Η απογοήτευση είναι μία εύλογη πρώτη αντίδραση, διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο του Αντονυ Ατκινσον «Μετρώντας τη φτώχεια στον πλανήτη». Το βιβλίο κάθε άλλο παρά κόντευε να τελειώσει, όταν ο συγγραφέας του, ένας έγκριτος μελετητής και ειδήμων σε θέματα φτώχειας στη Βρετανία, πέθανε. Ηταν την 1η Ιανουαρίου 2017. Την έκδοσή του σε μορφή σχεδόν προσχεδίου ανέλαβαν δύο παλιοί του συνεργάτες, οι Τζον Μικλράιτ και Εντρια Μπραντολίνι. Οι πιο πολλοί δυνητικοί αναγνώστες και πιθανώς και ο ίδιος ο Ατκινσον θα προτιμούσαν την ολοκληρωμένη εκδοχή από ορισμένους ακαδημαϊκούς ενός βιβλίου, στο οποίο αρκετά κεφάλαια είναι γραμμένα χωρίς κάποιος να τα επιμεληθεί και έχουν και κενά. Παρά ταύτα, το «Μετρώντας τη φτώχεια» είναι επαρκώς ολοκληρωμένο για να προσφέρει μία καλή περιήγηση στο χαoτικό σύστημα, που γεννά τις γνωστές σε όλους μας στατιστικές για τους φτωχούς. Και για να ξεκινήσουμε, ας σκεφθούμε τι είναι πραγματικά η φτώχεια; Μία οικογένεια είναι σίγουρα φτωχή, εάν τα παιδιά της πεθαίνουν, γιατί δεν έχουν να φάνε.
Τα παιδιά θεωρούνται φτωχά, εάν η ανάπτυξή τους παρακωλύεται ή εάν δεν έχουν πρόσβαση στη βασική εκπαίδευση και στο σύστημα υγείας. Είναι, όμως, δίκαιο να λογίζεται η αδυναμία των γονιών να προσφέρουν ένα αμάξι ή διακοπές μακριά από τον τόπο κατοικίας ως ένα στοιχείο στέρησης, όπως συμβαίνει στις στατιστικές της Ε.Ε.; Και έπονται και άλλα ερωτήματα, όπως το ποιες πληροφορίες είναι κατατοπιστικές; Τι πραγματικά δείχνουν τα μη επεξεργασμένα στοιχεία; Είναι όντως συγκρίσιμοι οι αριθμοί μέσα στο πέρασμα των χρόνων και μεταξύ των χωρών; Υστερα από 100 σελίδες με επεξηγήσεις, φαίνεται πως κανένα από τα παραπάνω ερωτήματα δεν έχει ικανοποιητική απάντηση. Ο κοινά αποδεκτός ορισμός της φτώχειας, δηλαδή το να έχει ένα άτομο εισόδημα λιγότερο από 1,90 δολάρια την ημέρα, δεν είναι τίποτε άλλο από μία πρόχειρη υπόθεση. Παρατηρείται μία δραστική μείωση του ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού, που περιπίπτει σε ένδεια. Αλλά οι αριθμοί αυτοί του 35% το 1990 στο 10% το 2013, αποτελούν απλά και μόνο μία εμπεριστατωμένη εικασία.
Τα διεθνή στατιστικά στοιχεία για το εισόδημα είναι αρκετά καλά στο να αποτυπώσουν την ενθαρρυντική πρόοδο που έχει σημειωθεί στη μείωση της ανέχειας με οικονομικούς όρους. Οσο ατελή κι αν είναι τα στατιστικά στοιχεία και η δουλειά του να τα συλλέγεις και να τα κατηγοριοποιείς ως τέτοια, δεν παύουν να παρέχουν πολύ σημαντικές πληροφορίες στις κυβερνήσεις, καθώς και σαφείς ενδείξεις της προόδου στη μάχη κατά της φτώχειας. Ωστόσο, αυτή η επίμονη στόχευση στο να μετράς τις επιμέρους πτυχές της ζωής των ανθρώπων είναι πολύ κοντόθωρη και είτε υποβαθμίζει πολλά από τα σημαντικά οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης είτε της διαφεύγουν.
Η πιο σοβαρή παράλειψη είναι μετρήσιμη και αφορά την αύξηση του μέσου όρου του προσδόκιμου ζωής. Από τα 50 έτη το 1965 ανήλθε σήμερα στα 71 έτη. Οι μετρήσεις της φτώχειας το επισημαίνουν, αν και δεν το λογίζουν ως επίτευγμα οι ερευνητές. Εντούτοις, δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί μια πιο ευχάριστη αλλαγή από εκείνην που έχει να κάνει με τη μείωση της βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας – κι αυτός είναι και ο βασικός λόγος για την αύξηση του προσδόκιμου. Επιπλέον, ο Αντονι Ατκινσον παρατήρησε πως το όριο της φτώχειας έχει μετακινηθεί προς τα πάνω, ενόσω περισσότερες υπηρεσίες και αγαθά θεωρούνται ουσιώδη. Ωστόσο, φαίνεται σαν να διέφυγε του επιστήμονα αυτό που ονομάζεται ο πολιτισμικός πολλαπλασιαστής αυτού του τελευταίου επιτεύγματος. Βέβαια, όπως και όλοι όσοι μελετούν τη φτώχεια, έτσι κι εκείνος νιώθει σαν τους αναγνώστες του απογοήτευση. Πολλά έχουν γίνει για την εξάλειψή της, αλλά σχεδόν το ένα έβδομο του παγκόσμιου πληθυσμού παραμένει εγκλωβισμένο σε μια περιττή εξαθλίωση. Aπό ηθική σκοπιά αυτό το ποσοστό είναι δραματικά υψηλό, ακριβώς διότι είναι εντελώς διαχειρίσιμο σε μια πραγματιστική θεώρηση της κατάστασης.