταία συνάντηση υπήρξαν κοινές δηλώσεις – δεσμεύσεις και μεταξύ Γερμανίας και Καναδά.
Ποιο είναι τώρα το κρίσιμο ζήτημα; Χρειάζεται επαγρύπνηση και ανάληψη πρωτοβουλιών, ώστε ο μεταβατικός χρόνος να αξιοποιηθεί για τη μετατροπή της συμφωνίας σε συμφωνία πλήρους προστασίας των αγροτικών μας προϊόντων.
Δεν πρέπει να χαθεί αυτό που κερδίσαμε και το οποίο ανοίγει τον δρόμο για οριστική αποκατάσταση. Μπορεί να δημιουργήθηκε ικανός θόρυβος με τη στάση της Βαλλονίας, ωστόσο εμείς πετύχαμε πολύ περισσότερα και ουσιαστικά και μάλιστα σε μια περίοδο που ήμασταν μόνοι μας εν τη ερήμω, εν γη ανύδρω.
* Ο κ. Βαγγέλης Αποστόλου είναι υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.