Υπό τη δαμόκλειο σπάθη της ύφεσης η γερμανική οικονομία
Οι πρόσφατες ανακοινώσεις για σημαντική πτώση του γερμανικού δείκτη βιομηχανικής δραστηριότητας Ifo και ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, προδικάζουν πιθανότατα ότι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης βρίσκεται στα πρόθυρα ύφεσης. Χαρακτηριστικά, ο δείκτης Ifo -ενδεικτικός δείκτης για την αναπτυξιακή πορεία της Γερμανίας και της Ευρωζώνης- υποχώρησε τον Οκτώβριο στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων οκτώ ετών, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας σημείωσε συρρίκνωση κατά 0,1% τη περίοδο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου και σε ετήσια βάση υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το πρώτο τρίμηνο του 1997. Παρά την προσπάθεια του υπουργού Οικονομικών κ. Mueller να διαβεβαιώσει την αγορά ότι η γερμανική οικονομία δεν βρίσκεται σε ύφεση, ο επικεφαλής του Οικονομικού Ινστιτούτου DIW κ. Ηorπροέβλεψε ότι η ύφεση για τη γερμανική οικονομία είναι αναπόφευκτη, δεδομένης της εκτίμησης για ακόμα μεγαλύτερη υποχώρηση του ρυθμού ανάπτυξης το τέταρτο τρίμηνο (στο -0,4% περίπου).
Εντούτοις, η οικονομική έκθεση της ΕΚΤ για τον μήνα Νοέμβριο που ανακοινώθηκε πρόσφατα, καθώς και πρόσφατες δηλώσεις ανώτατων αξιωματούχων ενισχύουν την άποψη ότι η ΕΚΤ «δεν βιάζεται» να προβεί σε μείωση των επιτοκίων πριν από την εισαγωγή τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ παρά τις πρόσφατες ενδείξεις ότι οι πληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη παραμένουν περιορισμένες. Η αγορά προεξοφλεί μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων κατά 25μ.β. πριν από το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2002 και εκτιμούμε ότι μία τέτοιου είδους κίνηση είναι πιθανότερο να πραγματοποιηθεί στη συνεδρίαση της ΕΚΤ τον Φεβρουάριο.
Στις ΗΠΑ, η άνοδος του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης του MichigaUniversity για δεύτερο συνεχή μήνα τον Νοέμβριο, η μείωση του αριθμού των αιτήσεων για επιδόματα ανεργίας την εβδομάδα που έληξε στις 17 Νοεμβρίου και τα θετικά νέα από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν τροφοδοτούν την άποψη ότι ο κύκλος μείωσης των αμερικανικών επιτοκίων το τρέχον έτος έχει φθάσει πιθανότατα στο τέλος του. Η επιθετική νομισματική πολιτική που εφαρμόζει η Fed από τις αρχές του τρέχοντος έτους με τη συνολική μείωση των επιτοκίων κατά 450μ.β. και τα δημοσιονομικά πακέτα που προωθεί η κυβέρνηση του κ. Bush ενισχύουν την αισιοδοξία της αγοράς για γρηγορότερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η απόδοση του 10ετούς ομολόγου ανήλθε τη Τετάρτη υψηλότερα από το επίπεδο του 5,0% για πρώτη φορά από τις 15 Αυγούστου, ενώ η απόδοση του 2ετούς τίτλου, -ευαίσθητος σε ενδεχόμενες μεταβολές των επιτοκίων- κυμαίνονταν τη Παρασκευή στο 3,07% που είναι το υψηλότερο από τις 11 Σεπτεμβρίου.
Η αγορά έχει περιορίσει σημαντικά την πιθανότητα για νέα επιτοκιακή μείωση τον Δεκέμβριο, ενώ αρχίζει να προεξοφλεί αύξηση των επιτοκίων μέχρι τον Ιούνιο του 2002.
Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας, μία εβδομάδα μετά την έγκριση του πρώτου συμπληρωματικού προϋπολογισμού από την Ανω Βουλή (3 τρισ.), ανακοίνωσε ότι ξεκινάει τις διαδικασίες για τον σχεδιασμό ενός δεύτερου δημοσιονομικού πακέτου ύψους 2,5 τρισ. γιεν, με σκοπό ν’ αποφευχθεί η είσοδος της οικονομίας σε αποπληθωριστική τροχιά. Ο νέος αυτός συμπληρωματικός προϋπολογισμός θα χρηματοδοτηθεί από πωλήσεις μετοχών της πρώην κρατικής εταιρείας τηλεπικοινωνιών NippoTelegraph and Telephone Corp. που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, εξέλιξη που ενδέχεται να επιτρέψει στον πρωθυπουργό κ. Koizumi να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του για έκδοση ομολόγων μέχρι το ποσό των 30 τρισ. γιεν τον χρόνο. Ο σχεδιασμός ενός νέου συμπληρωματικού προϋπολογισμού, σύμφωνα με έμμεσες δηλώσεις ανώτατων αξιωματούχων της κυβέρνησης, ήταν αναπόφευκτος λόγω του ιστορικά υψηλού ποσοστού ανεργίας, της συνεχιζόμενης πτωτικής πορείας των εξαγωγών και των διαρθρωτικών προβλημάτων που παραμένουν ανεπίλυτα στον τραπεζικό τομέα. Η οικονομία της χώρας συρρικνώθηκε 0,7% τριμηνιαίως την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου, ενώ αναμένεται αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης και για δεύτερο συνεχές τρίμηνο (το ΑΕΠ τρίτου τριμήνου θα ανακοινωθεί στις 7 Δεκεμβρίου), γεγονός που, αν επαληθευτεί, θα αποδεικνύει ότι η ιαπωνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση για τέταρτη φορά τα τελευταία δέκα χρόνια.
Την επόμενη εβδομάδα πραγματοποιείται η συνεδρίαση της BoJ και ο αξιωματούχος της κ. Nakahara, στο πλαίσιο πρόσφατης ομιλίας του, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αγοράς ξένων ομολόγων από την τράπεζα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επίπεδα των ιαπωνικών επιτοκίων βρίσκονται σε μηδενικά σχεδόν επίπεδα και το χρέος της Ιαπωνίας ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει ανέλθει στο 128%, γεγονότα που περιορίζουν τα περιθώρια δράσης της BoJ, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του αποπληθωρισμού και της συνεχιζόμενης επιβράδυνσης της οικονομίας.
Στην Ελβετία, οι περιορισμένες πληθωριστικές πιέσεις σε συνδυασμό με την αναμενόμενη οικονομική επιβράδυνση τροφοδοτούν το ενδεχόμενο για περαιτέρω μείωση των επιτοκίων μέχρι το τέλος του έτους αν το ελβετικό φράγκο -κυρίως ως προς το ευρώ- διατηρηθεί ενισχυμένο στην αγορά συναλλάγματος. Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με την ανακοίνωση της SNB στις 24 Σεπτεμβρίου, όταν αποφασίστηκε για δεύτερη φορά στο διάστημα μίας εβδομάδας επιτοκιακή μείωση κατά 50μ.β., η τράπεζα έκανε σαφές ότι θα συνεχίσει να παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τις εξελίξεις στην αγορά συναλλάγματος και θα προβεί στις κατάλληλες κινήσεις νομισματικής πολιτικής αν κάτι τέτοιο θεωρηθεί αναγκαίο. Η σημαντική ενίσχυση του ελβετικού φράγκου που παρατηρείται μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ αποτελεί πηγή ανησυχιών για τις ελβετικές αρχές (80% των εξαγωγών προορίζονται για χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης), γεγονός που στηρίζει την άποψη για μείωση των επιτοκίων κατά 25μ.β. τουλάχιστον στη συνεδρίαση της 7ης Δεκεμβρίου.