Με ταχύρρυθμο μάθημα για το πόσο γρήγορα μπορεί να καταρρεύσει ένας όμιλος με παρουσία σε πολλές χώρες μοιάζει η υπόθεση της κατασκευαστικής J&P Overseas, της κυπριακής μητρικής της ελληνικής J&P Αβαξ, η οποία την Πέμπτη κατέθεσε αίτηση υπαγωγής σε καθεστώς ειδικής διαχείρισης, υπό το βάρος των χρεών της, ύψους της τάξεως των 500 εκατ. ευρώ, και της αδυναμίας να βρεθεί κοινός τόπος με τις τράπεζες και τους πιστωτές της ώστε να συνεχίσει να διεκδικεί έργα. Στην ανακοίνωσή της, η J&P Overseas επικαλείται τις δυσχερείς συνθήκες των αγορών στις οποίες δραστηριοποιείται, αλλά και τις καθυστερήσεις στην είσπραξη οφειλών, σε συνδυασμό με την περιορισμένη ρευστότητα, ως τους βασικούς λόγους που την οδήγησαν στην επιλογή του ειδικού διαχειριστή.
Ωστόσο, οι πραγματικές αιτίες για την κατάρρευση μιας από τις ισχυρότερες κατασκευαστικές εταιρείες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι βαθύτερες και ξεκινούν από τις έριδες μεταξύ των μελών της οικογένειας Παρασκευαΐδη, που υποχρέωσαν και την πλευρά της οικογένειας Ιωάννου να αποστασιοποιηθεί. Η J&P ιδρύθηκε πριν από 57 χρόνια, το 1961 από τους Στέλιο Ιωάννου και Γώγο Παρασκευαΐδη, με τις δύο οικογένειες να έχουν έκτοτε κοινή επιχειρηματική πορεία και στενούς δεσμούς. Οι πρώτοι «κραδασμοί» ξεκινούν με τον θάνατο του Γώγου Παρασκευαΐδη, το 2007, εξέλιξη που χωρίζει τους απογόνους του σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Στη μία πλευρά βρίσκονται ο Ευθύβουλος Παρασκευαΐδης, γιος του ιδρυτή, και η αδερφή του Λεώνη Παρασκευαΐδη, και στην άλλη η μητέρα τους Θέλμα με τη δεύτερη κόρη της Χριστίνα και τον γαμπρό της Ανδρέα Παπαθωμά. Το 2009 ξεκινάει ένας κύκλος αγωγών μεταξύ τους, με επίκεντρο τη διαθήκη του Γ. Παρασκευαΐδη.
Οι κόντρες είναι συνεχείς και φέρνουν σε αμηχανία στην πλευρά Ιωάννου, η οποία σταδιακά μετατρέπεται σε αποστασιοποίηση, και, τελικά, προκρίνεται η επεξεργασία ενός σχεδίου διάσπασης του ομίλου, το οποίο αρχίζει να τίθεται σε εφαρμογή στα μέσα του 2016, δηλαδή πριν από περίπου δύο χρόνια. Σε πρώτη φάση προβλέπεται η δημιουργία δύο πόλων δραστηριότητας εντός της J&P Overseas. Συγκεκριμένα, η οικογένεια Ιωάννου ανέλαβε τις δραστηριότητες σε Κατάρ, Ομάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιορδανία, Ιράκ και Ελλάδα (δηλαδή την J&P Aβαξ), ενώ η πλευρά Παρασκευαΐδη τη Σαουδική Αραβία, τη Λιβύη και το Κουρδιστάν. Η συμφωνία της διοικητικής διάσπασης προέβλεπε ότι η κάθε πλευρά θα είχε την πλήρη ευθύνη του τομέα της, περιλαμβανομένης και της ευθύνης χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων της. Σε δεύτερο στάδιο θα πραγματοποιείτο και ο νομικός διαχωρισμός της εταιρείας.
Τα πράγματα, όμως, δεν εξελίχθηκαν όπως είχαν συμφωνηθεί, με αποτέλεσμα την εμφάνιση των γνωστών προβλημάτων στη Σαουδική Αραβία, με μεγάλες οφειλές στο προσωπικό. Ουσιαστικά, οι δραστηριότητες της πλευράς Παρασκευαΐδη χρειάζονταν χρηματοδότηση, η οποία όμως δεν ερχόταν, παρά την ύπαρξη περιουσιακών στοιχείων που θα μπορούσαν να πωληθούν και να φέρουν ρευστότητα. Η απουσία χρηματοδότησης οφείλεται κατά βάση στην αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Η κρίση στον όμιλο άρχισε να μεγεθύνεται στο τέλος του 2017, όταν ο κ. Παπαθωμάς ζήτησε να αναβληθεί η διάσπαση της εταιρείας, αίτημα το οποίο απορρίπτει η πλευρά του Ιωάννου. Σχεδόν ταυτόχρονα με το αίτημα αναβολής της διάσπασης αρχίζει και η επιδείνωση της κατάσταση στη Σαουδική Αραβία. Λίγους μήνες αργότερα, ένα από τα ιστορικά στελέχη του ομίλου και τότε οικονομικός διευθυντής, ο κ. Κώστας Κυριακίδης, παραιτείται έπειτα από 31 χρόνια συνεχούς παρουσίας. Στην επιστολή περιγράφει μια κατάσταση δύσκολα αναστρέψιμη, η οποία θέτει εν αμφιβόλω ακόμα και την επιβίωση του ομίλου. Στηλιτεύει το γεγονός ότι ο όμιλος λειτουργεί στην πράξη σαν δύο ξεχωριστές επιχειρηματικές οντότητες, που όμως παραμένουν ενιαίες νομικά, με αποτέλεσμα τα προβλήματα που εντοπίζονται στη μία να «μολύνουν» και την άλλη.
Στις αρχές του προηγούμενου Ιουλίου φαίνεται να δίνεται μια διέξοδος, καθώς έπειτα από σχετική δικαστική απόφαση ο κ. Ανδ. Παπαθωμάς υποχρεώνεται να εγκαταλείψει την εταιρεία, αφού το δικαστήριο δέχθηκε την προσφυγή των εναγόντων ότι η παρουσία του ήταν επιζήμια για τα συμφέροντα αυτής. Μάλιστα, λίγες ημέρες μετά, ανακοινώνεται νέο διοικητικό συμβούλιο στην J&P Overseas και η πρόθεση των δύο οικογενειών να βαδίσουν εκ νέου χέρι χέρι, εγκαταλείποντας οριστικά τα σχέδια περί διάσπασης. Η ζημιά, όμως, έχει γίνει και δικαιώνει τις προβλέψεις του κ. Κυριακίδη, με τους πιστωτές να αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους στη διοίκηση και στο μοντέλο λειτουργίας του ομίλου, μη αφήνοντας άλλη επιλογή πέραν της αναζήτησης προστασίας μέσω της τοποθέτησης ειδικού διαχειριστή.
Η κρίση δεν αγγίζει την J&P Αβαξ
Αν η υπόθεση της J&P Overseas μοιάζει γνώριμη και στα καθ’ ημάς, είναι γιατί αυτό ακριβώς ισχύει. Πριν από λίγους μήνες, άλλη μία κατασκευαστική εταιρεία, η «Ελλάκτωρ», κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις διοικητικές κόντρες μεταξύ των βασικών μετόχων. Οπως και στην περίπτωση του κυπριακού ομίλου, οι τελευταίοι είχαν μοιράσει μεταξύ τους τις επιμέρους δραστηριότητες και εταιρείες του ομίλου, οι οποίες, ουσιαστικά, λειτουργούσαν υπό καθεστώς πλήρους αυτονομίας και χωρίς η μία να υποστηρίζει την άλλη ή να υπάρχει μια ξεκάθαρη κι ενιαία ομιλική στρατηγική. Ετσι, όταν χρειάστηκαν ενέσεις ρευστότητας για την αντιμετώπιση των ζημιών από τα έργα του εξωτερικού, προέκυψε δυστοκία και ενδεχομένως να υιοθετήθηκαν λύσεις που κόστισαν περισσότερο στον όμιλο απ’ ό,τι θα κόστιζε μια ένεση ρευστότητας από έναν άλλο κλάδο που εμφάνιζε υπερκέρδη και χαμηλά κόστη.
Είναι προφανές ότι τα πολυμετοχικά σχήματα σε έναν όμιλο δεν μπορούν να λειτουργήσουν όταν απουσιάζουν οι απαιτούμενες δομές και η εταιρική διακυβέρνηση περιορίζεται σε ορισμένες τυπικές κινήσεις που απλώς συμμορφώνονται με το γράμμα του νόμου, πλην όμως στερούνται ουσίας. Το θετικό στην περίπτωση της J&P Αβαξ, της ελληνικής θυγατρικής του ομίλου της J&P Overseas, είναι ότι δεν επηρεάζεται, τουλάχιστον επί του παρόντος.
Οπως αναφέρει η διοίκηση του κυπριακού ομίλου: «Σήμερα καμία θυγατρική του ομίλου δεν προτείνεται να τεθεί υπό το ίδιο καθεστώς ειδικής διαχείρισης, μέχρι να εξασφαλιστούν τα απαραίτητα κεφάλαια κίνησης». Παράλληλα, γίνονται κινήσεις εξασφάλισης πρόσθετης ρευστότητας, σε συνεργασία με ξένα τραπεζικά ιδρύματα. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμάται ότι υπό το καθεστώς ειδικής διαχείρισης θα επιτευχθεί μεγαλύτερη αξία επί των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας, απ’ ό,τι στην περίπτωση υπαγωγής σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης. Εν ολίγοις, η προσδοκία είναι ότι με τη μέθοδο αυτή θα αποφευχθεί η ραγδαία υποτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων που θα επιλεγούν να πωληθούν, ώστε να συνεχιστεί η δραστηριότητα της εταιρείας και να ολοκληρωθούν τα κατασκευαστικά έργα του εξωτερικού. Παράλληλα, το γεγονός ότι η J&P Αβαξ είχε περάσει υπό τη «σφαίρα επιρροής» του κ. Ιωάννου διασφαλίζει και την ομαλή ολοκλήρωση της εν εξελίξει αύξησης μετοχικού κεφαλαίου κατά 20 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο της αύξησης προβλέπεται η ενίσχυση της συμμετοχής της οικογένειας Ιωάννου, από το υφιστάμενο 5% σε περίπου 24%. Στον αντίποδα, το ποσοστό που ελέγχει η J&P Investments θα υποχωρήσει από 41,59% σε περίπου 28%.