Ορισμένοι άνθρωποι μέσα από τις δράσεις τους και την προσωπικότητά τους σφραγίζουν ανεξίτηλα και διαχρονικά την παγκόσμια ιστορία.
Η προσφορά του Paul Volcker υπήρξε σημαντική για τη σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας, για τη λειτουργία του διεθνούς νομισματικού συστήματος αλλά ακόμα πιο σημαντική για τις ηθικές αξίες που ενέπνευσε στη διάρκεια της μακρόχρονης ζωής του. Ενσάρκωνε το αρχαιοελληνικό «καλός κ’ αγαθός» – με την εντιμότητα που τον διέκρινε, το σύστημα αξιών του και την αφοσίωσή του για προσφορά στην κοινωνία.
Είχα την τύχη και ευτυχία να συνδεθώ με στενή φιλία και σχέσεις συνεργασίας με αυτόν τον υποδειγματικό άνθρωπο και κεντρικό τραπεζίτη. Η συμβουλή του ήταν σταθερή: «Κάνε πάντα αυτό που πιστεύεις ότι είναι σωστό, ακόμα και αν δεν το βλέπουν οι άλλοι σήμερα. Δείξε σθένος και κουράγιο όταν επιτελείς δημόσιο έργο. Κάνε το με εντιμότητα και με δημοσιονομική υπευθυνότητα». Υπήρξε ο «στυλοβάτης της ανεξαρτησίας όλων των κεντρικών τραπεζών: Μετά την επιτυχία του να σταματήσει τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ δίχως να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις, ανάγκασε τους πολιτικούς ηγέτες όλων των παρατάξεων να μην παρεμβαίνουν πια στην οικονομική πολιτική της κεντρικής τράπεζας.
Απόφοιτος των πανεπιστημίων Princeton και Harvard Public Administration και με ένα πέρασμα από το LSE, αφιερώθηκε από νωρίς στο δημόσιο λειτούργημα.
Οταν ο Jimmy Carter τον διόρισε διοικητή της FED –Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ– πήρε δρακόντεια μέτρα που σόκαραν την αμερικανική οικονομία. Ετσι κατάφερε να απαλλάξει τη χώρα από τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Πίστευε ακράδαντα ότι πέρα από τη οικονομική αβεβαιότητα ως συνέπεια του πληθωρισμού ακολουθεί πολιτική και κοινωνική αστάθεια.
Αλλαξε τον τρόπο που η FED αντιμετώπιζε την προσφορά του χρήματος και τον προσδιορισμό των επιτοκίων, έτσι κατάφερε να σταματήσει την ανεξέλεγκτη κατανάλωση.
Κήρυξε πόλεμο στον πληθωρισμό – που όμως δημιούργησε πολιτικό πρόβλημα για την κυβέρνηση Carter. Αντιστάθηκε και στην οικονομική πολιτική του Reagan που επεδίωκε λιγότερες ρυθμίσεις, απελευθερώνοντας επικίνδυνες επενδυτικές δραστηριότητες των τραπεζών που θέτουν σε κίνδυνο το δικό τους κεφάλαιο και την ασφάλεια των καταθέσεων.
Εναντιώθηκε στη συσσώρευση χρέους γιατί ανησυχούσε για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, προσπάθησε να αποτρέψει τη χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου του χρηματοοικονομικού συστήματος.
Εχοντας την επιπλέον εμπειρία της σημαντικής καριέρας του στη Wall Street απέκτησε οικονομική ανεξαρτησία και βαθιά γνώση του συστήματος ώστε να γνωρίζει τις αδυναμίες του.
Μετά την οικονομική κρίση του 2008, προκειμένου να αποτρέψει επανάληψη των κρίσεων, έπεισε το Κογκρέσο με τη βοήθεια του προέδρου Obama να θεσπίσει το «Volcker rule», βάσει του οποίου δεν επιτρέπεται στις μεγάλες τράπεζες να διακινδυνεύουν τα κεφάλαια και τις καταθέσεις τους σε επενδυτικές δραστηριότητες υψηλού ρίσκου. Οι αλλαγές αυτές βοήθησαν στην ταχύτερη εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ ειδικά σε σύγκριση με τις συνεχιζόμενες δυσκολίες του συστήματος στην Ευρώπη. Το χρηματοοικονομικό σύστημα οφείλει να λειτουργεί στην υπηρεσία της οικονομικής ανάπτυξης και όχι αντίστροφα.
Τα επιτεύγματά του ήταν πολλά και η δράση του πολυσχιδής. Ολα αυτά όμως βασίζονταν στις αρετές του – την πνευματική του εντιμότητα και την προσήλωσή του στην ανιδιοτελή προσφορά τού δημόσιου λειτουργού. Εκανε πάντα το πρέπον και σωστό χωρίς να παρεμβάλει πολιτικές φιλοδοξίες και προσωπικές προτεραιότητες.
Πίστευε ότι η αποτελεσματική παγκόσμια οικονομική συνεργασία αποτελεί μέσο αποτροπής των πολεμικών συγκρούσεων. Στις ιδιωτικές συνομιλίες μας παρουσίαζε τη σημασία των ανοιχτών αγορών, της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος, της συνεργασίας με τους συμμάχους. Πίστευε ότι η διατήρηση του διεθνούς νομισματικού συστήματος είναι ακρογωνιαίος λίθος της παγκόσμιας ειρήνης. Φοβόταν μήπως οι πρόσφατες παρεμβατικές πολιτικές του προέδρου Trump κινδυνεύουν να την υποσκάψουν.
Με τιμούσε με την παρουσία του στα γεύματα που παραθέτω στη Νέα Υόρκη. Οι παρατηρήσεις του ήταν πάντα οξυδερκείς, σύντομες, διεισδυτικές αλλά και με δόση εύστοχου χιούμορ.
Στο δείπνο του 2016 μας προειδοποιούσε ότι η απουσία ενός παγκόσμιου νομισματικού συστήματος και της επιτήρησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών θα δημιουργούσε συνθήκες πιθανού νομισματικού πολέμου με τις χώρες να επιχειρούν τη χειραγώγηση της αξίας των νομισμάτων τους.
Το 2017 μας μιλούσε για τους κινδύνους των υπερχρεωμένων χωρών και νοικοκυριών που αποτελούν παγίδα στην περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη και για την έλλειψη υπευθυνότητας των τραπεζιτών και των CEO.
Τον απασχολούσαν ιδιαίτερα η οικονομική ανισότητα στις ΗΠΑ και τα μέτρα για να αποφευχθεί η επιδείνωση της σημερινής προβληματικής αναλογίας φτωχών και πλουσίων.
Η κύρια έμφασή του ήταν στη Διακυβέρνηση. Υποστήριζε επίμονα ότι απαιτούνται παράλληλα και ικανότητα και ακέραιος χαρακτήρας για να είσαι σωστός δημόσιος λειτουργός όπως και για να διοικείς την τράπεζα στον ιδιωτικό τομέα.
Για να κυβερνηθεί σωστά μια χώρα, οι δημόσιοι αξιωματούχοι πρέπει να είναι ικανοί, αφοσιωμένοι και εξαιρετικά έντιμοι.
Το δικό του παράδειγμα μας έδειξε έμπρακτα ότι ο ικανός και αποτελεσματικός δημόσιος λειτουργός επιτελεί το έργο του, πιστεύει στην ανεξαρτησία του λειτουργήματός του, δεν αποδέχεται παρεμβάσεις επιζήμιες για το κοινό καλό από την οποιαδήποτε πολιτική ηγεσία.
Το φωτεινό παράδειγμα που προέβαλε για όλους τους κεντρικούς τραπεζίτες και δημόσιους λειτουργούς αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο Paul Volcker αφιέρωσε τη ζωή του και την καριέρα του στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και της χώρας του, αγωνιζόμενος να εφαρμόσει αυτό που θεωρούσε σωστό για την παγκόσμια οικονομία με στόχο την ευημερία του αμερικανικού πληθυσμού και τη διαφύλαξη των δημοκρατικών λειτουργιών.
Δεν ανέχθηκε παρεκκλίσεις ποτέ. Αντιστάθηκε στις ανίερες πολιτικές παρεμβάσεις. Εμπνεύστηκε πάντα και εφάρμοσε πιστά τις αρχές του κράτους δικαίου, του «rule of law», τόσο απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία κάθε χώρας.
Ελπίζω το παράδειγμά του να μας φωτίζει για να χτίσουμε πιο συνεκτικές και πιο ανθρώπινες κοινωνίες.
Good bye, my dearest friend Paul. Καλοτάξιδος αγαπημένε φίλε.
* Ο κ. Στέλιος Ζαββός είναι πρόεδρος του Harvard Business School Club, πρόεδρος του επενδυτικού Zeus Group, πρόεδρος του φιλανθρωπικού SolidarityNow.