Το 2013, έτος που η εγχώρια οικονομία δοκιμαζόταν για ακόμα ένα έτος από τη βαθιά ύφεση, με την αβεβαιότητα και την ανησυχία για το μέλλον και την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας να κυριαρχούν, η Konva ολοκλήρωνε μια φιλόδοξη επένδυση: την εγκατάσταση του πρώτου ρομπότ παγκοσμίως για την παραγωγή προϊόντων σαρδέλας και γαύρου.
Απορροφώντας περίπου το 40% της ετήσιας ελληνικής αλιείας σε σαρδέλα και γαύρο, η Kονσερβοποιία Βορείου Αιγαίου – Konva, με έδρα το Κιλκίς, συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στις πλέον προηγμένες βιομηχανίες επεξεργασίας ψαρικών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, διαθέτοντας μια πλήρως αυτοματοποιημένη γραμμή παραγωγής προϊόντων σαρδέλας, τονοσαλάτας, καλαμαριών και χταποδιών.
Οι ρίζες της εταιρείας βρίσκονται στα 1870, όταν ο Θρασύβουλος και ο Γιώργος Τζίκας άνοιξαν δύο παντοπωλεία στη Βέροια. Περίπου 40 χρόνια μετά, η δεύτερη γενιά της οικογένειας, τα ανίψια τους, Θωμάς και Μερκούριος, επεκτάθηκαν στη Θεσσαλονίκη διακινώντας καπνιστές ρέγγες, παστό βακαλάο, ταραμά καθώς και διάφορες κονσέρβες ψαρικών. Το επόμενο μεγάλο βήμα πραγματοποιήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν τα παιδιά τους δημιούργησαν εμπορικές εταιρείες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για την εισαγωγή κονσερβών ψαριών και κρέατος. Στο τέλος της δεκαετίας του 1980 ολοκληρώθηκε η δημιουργία βιομηχανικής μονάδας, σφραγίζοντας τη μετεξέλιξη της εταιρείας από το εμπόριο στην παραγωγή.
Επέκταση στο εξωτερικό
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα βήματα επέκτασης της εταιρείας στο εξωτερικό, με την εξαγωγή των προϊόντων Trata και Flokos, και σήμερα περίπου το 15% του κύκλου εργασιών αφορά εξαγωγές (καθώς και την παραγωγή προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας) σε περίπου 20 χώρες, με κυριότερες αγορές την Κύπρο, τα Βαλκάνια, την Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία.
Παράλληλα, στο ξεκίνημα του 2000 η εταιρεία προχώρησε σε μεγάλες επενδύσεις και στον πλήρη εκσυγχρονισμό της διαδικασίας παραγωγής με στόχο τη μείωση του κόστους, την αναβάθμιση της ποιότητας, της διατροφικής αξίας και της ασφάλειας των προϊόντων της, με την υιοθέτηση της σχετικής τεχνολογίας αιχμής: ειδικό πολυζυγιστικό μηχάνημα, μεγάλη ευελιξία στην πακετοποίηση των τελικών προϊόντων και υπερσύγχρονες μεθόδους διατήρησης και ψύξης των πρώτων υλών. Η προσπάθεια κορυφώθηκε το 2013 με την εγκατάσταση της πρώτης ρομποτικής γραμμής παραγωγής.
Ωστόσο με το ξέσπασμα της κρίσης το 2009, η Konva βρέθηκε αντιμέτωπη με πολλές δυσκολίες και αντιξοότητες, που οδήγησαν σε σημαντικές ζημίες στις χρήσεις 2011-2012. Η μείωση των πωλήσεων, λόγω της ύφεσης, αλλά κυρίως οι δραματικές αλλαγές στο λιανεμπόριο και οι σημαντικές απώλειες από αλυσίδες όπως η Ατλάντικ και αργότερα οι αναταράξεις από το αδιέξοδο της «Μαρινόπουλος» επέφεραν μεγάλα πλήγματα. Πρόσθετες πιέσεις προκάλεσαν η αύξηση του ΦΠΑ στο 24% μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου το 2015, αλλά και οι ελλείψεις στη διεθνή αγορά σε καλαμάρι για τα προϊόντα της σειράς Flokos, που είχε ως αποτέλεσμα η εταιρεία να μην μπορεί να παράγει ένα από τα βασικά και υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα της, κάτι που οδήγησε σε απώλεια τζίρου περίπου 3 εκατ. ευρώ ετησίως. Ολα αυτά έφεραν σημαντικές ζημιές στην περίοδο 2011-2014 για πρώτη φορά στην 90ετή διαδρομή της.
Από το 2014 ξεκίνησαν οι διεργασίες για την αναδιάρθρωση της εταιρείας, την αντιμετώπιση των νέων συνθηκών και την ενίσχυση της θέσης της εταιρείας στην εγχώρια αγορά αλλά και στο εξωτερικό. Μεγάλο βάρος δόθηκε επίσης στο marketing τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το 2015 πραγματοποιήθηκε ριζική διοικητική αναδιοργάνωση, με την κ. Γιάννα Τζίκα, 5η γενιά της οικογένειας, να αναλαμβάνει τη γενική διεύθυνση της εταιρείας. Η νέα διοίκηση έδωσε βαρύτητα στη μείωση των λειτουργικών δαπανών, στη βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής, την αποδοτικότερη διαχείριση των αποθεμάτων και την αγορά με καλύτερους όρους πρώτων υλών που δεν παράγονται στην Ελλάδα όπως τα καλαμάρια, ο τόνος κ.ά. Από το 2014 η εταιρεία ενίσχυσε τα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) και το 2015 εμφάνισε καθαρά κέρδη, ενώ το 2017 αναμένεται να καλυφθεί το σύνολο των ζημιών της περιόδου 2011-2012. Παράλληλα δημιούργησε μια νέα σειρά προϊόντων κατάψυξης, τη σειρά ON ICE, που περιλαμβάνει φιλέτα σαρδέλας και γαύρου.
Νέες επενδύσεις 2 εκατ. ευρώ έως το 2021
Για τον μετασχηματισμό της Konva σε μία από τις πλέον σύγχρονες βιομηχανίες επεξεργασίας ψαρικών στην Ε.Ε. πραγματοποιήθηκαν την εξαετία 2012 – 2017 επενδύσεις ύψους 6 εκατ. ευρώ. Για την τετραετία 2018 – 2021 η εταιρεία έχει προγραμματίσει νέες επενδύσεις ύψους 2 εκατ. ευρώ, δίνοντας έμφαση στη μείωση του ενεργειακού κόστους και τη βελτιστοποίηση των μηχανημάτων αξιοποίησης των πρώτων υλών. Μεγάλο κομμάτι των επενδύσεων θα αφορά τον τομέα των κατεψυγμένων με την αυτοματοποίηση των παραγόμενων προϊόντων (σαρδέλα και γαύρος φιλέτο) αλλά και την έρευνα και πιστοποίηση της αλιευτικής περιοχής του Αιγαίου με διεθνή πρότυπα, σε συνεργασία με τους τοπικούς αλιείς. Οι επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής αλλά και η ενσωμάτωση σειράς καινοτομιών στην παραγωγική διαδικασία αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για την αντιμετώπιση του ανταγωνισμού, ειδικά από χαμηλού κόστους χώρες. Ωστόσο, όπως τονίζει στην «Κ» η γενική διευθύντρια της Konva, κ. Γιάννα Τζίκα, το μεγάλο πλεονέκτημα της εταιρείας είναι το Αιγαίο Πέλαγος και τα εξαιρετικής ποιότητας ψάρια που μας προσφέρει απλόχερα.
Η εταιρεία δίνει μεγάλο βάρος στην ποιότητα της πρώτης ύλης, δηλαδή τα ψάρια, τα οποία μέσα σε 1,5 ώρα από την αλίευσή τους μεταφέρονται από την Ιχθυόσκαλα της Νέας Μηχανιώνας στη βιομηχανική μονάδα της εταιρείας στο Κιλκίς και αφού γίνει ο ποιοτικός έλεγχος μετατρέπονται άμεσα σε τελικό προϊόν. Για τις περιπτώσεις ή τα προϊόντα που απαιτείται τα ψάρια να διατηρηθούν χρησιμοποιούνται νέας τεχνολογίας μηχανήματα ψύξης, τα οποία ψύχουν κάθε ψάρι χωριστά και τα διατηρούν σε σταθερή θερμοκρασία εξασφαλίζοντας τη διατροφική τους αξία. Σημειώνεται ότι η εταιρία διαθέτει πρότυπο σύστημα ιχνηλασιμότητας, που παρακολουθεί κάθε βήμα από την παραγωγή και τη συσκευασία μέχρι την αποθήκευση και τελική διανομή των προϊόντων της.
Στόχος, ο διπλασιασμός των εξαγωγών στα 3 εκατ. ευρώ
Ο διπλασιασμός των πωλήσεων στο εξωτερικό, από περίπου 1,5 εκατ. ευρώ σήμερα, μέχρι το τέλος του 2019 αποτελεί βασικό στόχο της Konva. Οπως εξηγεί η κ. Τζίκα, οι δυνατότητες επέκτασης στο εξωτερικό είναι πολύ μεγάλες και φιλοδοξία της εταιρείας είναι να αναδειχθεί σε πρεσβευτή του ελληνικού ψαριού και γενικότερα της μεσογειακής διατροφής στο εξωτερικό. Στην κατεύθυνση αυτή η εταιρεία πέτυχε συμφωνία με μεγάλο όμιλο στο Βέλγιο, για λογαριασμό του οποίου θα παράγει προϊόντα της που θα διατίθενται στις αγορές του Βελγίου και της Ολλανδίας. Παράλληλα συμφώνησε νέα συνεργασία στην Αυστραλία, η οποία θα επιτρέψει τη διείσδυση και εδραίωση σε μεγάλη αγορά. Μεγάλο βάρος θα δοθεί στην ενίσχυση της θέσης της και στην ελληνική αγορά με νέα προϊόντα, όπως τον καπνιστό σολομό, αλλά και με την επέκτασή της στα προϊόντα κατάψυξης. Σε ό,τι αφορά το επιχειρείν στην Ελλάδα, σημειώνει ότι το ελληνικό περιβάλλον είναι από τα δυσκολότερα σε πολλά επίπεδα. Για παράδειγμα, τονίζει, το ενεργειακό κόστος για την εταιρεία διαμορφώνεται στο 4%, όταν για αντίστοιχες βιομηχανίες στο εξωτερικό δεν ξεπερνά το 1%. Υπογραμμίζει ότι η χώρα μας δεν αξιοποιεί με συστηματικό τρόπο τα μεγάλα πλεονεκτήματα που διαθέτει, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι οι εξαιρετικές συνθήκες στο Αιγαίο Πέλαγος και τα ανώτερης ποιότητας ψάρια που παράγονται στις ελληνικές θάλασσες είναι εν πολλοίς άγνωστα στο εξωτερικό. Στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η εταιρεία η κ. Τζίκα ξεχωρίζει την εκπαίδευση των καταναλωτών και την υπέρβαση στερεοτύπων σε ό,τι αφορά την κονσέρβα και τα κατεψυγμένα προϊόντα. Οπως τονίζει, οι κονσέρβες σήμερα δεν έχουν καμία σχέση με αυτές 15 χρόνια πριν. Πλέον οι νέες τεχνολογίες κονσερβοποίησης και οι τεχνικές ψύξης επιτρέπουν την παραγωγή προϊόντων εξαιρετικής γεύσης, απολύτως ασφαλή που διατηρούν το 100% της διατροφικής τους αξίας και τις θρεπτικές ουσίες τους χωρίς προσθήκη συντηρητικών ή άλλων χρωστικών ουσιών και βελτιωτικών γεύσης σε κανένα στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας.
Χαμηλή η παραγωγικότητα των μικρών, πολύ μικρών επιχειρήσεων
Περίπου το 87% του εργατικού δυναμικού των επιχειρήσεων συνεισφέρουν οι 676.700 μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ΣΕΒ. Παράλληλα, δημιουργούν προστιθέμενη αξία ίση με 19,3% του ΑΕΠ και παράγουν το 44,2% των ελληνικών εξαγωγικών αγαθών. Ομως η σημαντική απόκλιση από ευρωπαϊκές πρακτικές εξακολουθεί να είναι περιοριστικός παράγων στην οικονομική ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό στοιχείο, η πολύ χαμηλή παραγωγικότητά τους στην Ελλάδα, η οποία κυμαίνεται στο 50% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Ο υψηλός κατακερματισμός και το πολύ μικρό μέγεθος συνεχίζουν να δρουν ανασταλτικά. Ενδεικτικά, οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις (ΜμΕ) στην Ελλάδα είναι μόνο το 3,1% έναντι του 7% στην Ε.Ε. (μέσος όρος). Ετσι, φαίνεται πως η ευελιξία που θεωρητικά παρέχει το πολύ μικρό μέγεθος (1,9 άτομο μέσος όρος σε κάθε πολύ μικρή επιχείρηση) δεν μετασχηματίζεται σε απόδοση, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (το 96,9% του συνόλου) να παράγουν περίπου το 9,3% του ΑΕΠ, ενώ οι μικρές και οι μεσαίες (το 3% του συνόλου) να παράγουν περίπου το 10% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με μελέτη του ΣΕΒ και της ΕΥ, οι επιχειρήσεις με σχετικό μέγεθος έχουν ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα (35% αύξηση στο περιθώριο κέρδους των μεσαίων, έναντι πτώσης 50% στις μικρές και πολύ μικρές) βρίσκοντας διέξοδο στις εξαγωγές (40% αύξηση στις μεσαίες). Οσες εστιάζουν σε μεταποιητικές δραστηριότητες εμφανίζουν τετραπλάσια προστιθέμενη αξία (ανεξαρτήτως μεγέθους), ενώ και η καινοτομία αποτελεί σημαντικό παράγοντα που βαίνει βελτιούμενος (29,6 στον δείκτη European Innovation Scoreboard έναντι 30,6 μ.ό. στην Ε.Ε.) ταυτόχρονα με τη συμμετοχή τους σε παραγωγικά δίκτυα με μεγαλύτερες επιχειρήσεις (12,4%, έναντι 10,3% του ευρωπαϊκού μέσου όρου). Επιπλέον, στην ανάκαμψη μέχρι το 2014 συνεισέφερε η ανταπόκριση σε μετατοπίσεις τουριστικών ρευμάτων και εμπορευματικών συναλλαγών (logistics). Τέλος, οι μεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν με υψηλότερη ένταση τεχνολογίας και γνώσης ήταν σε θέση να επωφεληθούν από την αύξηση της ζήτησης περισσότερο από τις μικρότερες επιχειρήσεις.
Οπως υπογραμμίζεται στη μελέτη, οι ΜμΕ αποτελούν σημαντικό πυλώνα της επιχειρηματικότητας και της οικονομίας τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, με ποσοστά που κυμαίνονται μεταξύ 99,8% και 99,9%. Καλύπτουν όλο το φάσμα των παραγωγικών δραστηριοτήτων και κλάδων, έχουν ιδιαίτερες δυνατότητες, αλλά και ιδιαίτερες ανησυχίες.
H μετάβαση προς ένα αναπτυξιακό πρότυπο με περισσότερη και καλύτερη επιχειρηματικότητα όλων των μεγεθών, περισσότερες δουλειές, εμπορεύσιμα προϊόντα και εξαγωγές περνάει μέσα από την εκπροσώπηση όλων αυτών των επιχειρήσεων στον αναπτυξιακό διάλογο, την ανάδειξη των ζητημάτων που τους απασχολούν και την εκπόνηση πρωτοβουλιών για την ουσιαστική στήριξή τους.