Ουδόλως ευκαταφρόνητος είναι ο λογαριασμός των σχεδόν 2 τρισ. ευρώ που πλήρωσαν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι για τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Γι’ αυτό και μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αλλά και τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. τους υποσχέθηκαν πως ποτέ πια δεν θα τους ζητηθεί να είναι οι πρώτοι που θα χρεωθούν το κόστος από τις ατασθαλίες των τραπεζών. Οι επενδυτές θα επωμίζονταν πρώτοι τις ζημίες, προτού προσφύγει μια τράπεζα στην αρωγή του κράτους και του δημοσίου χρήματος. Η οικονομική αιμορραγία δεν έχει ανακοπεί όμως, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται ακόμη κάθε είδους νομικό «παραθυράκι» και εξακολουθούν να διοχετεύουν στις τράπεζές τους δεκάδες δισ. ευρώ από τα κρατικά ταμεία για να αποτρέψουν την κατάρρευσή τους ή και να ενισχύσουν τράπεζες που δεν διατρέχουν άμεσο κίνδυνο. Ο λογαριασμός αυξάνεται μάλιστα μετά το 2016, οπότε τέθηκαν σε πλήρη εφαρμογή οι νέοι κανόνες που διέπουν την πτώχευση και διάλυση των ευρωπαϊκών τραπεζών. Η πρακτική αυτή έχει προκαλέσει την αντίδραση πολιτικών φορέων αλλά και οργανώσεων και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να επιβάλει αυστηρότερους κανόνες, ώστε να περιοριστούν οι κρατικές ενισχύσεις στον τραπεζικό κλάδο.
Οπως προκύπτει από έγγραφο εργασίας της Κομισιόν που διέρρευσε στο Bloomberg, στο στόχαστρό της βρίσκονται κατά κύριο λόγο οι ελιγμοί της ιταλικής κυβέρνησης, που το 2017 επικαλέστηκε την πρόβλεψη της λεγόμενης «προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης», ένα είδος εξαίρεσης στους κανόνες κατά των κρατικών ενισχύσεων, για να διοχετεύσει 5,4 δισ. ευρώ στην ιστορική τράπεζα της Ιταλίας, και παλαιότερη τράπεζα στον κόσμο, την Banca Monte dei Paschi di Siena. Την ίδια χρονιά, η Ρώμη δαπάνησε 17 δισ. ευρώ για να αποφύγει την κατάρρευση των Veneto Banca και Banca Popolare di Vicenza επικαλούμενη την ανάγκη να αποφύγει μια «σοβαρή αναταραχή» στην τοπική οικονομία και να στηρίξει την εξαγορά των δύο προβληματικών τραπεζών από την Intesa Sanpaolo. Πιο πρόσφατα χορήγησε σε μια αναπτυξιακή τράπεζα 900 εκατ. ευρώ και της επέτρεψε να χρηματοδοτήσει την αναδιάρθρωση της Banca Popolare di Bari από κοινού με το διατραπεζικό ταμείο FITD. Και επειδή πρόκειται για μια μικρή τράπεζα με ενεργητικό μικρότερο των 14 δισ. ευρώ, δεν υπόκειται καν στον έλεγχο της ΕΚΤ. Τον Ιανουάριο του περασμένου έτους, άλλωστε, διοχέτευσε 3 δισ. ευρώ σε εγγυήσεις για να διασφαλίσει πως η υπερχρεωμένη Banca Carige θα εξυπηρετούσε το χρέος της.
Το σχετικό έγγραφο εργασίας επικεντρώνεται στην επίμαχη πρόβλεψη που έχει επικαλεστεί η Ιταλία και η οποία επιτρέπει τη δαπάνη δημοσίου χρήματος για την ενίσχυση τραπεζών που διατηρούν την ιδιότητα του αξιόχρεου. Η εν λόγω εξαίρεση συνοδεύεται, όμως, από σειρά όρων που στοχεύουν στο να αποτρέψουν την καταχρηστική εκμετάλλευσή της, όπως, για παράδειγμα, ότι οι δαπάνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καλύψουν μελλοντικές ζημίες μιας τράπεζας, όχι τις παλιές. Ετσι, η Κομισιόν τονίζει στο σχετικό έγγραφο εργασίας ότι χρειάζεται περαιτέρω διευκρίνιση του πως ορίζεται μια τράπεζα που διατηρεί το «αξιόχρεο», ώστε να μην χορηγείται ενίσχυση σε μια τράπεζα που έχει ήδη παραβιάσει τις απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας ή διαφαίνεται προοπτική να το κάνει στο εγγύς μέλλον.
Σημειώνει, επίσης, ότι ίσως πρέπει να ανανεωθούν οι έλεγχοι στους ισολογισμούς των τραπεζών, ώστε να είναι σαφής ο διαχωρισμός ανάμεσα στις παλιές ζημίες και στις μελλοντικές. Ο διαχωρισμός θα λειτουργεί, έτσι, ως ασφαλιστική δικλίδα που θα εμποδίζει τη χρήση δημοσίου χρήματος για την κάλυψη παλιάς ζημίας. Σημειωτέον ότι οι νέοι κανόνες που διέπουν την πτώχευση των τραπεζών συνοδεύτηκαν από αυστηρότερες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας, που συμφωνήθηκαν για να διασφαλίσουν υγιέστερες τράπεζες, ικανές να αντέξουν στις μελλοντικές κρίσεις. Η Κομισιόν ενέκρινε, άλλωστε, μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο πακέτο στήριξης ύψους 3,5 δισ. ευρώ που χορήγησε η Γερμανία στην τράπεζα Norddeutsche Landesbank-Girozentrale, καθώς κινδύνευε να καταρρεύσει υπό το βάρος μεγάλου όγκου τοξικών δανείων σε ναυτιλιακές. Και ο κατάλογος των ενισχύσεων σε ευρωπαϊκές τράπεζες συνεχίζεται. Η Πορτογαλία δαπάνησε 3,9 δισ. ευρώ για την Caixa Geral de Depositos, ενώ η τράπεζα βρίσκεται εν τω μέσω βαθύτατης αναδιάρθρωσης προκειμένου να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη κερδοφορία της. Και, βέβαια, το 2018 με την άδεια της Ε.Ε. η Κύπρος διοχέτευσε 3,5 δισ. ευρώ, πάνω από το 10% του ΑΕΠ της, στη δεύτερη σε μέγεθος τράπεζα της νήσου, τη Συνεργατική Τράπεζα Κύπρου.