Π ολλές λέξεις που εμπεριέχουν ένα αρνητικό μήνυμα ξεκινούν με την πρόθεση «από». Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ακόλουθες: αποσύνθεση, απόγνωση και απόρριψη. Ωστόσο, μια άσχημη λέξη που φαίνεται να προτιμούν τον τελευταίο καιρό οι οικονομολόγοι είναι ο… αποπληθωρισμός. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών, ο κοινός εχθρός των κεντρικών τραπεζών ήταν ο πληθωρισμός. Σήμερα, όμως, είναι αντιμέτωπος με μια μεγαλύτερη απειλή, αυτή του αποπληθωρισμού ή, διαφορετικά, της πτώσης των τιμών. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν στις 16 Νοεμβρίου για την αμερικανική οικονομία, οι τιμές καταναλωτή ακολούθησαν τον Οκτώβριο πτωτική πορεία. Τους τελευταίους έξι μήνες, αυξήθηκαν κατά περίπου 1%. Οι τιμές παραγωγού μειώθηκαν τον Οκτώβριο σε ρυθμό 1,6%, αντανακλώντας τη μεγαλύτερη πτώση, σε μηνιαία βάση, από το 1940. H τάση αυτή οφείλονταν, εν μέρει, στην αδυναμία των τιμών του πετρελαίου. Εν τούτοις, οι τιμές και άλλων προϊόντων πέφτουν. Σύμφωνα με τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας του πανεπιστημίου του Michigan, οι καταναλωτές αναμένουν αύξηση του πληθυσμού σε ρυθμό 0,4%, μόνον, για το επόμενο έτος, σηματοδοτώντας τη χαμηλότερη πρόβλεψη από το 1950.
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, οι τιμές παραγωγού ακολουθούν πτωτική πορεία σε όλες τις μεγάλες οικονομίες. Στην Ιαπωνία, οι τιμές καταναλωτή πέφτουν λίγο ή πολύ από το 1995, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ασίας, ιδιαίτερα στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ, εκτιμάται ότι θα επικρατήσει ένας ήπιος αποπληθωρισμός. Οι τιμές καταναλωτή στο Χονγκ Κονγκ πέφτουν ασταμάτητα την τελευταία τριετία.
Πολύ συχνά, η λέξη αποπληθωρισμός δεν χρησιμοποιείται σωστά. Στην πλειοψηφία των ανεπτυγμένων χωρών, με εξαίρεση την Ιαπωνία, αναμένεται αντιπληθωρισμός (δηλαδή, μια πτώση του ρυθμού αύξησης του πληθωρισμού), και όχι αποπληθωρισμός (μια πτώση του επιπέδου των τιμών). Ωστόσο, ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω τον επόμενο χρόνο συγκριτικά με τα ήδη χαμηλά επίπεδα στα οποία κυμαίνεται, καθώς η ύφεση θα γίνει ακόμα εντονότερη, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι πιθανότητες ανάπτυξης του φαινόμενου του αποπληθωρισμού. Ακόμα και όταν οι οικονομίες εμφανίζουν ισχνά σημάδια ανάκαμψης, ο πληθωρισμός συνεχίζει να μειώνεται μέχρι να παρουσιαστεί ικανοποιητική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Σύμφωνα με τα πορίσματα έρευνας, το κενό στην παγκόσμια παραγωγή (δηλαδή, η διαφορά ανάμεσα στο υπαρκτό και το δυνητικό ΑΕΠ, όταν η οικονομία αξιοποιεί πλήρως την παραγωγική δυναμική της) είναι σήμερα μεγαλύτερο σε σχέση με άλλες ανάλογες περιόδους από το 1930. O επενδυτικός οίκος J.P. Μorgaπροβλέπει ότι ο μέσος πληθωρισμός στις οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών θα είναι μικρότερος του 1%, όσον αφορά στο επόμενο έτος, αντανακλώντας το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας πεντακονταετίας.
Υπάρχουν δυο μορφές αποπληθωρισμού. H πιο φιλική μορφή εξελίσσεται όταν η νέα τεχνολογία και οι ταχύτατοι ρυθμοί αύξησης της παραγωγής ωθούν τις τιμές σε καθοδική πορεία, όπως, άλλωστε, συνέβη στις τηλεπικοινωνίες και τον κλάδο της πληροφορικής. H τάση αυτή ενισχύει το πραγματικό εισόδημα και την καταναλωτική ισχύ. H δεύτερη και πιο επικίνδυνη μορφή του αποπληθωρισμού προκαλείται από την πτώση της ζήτησης και τη μεγάλη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, η οποία μπορεί να τροφοδοτήσει μια πτωτική πορεία των τιμών, περιορίζοντας τη ζήτηση και προκαλώντας μια σύγχυση στον χρηματοοικονομικό τομέα. H πρώτη και φιλική μορφή του αποπληθωρισμού είχε μια έντονη παρουσία για αρκετά χρόνια, αλλά, σήμερα, φαίνεται να εξαπλώνεται η επικίνδυνη εκδοχή αυτού του οικονομικού φαινομένου.
Αυτή η μορφή αποπληθωρισμού μπορεί να πλήξει την οικονομία με τέσσερις τρόπους. Πρώτον, «καταπίνει» το πραγματικό βάρος τού χρέους, προκαλώντας χρεοκοπίες και αυξάνοντας τα επισφαλή δάνεια. Δεύτερον, οι εκτιμήσεις ότι οι τιμές θα είναι χαμηλότερες την «επόμενη ημέρα» ενθαρρύνουν τα νοικοκυριά να αναβάλουν τις δαπάνες τους. H αδυναμία στη ζήτηση προκαλεί περαιτέρω πτώση των τιμών. Τρίτον, οι εργαζόμενοι είναι, σε πολλές περιπτώσεις, διστακτικοί όταν καλούνται να αποδεχτούν μια μείωση των αποδοχών τους σε ονομαστικούς όρους κάτι που, ουσιαστικά, σημαίνει ότι όταν οι τιμές πέφτουν, οι πραγματικοί μισθοί αυξάνονται. O μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί η περικοπή κόστους είναι να πραγματοποιηθούν περισσότερες απολύσεις, με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η ύφεση. Εξίσου σημαντικό είναι το πρόβλημα των επιτοκίων. Τα επιτόκια δεν δύναται να είναι μικρότερα του μηδενός, με αποτέλεσμα ο αποπληθωρισμός να καθιστά τα πραγματικά επιτόκια ιδιαίτερα υψηλά, κάτι που ανακάλυψε, με επίπονο τρόπο, η Ιαπωνία.
Εχει δοθεί μεγάλο βάρος στο γεγονός ότι τα αμερικανικά επιτόκια, που βρίσκονται στο 2%, έχουν πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών. Εάν, όμως, απομακρυνθεί ο παράγοντας των αποπληθωριστικών πιέσεων, τότε τα πραγματικά επιτόκια εξακολουθούν να κινούνται σε θετικό έδαφος. Σε προηγούμενες υφέσεις, τα πραγματικά επιτόκια καταλήγουν να είναι αρνητικά.
Σήμερα, η πλειοψηφία των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου έχουν χαμηλότερο πληθωρισμό σε σχέση με τις αρχές οποιασδήποτε άλλης ύφεσης των τελευταίων 40 ετών. Ισως, τελικά, να δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν ή όχι ο χαμηλός πληθωρισμός μπορεί να επιδεινώσει μια ύφεση.