Υπάρχει ένα παράδοξο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση εμφανίζει ένα είδος «εμπορικού πλεονάσματος» με τον εαυτό της. Ενα ποσό της τάξης των 307 δισ. ευρώ, το οποίο θα έπρεπε να βρισκόταν στο μηδέν, εάν όλες οι συναλλαγές αναφέρονταν και καταχωρίζονταν κανονικά. Γι’ αυτήν τη συστημική απόκλιση δεν γίνεται να ευθύνονται αποκλειστικά τα σφάλματα στις μετρήσεις. Αντιθέτως, φαίνεται πως οφείλεται εν μέρει στη μαζική απάτη, δηλαδή μη καταβολή του ΦΠΑ, η οποία κοστίζει στις χώρες της Ε.Ε. 30 με 60 δισ. ευρώ ετησίως. Σε αυτό κατέληξε η εμπειρική ανάλυση του γερμανικού Ινστιτούτου Μακροοικονομικών Προβλέψεων IfW Kiel και του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών ifo.
«Οταν οι επιχειρήσεις δηλώνουν τις πωλήσεις ως εξαγωγές, εξαιρούνται από τον ΦΠΑ. Ωστόσο, εάν στην πραγματικότητα αυτές οι συναλλαγές δεν είναι διασυνοριακές, αλλά εγχώριες, δεν καταχωρίζονται στα στατιστικά των εισαγωγών του υποτιθέμενου εμπορικού εταίρου και μένουν αφορολόγητες», εξηγούν οι συντάκτες της έρευνας Γκάμπριελ Φελμπερμάιρ, πρόεδρος του IfW, και Μάρτιν Μπραμλ, ερευνητής στο ifo. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, τέτοιου είδους τακτικές ενδέχεται να κόστισαν στα μέλη της Ε.Ε. 30 δισ. ευρώ το 2018. Οι ερευνητές προτείνουν ένα ψηφιακό, αυτοματοποιημένο σύστημα επεξεργασίας των στοιχείων για εισαγωγές και εξαγωγές εντός Ε.Ε., ώστε να μειωθούν οι αποκλίσεις στους ισολογισμούς και να περιοριστούν οι περιπτώσεις απάτης.
Οι ερευνητές ανέλυσαν τα εμπορικά στοιχεία μεταξύ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε. από το 1999. Το 2018, το εμπορικό «ενδο-πλεόνασμα» της Ε.Ε. άγγιξε το αξιοσημείωτο ποσό των 307 δισ. ευρώ. Ισούται με περίπου 2% του ΑΕΠ της Ε.Ε. και ξεπερνά το συνολικό ΑΕΠ των οκτώ μικρότερων μελών της. Πέρυσι, ολόκληρος ο κόσμος κατέγραψε εμπορικό πλεόνασμα με τον εαυτό του ύψους 357 δισ. ευρώ – επομένως, η ανάλυση συμπεραίνει ότι το 86% της παγκόσμιας απόκλισης οφείλεται αποκλειστικά στην Ε.Ε. Η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει πλεόνασμα με τον εαυτό της από το 1993, οπότε καθιερώθηκε η ενιαία αγορά. Αυτό το πλεόνασμα ενισχύθηκε σε αξιοσημείωτο βαθμό με τη διεύρυνση της Ε.Ε. το 2004 και τα τελευταία δώδεκα χρόνια έχει αυξηθεί στα 2,9 τρισ. ευρώ.
«Ενα σφάλμα τέτοιου βεληνεκούς στα ισοζύγια πληρωμών δεν είναι κάτι που η Ε.Ε. μπορεί απλώς να αγνοήσει ως ένα ενδιαφέρον εξωτερικό στοιχείο, ιδίως επειδή το μέγεθος των εμπορικών πλεονασμάτων πυροδοτεί διεθνείς διαμάχες. Οσοι χαράσσουν πολιτική χρειάζονται αξιόπιστα στοιχεία», όπως γράφουν στην έρευνά τους ο Φελμπερμάιρ και ο Μπραμλ.
Οι μεγαλύτερες στατιστικές αποκλίσεις βρίσκονται στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Βρετανίας. Βέβαια, αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η χώρα βασίζει τα στατιστικά της μόνο σε έναν μικρό τυχαίο αριθμό δειγμάτων από εμπορικά στοιχεία. Εστιάζοντας μόνο την Ευρωζώνη, το πλεόνασμα για το 2018 μειώνεται από 307 δισ. ευρώ σε 126 δισ. ευρώ. Εξετάζοντας τις χώρες ανά ζεύγη, τα οποία περιλαμβάνουν τη Βρετανία, και υποθέτοντας ότι τα εμπορικά «ενδο-πλεονάσματα» δημιουργούνται από φορολογική απάτη, τότε οι χώρες της Ε.Ε. απαλλάχθηκαν παράνομα από φόρους ύψους 64 δισ. ευρώ.
«Κατά πάσα πιθανότητα, η φορολογική απάτη ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για το πλεόνασμα της Ε.Ε. με τον εαυτό της και κάθε χρόνο κοστίζει δισεκατομμύρια για τους φορολογουμένους», δηλώνουν οι συντάκτες της έρευνας. Κατά μέσον όρο, τα στοιχεία των κρατών-μελών δείχνουν πλεόνασμα 18% στις εξαγωγές προϊόντων και πλεόνασμα 26% στις εξαγωγές υπηρεσιών. Ωστόσο, η ποιότητα των μεμονωμένων ισολογισμών των χωρών της Ε.Ε. διαφέρει. Τα πιο αξιόπιστα στοιχεία προέρχονται από την Ολλανδία, ενώ η Γερμανία βρίσκεται περίπου στη μέση. Τα στοιχεία από την Κύπρο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες αποκλίσεις. Οι διαφορές είναι εντονότερες μεταξύ γειτονικών χωρών και επίσης μεταξύ κρατών-μελών με διαφορετικούς συντελεστές ΦΠΑ.