Τις τελευταίες ημέρες και καθώς η επιδημία του κορωνοϊού υπαγορεύει κάποιας κλίμακας καραντίνα σε όλο και περισσότερες οικονομίες, πολλοί θεώρησαν ότι αποτελεί τον απρόβλεπτο παράγοντα που θα αντιστρέψει τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Περισσότεροι προβληματίζονται, βέβαια, για το αν μπορεί να προστατευτεί η παγκόσμια οικονομία, και μαζί με αυτή και η ανθρωπότητα, από απειλές που με ευκολία διασχίζουν τα σύνορα, όπως οι επιδημίες και η κλιματική αλλαγή. Αλλοι έσπευσαν να προφητεύσουν πως η επιδημία του κορωνοϊού θα αποτελέσει το «Τσερνόμπιλ της Κίνας», το πλησιέστερο ανάλογο της διαρροής ραδιενέργειας σε πυρηνικό σταθμό της Σοβιετικής Ενωσης το 1986, που επέτεινε τις εγγενείς παθογένειες μιας υπερδύναμης. Και άλλοι τη χαρακτήρισαν «Lehman Brothers της κινεζικής οικονομίας» παραπέμποντας στην κατάρρευση ενός τραπεζικού κολοσσού, θρυαλλίδα που προκάλεσε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και τη συνεπακόλουθη ύφεση.
Σίγουρα η νέα επιδημία αποτελεί τη μεγαλύτερη κρίση εμπιστοσύνης που έχει αντιμετωπίσει η Κίνα μετά τα γεγονότα της πλατείας Τιενανμέν το 1989. Και το μόνο βέβαιο συμπέρασμα έως τώρα από τη νέα επιδημία είναι η υπερβολική εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από την Κίνα. Για να ανακόψει τη ραγδαία μετάδοση της επιδημίας, το εργαστήριο του κόσμου αλλά και ηγετική πλέον δύναμη στην υψηλή τεχνολογία, η Κίνα, έκλεισε εργοστάσια διακόπτοντας την παραγωγή, έθεσε σε καραντίνα ολόκληρες πόλεις κόβοντας με το μαχαίρι την κατανάλωση και απαγόρευσε τα ταξίδια σε κατηγορίες του πληθυσμού, προκαλώντας βαθιά ρήγματα στις αερομεταφορές.
Προκάλεσε έτσι άμεσα ελλείψεις στην παγκόσμια οικονομία, που δεν έχουν γίνει ακόμη αντιληπτές στις πλήρεις διαστάσεις τους, και τα αντίστοιχα μέτρα που αναγκάζονται να υιοθετήσουν άλλες χώρες-θύματα της επιδημίας, όπως η Ιταλία για παράδειγμα, λειτουργούν ως πολλαπλασιαστής του προβλήματος.
Ηχηρά ονόματα της βιομηχανίας αερομεταφορών, όπως η Lufthansa, καθηλώνουν μεγάλο μέρος του στόλου τους στο έδαφος. Ακυρώνονται κρατήσεις σε ξενοδοχεία και μειώνεται ραγδαία η τουριστική κίνηση, περιορίζονται οι θαλάσσιες μεταφορές εμπορευμάτων, ενώ οι εταιρείες ειδών πολυτελείας που τα τελευταία χρόνια τρέφονται από την Κίνα καταγράφουν πτώση πωλήσεων και βλέπουν τις μετοχές τους σε ελεύθερη πτώση. Ολα αποτελούν ανάγλυφη απόδειξη του κεντρικού ρόλου της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, με προεξάρχουσα την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, που εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης είναι αποσπασματική και κατακερματισμένη και υφίσταται τώρα αλλεπάλληλες ρωγμές. Μέσα στα τελευταία 10 με 15 χρόνια μεσολάβησαν η επιδημία της γρίπης των χοίρων, του ιού Η1Ν1 δηλαδή, η γρίπη των πτηνών και λίγο παλαιότερα, το 2003, η άτυπη πνευμονία, γνωστή ως ιός SARS. Καμία δεν προκάλεσε αυτόν τον συναγερμό, αυτή την άμεση κινητοποίηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της ΕΚΤ ή του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Μέσα στην εβδομάδα το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι διαθέτει άμεσα 50 δισ. δολάρια για τη στήριξη όσων αναπτυσσόμενων οικονομιών έχουν πληγεί και η Παγκόσμια Τράπεζα άλλα 20 δισ. δολάρια.
Καμία από τις άλλες πρόσφατες επιδημίες δεν έχει, άλλωστε, προκαλέσει τις προειδοποιήσεις του ΟΟΣΑ, των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως ο Fitch, που διαβλέπει κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης, και ο Moody’s, που έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει τη νέα επιδημία «μαύρο κύκνο» της παγκόσμιας οικονομίας, ίσως πιο ολέθριο ακόμη και από την κατάρρευση της Lehman Brothers.
Οσον αφορά τις κεντρικές τράπεζες, μέχρι τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν μόνον η Federal Reserve είχε δράσει με έκτακτη συνεδρίασή της, στην οποία αποφάσισε να μειώσει τα επιτόκια του δολαρίου για να θωρακίσει τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Οικονομολόγοι, αναλυτές και παράγοντες της αγοράς επιμένουν, ωστόσο, να προβλέπουν πως θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο αναγκαστικά τόσο η Τράπεζα της Αγγλίας όσο και η ΕΚΤ, που έως τώρα απλώς εξετάζει τη χορήγηση δανείων με ευνοϊκούς όρους.
Και αυτό επειδή η νέα επιδημία βρίσκει την παγκόσμια οικονομία σε ένα σημείο καμπής, κουρασμένη από έναν εμπορικό πόλεμο που εκδηλώθηκε ενώ δεν είχαν κλείσει ακόμη οι πληγές από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και ενώ βάλλεται από πολλαπλούς γεωπολιτικούς κινδύνους. Βρίσκει, άλλωστε, τις κεντρικές τράπεζες με αποδυναμωμένο το οπλοστάσιό τους, καθώς έχουν κάνει εκτεταμένη χρήση των ισχυρότερων εργαλείων τους στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και έχουν διατηρήσει άκρως αναπτυξιακή πολιτική επί μία δεκαετία.
Ισως αυτό αποδειχθεί η καθοριστική παράμετρος σε μια εξίσωση με πολλές μεταβλητές, όπως εξελίσσεται η νέα οικονομία, μια παράμετρος που εξηγεί τη χλιαρή αντίδραση των αγορών και κατά κύριο λόγο της αμερικανικής αγοράς στην αποφασιστική κίνηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Τόσο οι αναλυτές της αγοράς όσο και τα στελέχη της τράπεζας εκφράζουν αμφιβολίες για το πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η κίνηση της Federal Reserve.
Ερημώνουν γραφεία τραπεζών και τεχνολογικών ομίλων
Αν οι υγειονομικές αρχές ανά τον κόσμο βρίσκονται σε ένα είδος συναγερμού που τείνει να θυμίσει ιδιαίτερα τα μελλοντολογικά θρίλερ, η ατμόσφαιρα μεταξύ των διεθνών τραπεζικών κολοσσών παραπέμπει πραγματικά σε εφιαλτικές παραγωγές του αμερικανικού κινηματογράφου με θέμα τον βιολογικό πόλεμο. Προσπαθώντας να διασφαλίσουν ότι θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν ακόμη και στην περίπτωση που η μετάδοση της επιδημίας επιβάλλει μεγάλης κλίμακας καραντίνα, οι μεγαλύτερες διεθνείς τράπεζες, μεταξύ των οποίων οι Goldman Sachs, JPMorgan Chase, Morgan Stanley και Barclays, βρίσκονται επί ποδός. Ετοιμάζουν με πυρετώδεις ρυθμούς εναλλακτικές εγκαταστάσεις και γραφεία σε περιοχές εκτός του κέντρου των μεγάλων πόλεων, ενώ παράλληλα εξοπλίζουν με γιγαντοοθόνες τις κατοικίες επιλεγμένων στελεχών τους, κυρίως του επενδυτικού τους βραχίονα, ώστε να λειτουργούν σαν ιδιωτικά χρηματιστήρια.
Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, η Goldman Sachs έκανε την Παρασκευή γενική δοκιμή των εγκαταστάσεών της στην περιοχή Κρόιντον νοτίως του Λονδίνου. Κάτι ανάλογο κάνει και ο τραπεζικός όμιλος Citi, που δοκιμάζει εγκαταστάσεις στο Λιούσαμ, νότιο προάστιο του Λονδίνου, καθώς και τις εγκαταστάσεις στο Νιου Τζέρσεϊ. Οπως και άλλες τράπεζες, η Citi θα εγκαταστήσει οθόνες στις κατοικίες ορισμένων υπαλλήλων της, ώστε να μετατρέψουν το περιβάλλον τους σε ένα είδος πλατφόρμας διαπραγμάτευσης, από την οποία θα μπορούν να παρακολουθούν οκτώ μεγάλες οθόνες και να ενημερώνονται για τις μεταβολές στα χρηματιστήρια.
Η Barclays έχει εκπονήσει σχέδιο κατανομής του προσωπικού της σε τρεις ομάδες που θα κατανεμηθούν ανάμεσα στα κεντρικά γραφεία της, στις κατοικίες τους και στην εναλλακτική εγκατάστασή της στο Νόρχολτ, ακριβό βορειοδυτικό προάστιο του Λονδίνου. Τα στελέχη εκφράζουν, πάντως, επιφυλάξεις ως προς το αν θα μπορούν να έχουν ευρυζωνική σύνδεση από τις κατοικίες τους. Παράλληλα, οι τεχνολογικοί κολοσσοί Amazon, Microsoft και Facebook καλούν τους υπαλλήλους τους που απασχολούνται στο Σιάτλ να εργάζονται από το σπίτι τους στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν. Στην περίπτωση της Amazon, η απόφαση ελήφθη όταν υπάλληλός της διαγνώστηκε θετικός στον κορωνοϊό. Σε σχετικό e-mail της, πάντως, η εταιρεία αναγνώριζε πως δεν μπορούν να διεκπεραιωθούν από το σπίτι όλες οι εργασίες του προσωπικού της και συνέστησε στους υπαλλήλους να διαβουλεύονται με τη διοίκηση, ώστε να εκτιμούν από κοινού πώς ακριβώς πρέπει να κινηθούν.
Σε ανάλογες κινήσεις προέβη και η Microsoft, που κάλεσε το προσωπικό της να μην προσέρχεται στον χώρο εργασίας τουλάχιστον μέχρι τις 25 Μαρτίου, εκτός κι αν η παρουσία κάποιων εκεί είναι «ουσιώδης» για να συνεχιστεί η λειτουργία της εταιρείας. Τους συνέστησε, μάλιστα, να ακυρώσουν κάθε «μη ουσιώδη» μετακίνηση σε περιοχές όπου έχουν καταγραφεί πολλά κρούσματα. Τόσο στη Microsoft όσο και στη Facebook κατεγράφησαν κρούσματα μεταξύ του προσωπικού τους, που εξώθησαν τους τεχνολογικούς κολοσσούς σε αυτές τις κινήσεις. Εχει, άλλωστε, προηγηθεί προ ημερών ανάλογη κίνηση του Twitter, που απευθύνθηκε όχι μόνο στο προσωπικό του, αλλά και στους εργαζομένους ανά τον κόσμο να αποφύγουν κατά το δυνατόν την παρουσία τους στους χώρους γραφείων.