Ο οικονομικός πόλεμος αλλά και οι γεωπολιτικές διενέξεις ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, το δυσθεώρητο ύψος του παγκόσμιου χρέους, η διάλυση των πολυμερών συμφωνιών για το εμπόριο, αλλά και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η επιβράδυνση μεγάλων οικονομιών, όπως της Κίνας, η απώλεια θέσεων εργασίας και η παραβίαση του ιδιωτικού χώρου των ανθρώπων ως συνεπακόλουθο της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης αποτελούν τους μεγαλύτερους κινδύνους που εξακολουθούν να απειλούν την παγκόσμια οικονομία και ευρύτερα την ευημερία της ανθρωπότητας. Εχουν εκδηλωθεί από το περασμένο έτος, οπότε διαμορφώθηκε ένα καινούργιο παγκόσμιο τοπίο, στο οποίο κυριαρχούν οι αποκλίσεις και η αναδίπλωση των χωρών σε εθνικούς στόχους με πορεία αντίστροφη εκείνης της παγκοσμιοποίησης. Η εικόνα προκύπτει από σχετική έρευνα για τους κινδύνους του 2019 που εκπόνησε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ με τη βοήθεια εμπειρογνώμων και στελεχών όσων εταιρειών και φορέων συνεργάζονται μαζί του.
Οπως επισημαίνουν ερευνητές και συνεργάτες του φόρουμ, κατά τη διάρκεια του 2018 οξύνθηκαν οι κίνδυνοι που απειλούσαν την παγκόσμια οικονομία και εντάθηκε η αστάθεια στις αγορές. Διαφαίνεται τώρα σαφώς η επιβράδυνση των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου και γενικότερα του ρυθμού ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και το ΔΝΤ προβλέπει επιβράδυνσή της για την επόμενη διετία από το 2,4% το 2018 στο 2,1% φέτος και στο 1,5% το 2022.
Ως ιδιαίτερα απειλητικό παράγοντα για την παγκόσμια οικονομία αναφέρει την επιβράδυνση της Κίνας από το 6,6% το 2018 στο 6,2% φέτος και στο 5,8% το 2022. Το φόρουμ επισημαίνει, παράλληλα, ότι κάθε άλλο παρά περιορίστηκαν οι κίνδυνοι από το ιλιγγιώδες ύψος του παγκόσμιου χρέους, που είχε επισημανθεί ως ορατός κίνδυνος στην αντίστοιχη έκθεση για το περασμένο έτος.
Οπως τονίζει, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι σε χώρες με συστημικά σημαντικούς χρηματοπιστωτικούς τομείς το χρέος υπερβαίνει το 250% του ΑΕΠ, όταν κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 ήταν 210%. Με στοιχεία του Οκτωβρίου, άλλωστε, ποσοστό άνω του 45% των χωρών χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν μεγάλο κίνδυνο υπερχρέωσης και πτώχευσης. Πρόκειται για ανησυχητική όξυνση του κινδύνου, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό το 2016 ήταν 33%.
Το φόρουμ εντοπίζει, επίσης, έναν ακόμη αποσταθεροποιητικό παράγοντα για το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο: την ανισότητα που, όπως τονίζει, «απειλεί να διαρρήξει το κοινωνικό συμβόλαιο σε πολλές χώρες. Υπογραμμίζει πως σε παγκόσμιο επίπεδο η ανισότητα έχει περιορισθεί από την αρχή της νέας χιλιετίας, αλλά αυξάνεται διαρκώς στο εσωτερικό των χωρών. Επικαλείται, μάλιστα, πρόσφατες έρευνες, σύμφωνα με τις οποίες «από το 1980 και μετά έχει μεταβιβαστεί σε ιδιώτες σημαντικός όγκος πλούτου και κεφαλαίων που ανήκαν στις χώρες, ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες».
Διαπιστώνει, έτσι, ότι σε συνδυασμό με την εντεινόμενη πολιτική πόλωση στο εσωτερικό των χωρών, η αυξανόμενη ανισότητα υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και προβλέπει πως θα έχει τον ίδιο αντίκτυπο και στην πορεία των οικονομιών.
Πληθώρα νέων απειλών
Εν μέσω ενός συνδυασμού κινδύνων που απειλούν την παγκόσμια οικονομία, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ διαπιστώνει ότι στο νέο τοπίο της διάλυσης διεθνών εμπορικών συμφωνιών και με τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου σε επιβράδυνση, δυσχεραίνει κάθε προσπάθεια για πολυμερή συνεργασία με σκοπό την αντιμετώπιση άλλων κινδύνων εξαιρετικά απειλητικών: ανάμεσά τους, η κλιματική αλλαγή και οι προκλήσεις ενώπιον των οποίων φέρνει την ανθρωπότητα η «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση», όπως αποκαλείται πλέον η εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή αλλά και γενικότερα η υψηλή τεχνολογία. Και όμως, η κλιματική αλλαγή αναφέρεται ως λόγος ανησυχίας από μεγάλο ποσοστό όσων συμμετείχαν στην έρευνα του Φόρουμ με ιδιαίτερη έμφαση στα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και στη διάλυση διεθνών συμβάσεων για την προστασία του περιβάλλοντος.
Εξίσου απειλητικές εστίες κινδύνου αποτελούν, σύμφωνα, πάντα, με την έρευνα του Φόρουμ, οι ψευδείς ή παραπλανητικές ειδήσεις, τα «fake news» όπως επικράτησε να λέγονται, οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, οι κλοπές προσωπικών δεδομένων και η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και του ιδιωτικού χώρου από τους εργοδότες τους ή από το κράτος.