Με τον κίνδυνο επιστροφής του Δημοσίου στο μετοχικό τους κεφάλαιο βρίσκονται οι τράπεζες σε περίπτωση που το 2017 δεν επιτύχουν ικανοποιητική κερδοφορία. Και το αν θα πετύχουν ή όχι κερδοφορία εξαρτάται από το εάν οι τράπεζες θα μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά τους για την αντιμετώπιση των «κόκκινων» δανείων καθώς και από τη γενικότερη βελτίωση του κλίματος που θα επιτρέψει τη σταδιακή επιστροφή καταθέσεων. Στην περίπτωση που η αβεβαιότητα παραταθεί, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνεχίσουν να αυξάνονται και οι καταθέσεις παραμείνουν καθηλωμένες στα τρέχοντα πολύ χαμηλά επίπεδα, τότε οι τράπεζες δεν θα εμφανίσουν κέρδη και για την αξιοποίηση του αναβαλλόμενου φόρου και θα εκδοθούν μετοχές υπέρ του ελληνικού Δημοσίου. Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, μια ενδεχόμενη αύξηση της συμμετοχής του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών θα αποτελούσε μεγάλο πισωγύρισμα με πολλές επιπτώσεις.
Υπενθυμίζεται ότι μετά τις ιστορικά υψηλές ζημίες με τις οποίες επιβαρύνθηκαν οι τράπεζες μετά το PSI, αλλά και τη μεγάλη αύξηση των «κόκκινων» δανείων, το ελληνικό Δημόσιο, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την κεφαλαιακή βάση των τραπεζών (περιορίζοντας έτσι το ύψος των αναγκαίων κεφαλαίων για την ανακεφαλαιοποίησή τους), θεσμοθέτησε την παράταση της δυνατότητας συμψηφισμού ζημιών παλαιότερων ετών με φόρους μελλοντικής κερδοφορίας. Δηλαδή, οι τράπεζες δεν θα αποδίδουν φόρους από μελλοντική κερδοφορία μέχρι να καλύψουν ένα μεγάλο μέρος των απωλειών του PSI, ενώ μπορούν το αναμενόμενο αυτό όφελος να συνυπολογίζουν στα κεφάλαιά τους.
Ομως για να δεχθεί ως κεφάλαια αυτό το φορολογικό όφελος, η ΕΚΤ ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να δεσμευτεί ότι εγγυάται την καταβολή της αναβαλλόμενης φορολογίας ακόμα και αν οι τράπεζες έχουν ζημίες. Αυτή η εγγύηση έχει υψηλό τίμημα για τις τράπεζες καθώς, αν δεν πετύχουν ικανοποιητικά κέρδη και υποχρεωθούν να κάνουν χρήση της εγγύησης (λαμβάνοντας το ποσόν του αναβαλλόμενου φορολογικού οφέλους από το κράτος), θα πρέπει να εκδώσουν κοινές μετοχές, με πλήρη δικαιώματα, υπέρ του ελληνικού Δημοσίου. Στην ουσία δηλαδή, για τα χρήματα που θα λάβουν από το Δημόσιο για τον αναβαλλόμενο φόρο, θα γίνει αύξηση κεφαλαίου με την έκδοση νέων μετοχών την οποία θα καλύψει το κράτος.
Ετσι η επιστροφή του Δημοσίου στις τράπεζες θα γίνει μόνο στην περίπτωση που συνεχιστεί η «χαμηλή πτήση» της οικονομίας και οι τράπεζες εμφανίσουν ζημίες.
Το 2016 πάντως ήταν έτος επιστροφής των τραπεζών σε (μικρή) κερδοφορία ύστερα από πολλά χρόνια ιστορικά υψηλών ζημιών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στο πρώτο εξάμηνο οι εγχώριες τράπεζες εμφάνισαν οριακή κερδοφορία, μετά από φόρους, ύψους 65 εκατ. ευρώ (έναντι ζημιών 5,5 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2015). Σε ενοποιημένο επίπεδο και το 2016 ο κλάδος θα εμφανίσει μεγάλες ζημίες, ωστόσο αυτές οφείλονται κυρίως σε λογιστικές απώλειες της Εθνικής από την πώληση της Finansbank στην Τουρκία. Η θετική εικόνα του 2016 οφείλεται στη μεγάλη μείωση των προβλέψεων και το ζητούμενο είναι το 2017 να δούμε ουσιαστική μείωση των «κόκκινων» δανείων, κάτι που αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες. Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών, είναι κρίσιμο να πιάσουν τους στόχους που έχουν τεθεί για τη μείωση των «κόκκινων» δανείων το 2017, αλλά και μετά, κάτι που θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη: βελτίωση ποιότητας χαρτοφυλακίου δανείων, ενίσχυση ρευστότητας, ενίσχυση κεφαλαιακής επάρκειας τραπεζών, διάσωση επιχειρήσεων που σήμερα φυτοζωούν και εν τέλει την αναδιάρθρωση του παραγωγικού προτύπου της οικονομίας.
Ωστόσο τόσο η αντιμετώπιση των «κόκκινων» δανείων όσο και η επιστροφή καταθέσεων περνούν μέσα από τη γενικότερη βελτίωση του κλίματος και την ανάκαμψη της οικονομίας, πράγματα καθόλου προφανή όσο η αξιολόγηση παραμένει σε εκκρεμότητα. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα, η δεύτερη αξιολόγηση θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2015. Η ολοκλήρωση, το ταχύτερο, της δεύτερης αξιολόγησης θεωρείται κομβικής σημασίας για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και την ένταξη της χώρας μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.